«ولایت‌مداری» و «ولایت‌پذیری»؛ مهم‌ترین منشأ قدرت نرم شهید سلیمانی

به گزارش خبرنگار ایکنا، محمد عترت دوست، استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، امشب، 12 دی‌ماه در چهارمین نشست از سلسله وبینارهای بزرگداشت مکتب سردار دل‌ها با موضوع «مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران با تأکید بر مکتب سردار شهید حاج قاسم سلیمانی» به سخنرانی پرداخت.

متن این سخنرانی به شرح ذیل است؛ 

«باید توجه داشته باشیم، اساساً در دنیا هنگامی که از قدرت صحبت می‌شود، دو قدرت سخت و نرم مد نظر است؛ قدرت سخت، توانایی و ظرفیت انجام کارها است و حاکمیت قدرت نرم، توانایی تأثیرگذاری بر احساسات و باورهای دیگران و اعمال است.

جوزف نای از نظریه‌پردازان حوزه قدرت نرم است که آن را توانایی شکل‌دهی به علایق و ترجیحات دیگران معرفی می‌کند اما نظریه‌پرداز ایرانی در این عرصه، پیش از جوزف نای، پرفسور حمید مولانا است که در سال 1986 (چند سال پیش از جوزف نای) در کتاب اطلاعات و ارتباط‌های مرزهای نو در روابط بین‌الملل به این پرداخته است. به اعتقاد این نظریه‌پرداز هر گونه اقدام روانی و تبلیغاتی و رسانه‌ای که جامعه هدفی را بدون درگیری و استفاده از زور و اجبار به انفعال و شکست بکشاند، قدرت نرم معرفی می‌شود و انواع آن را شامل جنگ سفید، انقلاب رنگی و ... معرفی می‌کند.

راهکارهای اجرای قدرت نرم شامل هنجارشکنی، ترویج نافرمانی‌های مدنی، تکمیل حلقه مقاومت جامعه در برابر حاکمیت، تغییر ذائقه‌ها و شکاف بخشی کاذب فرهنگی بین نسل‌ها، توسعه مکاتب کاذب اجتماعی، عرفانی، اقتصادی و غیره، تغییر باورها و استحاله عقاید و... می‌شود.

درباره وجود تفاوت و شاخص‌های قدرت سخت و نرم، نظریه‌های متعددی مطرح شده است و افراد مختلفی نظریه‌پردازی کرده‌اند که در دانشکده‌های مدیریت، حکمرانی و رشته‌های نظامی و گرایش‌های زیر مجموعه آن‌ها مطرح شده است.  

در اکثر منابع اندیشمندان غربی، منابع قدرت نرم در سه حوزه ارزش‌ها، فرهنگ‌ها و سیاست‌گذاری‌ها بررسی می‌شود. این سه حوزه ملاک بسیاری از اندیشمندان و نظریه‌پردازان است که بر روی جملات و سخنرانی‌ها و خاطرات نقل شده از سردار شهید سلیمانی بررسی شده است و تلاش کرده‌ایم تا مؤلفه‌های قدرت نرم را از سخنان، خاطرات و وصیتنامه ایشان استخراج کنیم.

همانطور که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند «شهید سلیمانی، فرد نیست بلکه مکتب و مدرسه‌ای برای الگوگیری است» پس باید به سیره عملی و رفتاری ایشان همواره توجه کنیم. ما مدیون تفکر قدرت نرم حاج قاسم هستیم. شهید سلیمانی بر این باور بود که چون شأن ولایت متصل به ساحت الهی است، بنابراین تبعیت از آن یک تکلیف شرعی است. تمام ویژگی‌ها و برجستگی‌های قدرت نرم شهید سلیمانی در این مورد خلاصه می‌شود که اعتماد به خدا و اعتقاد ویژه به ولایت فقیه داشت و ایمان داشت به اینکه هرچه از طرف رهبری گفته می‌شود، درست است و خداوند کمک می‌کند. مهم‌ترین منشأ قدرت نرم شهید سلیمانی در «ولایت‌مداری» و «ولایت‌پذیری» او است.

یکی از مؤلفه‌های قدرت نرم در مکتب شهید سلیمانی در بٌعد فرهنگی، تأکید بر ایرانی بودن است. ایشان در موارد مختلف درباره ارجحیت عزت و استقلال ما بر هر چیز دیگری تأکید کرده‌اند، چنان که در سالگرد شهادت شهید شاطری گفتند «چه ارزشی دارد که کسی پاسپورت ما را قبول دارد یا ندارد! بلکه رتبه پاسپورت مهم است اما آیا مهم‌تر از عزت ما است؟ عزت و استقلال ما امروز بر هر چیزی ارجحیت دارد».

از دیگر مؤلفه‌های قدرت نرم در مکتب شهید سلیمانی در بٌعد فرهنگی اقدامات ایشان در مناطق شرقی ایران (که با بومی کردن همراه بوده است) و انقلاب اسلامی است. حاج قاسم سلیمانی انقلاب را یک فکر می‌داند و ایشان جمهوری اسلامی را یک مدلی از آن فکر انقلابی می‌داند.

