امام(ره) اشارات و لطایف قرآنی را در چارچوب عرفان نظری ارائه داد

معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) قصد دارد ضمن برگزاری همایش بین‌المللی «قرآن و امام خمینی(ره)»، به بررسی موضوعاتی نظیر اصول، مبانی و روش تفسیری قرآن از منظر امام خمینی(ره) و جایگاه و نقش قرآن در اندیشه نظری و سیره اجتماعی و سیاسی امام خمینی(ره) بپردازند. در همین راستا، خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در گفت‌وگو با صاحب‌نظران به بررسی ابعاد اندیشه قرآنی امام خمینی(ره) می‌پردازد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدسعید بهمن‌پور، مسئول امور بین ادیان مرکز اسلامی انگلیس در گفت‌و‌گو با ایکنا با اشاره به جایگاه آموزه‌های قرآنی در گفتار و رفتار امام خمینی(ره)، بیان کرد: شخصیت‌هایی در این جهان وجود داشته و دارند که رفتار و گفتارشان تفسیر آیات قرآن است. البته در رأس این افراد پیامبر اکرم(ص) و ائمه هدی(ع) قرار دارند و این معنای واضح جدانشدن قرآن و اهل بیت(ع) از یکدیگر است. به گمان بنده امام خمینی(ره) نیز در مقیاسی پائین‌تر، همین مقام را داشتند.

توکل امام خمینی(ره) به خداوند؛ مصداق آیه 12 سوره ابراهیم(ع)

وی ادامه داد: مقاومت امام در مقابل قدرت‌های بزرگ مصداق عملی آیه 35 سوره محمد(ص) «فَلَا تَهِنُوا وَتَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَاللَّهُ مَعَکُمْ وَلَن یَتِرَکُمْ أَعْمَالَکُمْ، پس سستى نورزید و کافران را به آشتى مخوانید که شما برترید و خدا با شماست و از ارزش کارهایتان هرگز نخواهد کاست» و توکل ایشان به خداوند مصداق آیه 12 سوره ابراهیم(ع) «وَمَا لَنَا أَلاَّ نَتَوَکَّلَ عَلَى اللّهِ وَقَدْ هَدَانَا سُبُلَنَا وَلَنَصْبِرَنَّ عَلَى مَا آذَیْتُمُونَا وَعَلَى اللّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُتَوَکِّلُونَ، و چرا بر خدا توکل نکنیم و حال آنکه ما را به راه‏‌هایمان رهبرى کرده است و البته ما بر آزارى که به ما رساندید شکیبایى خواهیم کرد و توکل‏‌کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند» بود.

حجت‌الاسلام بهمن‌پور اظهار کرد: عفو و گذشت آن حضرت به کسانی که به شخص ایشان بدی یا توهین کرده بودند، مصداق آیه 96 سوره مؤمنون «ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَصِفُونَ، بدى را به شیوه‏اى نیکو دفع کن ما به آنچه وصف می‌کنند داناتریم» و سخت‌گیری امام(ره) در مورد حق مردم و اینکه همواره مردم را ولی‌نعمت خود می‌دانستند مصداق آیه 54 سوره مائده «أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَلاَ یَخَافُونَ لَوْمَةَ، اینان با مؤمنان فروتن و بر کافران سرفرازند در راه خدا جهاد می‌کنند و از سرزنش هیچ ملامت‌گرى نمی‌ترسند» بود.

رهبری امام الهام گرفته از تعلیمات قرآن بود

مؤلف کتاب فراز و نشیب عقلانیت، افزود: همچنین محبت امام خمینی(ره) برای خداوند تفسیر « یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ» و علم ایشان به پروردگار و خشیتی که از خداوند داشتند، مصداق آیه 28 سوره فاطر «إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء» بود. به‌طور خلاصه رهبری امام خمینی(ره)، یک رهبری الهی الهام گرفته از تعلیمات قرآن بود و هیچ‌گاه دیده نشد که ایشان از این تعلیمات ذره‌ای تخطی کنند.

حجت‌الاسلام بهمن‌پور با بیان اینکه تألیفات امام خمینی(ره) منعکس‌کننده مفاهیم قرآنی بود، عنوان کرد: تألیفات ایشان یا به سبک عرفانی بود که معرف روحیه لطیف و عرفانی امام راحل بود و یا به سبک فقهی که نمود تعمق ایشان در آیات الاحکام و احاطه ایشان به علوم نقلی و عقلی بود.

تأکید بر اشارات و لطایف سوره حمد

مسئول امور بین ادیان مرکز اسلامی انگلیس با اشاره به روش تفسیری امام خمینی(ره)، به‌ویژه با توجه به تفسیر ایشان از سوره حمد، گفت: در سوره حمد روش تفسیری امام(ره)، روشی عمدتا عرفانی است و در تفسیر این سوره ایشان بیشتر بر اشارات و لطایف آیات تأکید دارند تا معنای ظاهری عبارات.

ارائه لطایف قرآنی در چارچوب مفهومی عرفان نظری

وی ادامه داد: در کتاب «مصباح الشریعه» از امام صادق(ع) روایت شده است «کتاب الله عز و جل علی أربعة اشیاء: علی العبارة والاشارة و اللطائف والحقائق. فالعبارة للعوام والاشارة للخواص و اللطائف للاولیاء والحقائق للانبیاء: کتاب خداوند، عزَّوجلّ، دارای چهار مرتبه است: عبارات و اشارات و لطایف و حقایق. عبارات آن نصیب عوامّ مردم است [که می‌توانند با الفاظ و خطوط و نقوش قرآن در تماسّ باشند، الفاظ آن را تلفّظ کنند و به خاطر بسپارند و نقوش آن را روی صفحاتی ببینند و قرائت کنند] اشاراتی [که به حقایق عقلانی دارد] در خور خواصّ [از اندیشمندان] است. مطالب عالی ‌تری که [درک آن] نیاز به لطافت روحی خاصّی دارد از آن اولیاء است و حقایق آن [که مرتبه‌ی عمیق‌تر است] برای انبیاء‌ (علیهم السلام)است»؛ اگر نگوییم امام خمینی(ره) از مصادیق اولیاء در این حدیث شریف بودند قطعا از خواصی بودند که اشارات آیات را به راحتی شکار می‌کردند و با علم گسترده‌ای که از عرفان به‌ویژه عرفان نظام‌مند ابن‌عربی داشتند آن اشارات را و بلکه لطایف قرآنی را در چارچوب مفهومی عرفان نظری ارائه می‌کردند.

رفتار و گفتار امام راحل مبتنی بر فهم عمیق از آیات قرآن

مسئول امور بین ادیان مرکز اسلامی انگلیس با اشاره به فعالیت‌های سیاسی امام(ره) و نحوه مدیریت ایشان در نظام جمهوری اسلامی ایران، اظهار کرد: همان‌طور که گفته شد رفتار و گفتار امام راحل مبتنی بر فهم عمیق ایشان از آیات قرآن و تعهد شدید در عمل به آن بود و این امر شامل فعالیت‌های سیاسی و نحوه مدیریت ایشان هم می‌شد.

نویسنده فیلمنامه مردان آنجلس تصریح کرد: آموزه‌های قرآنی نظیر مشورت و اهمیت دادن به نظر دیگران و در عین حال قاطعیت پس از رسیدن به تصمیم، شجاعت و  نترسیدن از تهدیدات و باج‌خواهی‌ها، در نظر نیاوردن منافع شخصی و برای منفعت جمع و رضای خدا کار کردن، یکی بودن ظاهر و باطن، توجه نکردن به زخارف دنیا، هدایت مردم و پیروان خود به سوی معنویت همه از آموزه‌های قرآنی است که در سیاست و مدیریت امام خمینی(ره) آشکار بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهمن‌پور در بخش دیگری از این گفت‌و‌گو برگزاری همایش‌های مختلف دینی را ارزیابی کرد و با انتقاد از برگزاری این نوع همایش‌ها، گفت: معمولا همایش‌ها ثمره ملموسی ندارد و بیشتر به بحث و گفت‌و‌گو در میهمانی‌های عمومی یا حتی خصوصی شبیه است.

وی گفت: مقالاتی که در همایش‌ها ارائه می‌شود قابل بهره‌برداری در پژوهش‌های دانشگاهی و کتب علمی نیست و از این‌رو غالب همایش‌ها بیشتر شبیه گذران وقت و معارفه است تا تولید علم که کار جدی یک همایش است.

مسئول امور بین ادیان مرکز اسلامی انگلیس در پایان ابراز امیدواری کرد که همایش «قرآن و امام خمینی(ره)» با همایش‌های دیگر متفاوت باشد و نتیجه ملموسی از آن حاصل شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدسعید بهمن‌پور، تألیفات و آثار پژوهشی متعددی را به زبان فارسی و انگلیسی به رشته تحریر درآورده است که از آن جمله کتاب‌های «فراز و نشیب عقلانیت» درباره عقلانیت جهان مدرن، «نسیم ابدیت» درباره مراحل و مراتب جهان آخرت، «خفتگان بیدار» در داستان اصحاب کهف، «شجره طوبی» در زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) و «اسماعیلیه از گذشته تا حال» در تاریخ فرقه اسماعیلیه است.

از جمله تألیفات انگلیسی این پژوهشگر دینی می‌توان به «Muslim Identity in 21st Century، The Idols Will Fall، The Blessed Tree و Towards Eternal Life» اشاره کرد.

همچنین فیلمنامه‌های مریم مقدس، مردان آنجلس و روز باران از دیگر آثار حجت‌الاسلام بهمن‌پور است.