سردار حاج قاسم سلیمانی در وصیت‌نامه خودشان اشاره می‌کند «مهمترین هنر امام (ره) این بود که اول اسلام را به پشتوانه ایران آورد و سپس ایران را در خدمت اسلام قرار داد. اگر اسلام نبود و اگر روح اسلامی بر این ملت حاکم نبود، صدام به مانند گرگ درنده‌ای این کشور را می‌درید و آمریکا نیز چون سگ هاری همین عمل را می‌کرد».  

ما باید بدانیم که شهید سلیمانی به صراحت در وصیت‌نامه خود و سایر سخنان خود مطرح می‌کند «دشمن اگر می‌دانست که می‌تواند با حمله نظامی ما را از پا در بیاورد، قطعا به این سمت حرکت می‌کرد لذاست که به دنبال جنگ نرم رفته است».

امروزه مسئله توجه به قدرت نرم، مهم است

امروزه مسئله توجه به قدرت نرم، مهم است و باید آن را تقویت کنیم چنانکه توجه به قدرت سخت و نظامی نیز مهم است.

از دیگر مؤلفه‌های تقویت‌کننده قدرت نرم انقلاب اسلامی در بعد فرهنگی تأکید بر ولایت فقیه و مرجعیت است. در بخشی از سخنان سردار سلیمانی در یادواره شهیدان محمدی پور آمده است «امام خمینی(ره) دو رکن ارزشمند را برای ما به یادگار گذاشته است؛ یکی نظام جمهوری اسلامی و دیگری ولایت‌فقیه. اینها لازم و ملزوم هم هستند. ولایت فقیه را که برداریم، تاریخ این کشور کاملاً معلوم است».

ایشان در بخشی دیگر از وصیت‌نامه خود اشاره کردند «ولایت‌فقیه تنها نسخه نجات بخش این امت قرار دارد. هرچه مرجعیت دینی را تقویت کنیم و تبعیت خود را از این جایگاه نشان دهیم، قدرت ملت و انقلاب اسلامی ما افزایش پیدا می‌کند». خیلی‌ها متوجه این موضوع نیستند و به سراغ چالش‌های شخصی می‌روند، اما باید بدانیم در عین اینکه به مشکلات می‌پردازیم، نباید جایگاه ولایت‌فقیه در جامعه دچار خدشه شود.

حاج قاسم در بخشی از وصیت نامه خود گفته‌اند «چه شما به عنوان شیعه به آن اعتقاد دینی دارید و چه شما که به عنوان سنّی، اعتقاد عقلی دارید، بدانید به دور از هر گونه اختلاف برای نجات اسلام خیمه ولایت را رها نکنید. والله والله والله که این خیمه اگر آسیب دید، بیت‌الله الحرام و مدینه حرم رسول الله، نجف، کربلا و مشهد و.. باقی نمی‌ماند و قطعاً آسیب می‌بیند».

ضرورت تقویت ولایت فقیه

بنابراین اگر مسلمان هستیم و عشق به قرآن و اهل‌بیت(ع) داریم باید ولایت فقیه را تقویت کنیم که اگر تقویت کنیم نظام حفظ می‌شود. ولایت‌فقیه را شهید سلیمانی به عنوان «طبیب حقیقی شرعی و عملی» معرفی می‌کند.

چهارمین مؤلفه در بُعد فرهنگی مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی تأکید بر فرهنگ جهاد و شهادت است. ایشان شهدا را محور عزت و کرامت برای همیشه تاریخ معرفی می‌کند چون آن‌ها به خداوند سبحان اتصال یافته‌اند، همانطور که در وصیت‌نامه خود به آن اشاره کرده است «مسیری که این افراد رفته‌اند و حماسه‌آفرینی آنان برای کشور و مملکت، اهمیتش بیشتر است و فرزندانتان را با نام و تصاویر آن‌ها آشنا کنید».

هنگامی که بحث از فرهنگ جهاد و شهادت می‌شود، منظور جنگ‌طلبی نیست بلکه شهید سلیمانی در دهمین کنگره شهدای کرمان تصریح کردند «بین جهاد و جنگ به عنوان یک عمل نظامی خیلی تفاوت وجود دارد. جهاد ویژگی و ساختارهای خود را دارد و در دوران جنگ، اصل این جسارت و این شجاعت و عمل جهادی مهم بود و این روح جهادی بود که بن‌بست‌ها را می‌شکست».

سردار سلیمانی در جای دیگر گفته‌اند «مهم‌ترین هدفم در زندگی دستگیری از مظلومان و مبارزه با ستمگران بوده است و این روحیه جهادی است و سراسر عمرم در مسیر جهاد بوده است». روایتی که ما از حاج قاسم نکرده‌ایم و افسوس که چه میزان در بیان اقدامات حاج قاسم ضعیف عمل کرده‌ایم.

حاج قاسم بر ارزش‌های اسلامی و معنویت تأکید دارد؛

اما در بُعد ارزشی مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی به ارزش‌هایی اشاره می‌کنیم که در جامعه و نظام و دین وجود دارد و باید حفظ شود که مهم‌ترین آن اسلام و مباحث معنویت است لذا حاج قاسم در جملات آغازین وصیت نامه‌اش خدا را به‌خاطر اینکه در مسیر فاطمه اطهار(س) و فرزندانشان قرار گرفته است و به دلیل اینکه در مذهب تشیّع است، تشکر می‌کند و آن را نعمت عظمایی می‌داند که بالاترین و ارزشمندترین نعمت‌ها است.

حاج قاسم بر ارزش‌های اسلامی و معنویت تأکید دارد؛ تأکید بر نماز شب و انس با قرآن چنانکه حاج قاسم گفته‌اند «صوت قرآن و صدای شهدا در معرکه‌های نبرد، من را آرام می‌کرد».

ارزش دوم، مسئله حکومت اسلامی است که شهید سلیمانی در بخشی از بیاناتشان در هجدهمین نشست عمومی بصیرت بر این موضوع تأکید می‌کند «اگر می‌خواهیم در ساختار نظام مقدس جمهوری اسلامی اثرگذار شویم، باید از خودمان عبور کنیم، اگر عبور کردیم مانند شهدا می‌شود، شهدای ما چرا این پیروزی را به وجود آوردند؟ چون خود را در خود حل کردند».

مهم‌ترین مشخصه مدیریت انقلابی، معنویت است

مؤلفه دیگر مدیریت انقلابی است. اینکه یک عمل موفق انقلابی چیست؟ برخی مفهوم مدیریت انقلابی و انقلابی بودن را با بی‌برنامگی، هرج و مرج و بی‌انضباطی تفسیر می‌کنند که تعبیری ناجوانمردانه است. مهم‌ترین مشخصه مدیریت انقلابی، معنویت است. امام راحل مصداق حقیقی عمل و مدیریت انقلابی اسلامی است. امروزه انقلاب ما مدیون، مدیریت انقلاب امام(ره) است.

از دیگر شاخصه‌های بُعد ارزشی مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی، ترجیح مرگ بر زندگی ذلت‌بار، ترجیح نافع ملت و اسلام بر شخص خود، وحدت کلمه در نظام، دفاع از نظام جمهوری اسلامی است. چنانکه در سخنان شهید سلیمانی اشاره شده است «خط امام(ره) این است که آبرو را در دست بگیرید و به خدمت رهبری بروید این بر آبروی شما می‌افزاید».

مشارکت حداکثری در انتخابات با توجه به هر گرایش سیاسی

مصداق دیگر، مسئله انتخابات است که مقام معظم رهبری نیز بر مشارکت حداکثری در انتخابات با توجه به هر گرایش سیاسی تأکید کرده‌اند. ما باید با توجه به گرایش‌های سیاسی متعدد و تفکرات مختلف پای کار نظام بایستیم.

در بُعد سیاست‌گذاری مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی شهید سلیمانی بر این تأکید می‌کند «در سیاست‌گذاری داخلی و خارجی، مسئله سلطه‌ستیزی و مبارزه با ظلم و طواغیت زمان است و مؤلفه‌ قدرت نرم را تقویت کنیم و روی آن باید مانور دهیم و از درون باید مراقب باشیم. ایجاد گفتمان مقاومت در جامعه مهم است. جمهوری اسلامی برای به‌دست آوردن این موقعیت در منطقه، مدیون محور مقاومت است. اگر امروزه دموکراسی و مردم‌سالاری در هر نقطه از جهان اسلام وجود دارد به نفع جمهوری اسلامی و به ضرر غرب خواهد بود».

اقدامات دیگری در این مسیر از سوی سردار سلیمانی انجام شده است؛ از جمله تلاش‌های ایشان برای فراهم کردن زمینه مشارکت همه اقوام و مذهب در مسیر مبارزه با ظلم(فاطمیون، حیدریون، زینبیون و ...)، فراهم کردن زمینه اقتدار و توانمندی داخلی گروه‌های مقاومت در سراسر جهان و ...

عناصر قدرت نرم را می‌توان در عنصر رهایی بخش، عنصر تمدنی، عنصر ایجاد هسته‌های مقاومت، عنصر مستشاری و نظامی، عنصر دیپلماسی نهضتی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی و عنصر نفوذ معنوی خلاصه کرد».

یادآور می‌شود، پنجمین نشست از سلسله وبینارهای بزرگداشت مکتب سردار دل‌ها فردا، 13 دی‌ماه با موضوع «مرد میدان خود باش با تأکید بر شخصیت سردار سلیمانی» با سخنرانی عبدالحسین امیدی‌نیا، پژوهشگر و تسهیل‌گر توسعه فردی و سازمانی همراه خواهد بود.