مخاطب‌شناسی در روش تلاوت قاریان تأثیرگذار است

لیلی رشیدی، مدرس دانشگاه و پیشکسوت قرآنی در گفت‌وگو با ایکنا از فارس، با یادآوری منویات اخیر رهبر معظم انقلاب گفت: معظم‌له در اولین روز ماه رمضان و در محفل نورانی انس با قرآن که با حضور شماری از قاریان، اساتید ممتاز و فعالان قرآنی برگزار شد، آمیخته شدن مجالس تلاوت با ترجمه و تفسیر آیات را برای انتقال مفاهیم و مضامین قرآنی به مستمعین و اثرگذاری بر آن‌ها، ضروری خواندند و متخصصان و فعالان قرآنی را به تلاش برای یافتن شیوه‌های تأثیرگذاری تلاوت دعوت کردند.

وی افزود:‌ این مهم در کلام ائمه معصوم نیز به کرات دیده می‌شود، ازجمله حضرت امام علی(ع) در بخشی از خطبه 18 نهج‌البلاغه وقتی به توصیف قرآن مجید مى‌پردازد مى‌فرمایند: «اِنَّ الْقُرآن َظاهِرُهُ اَنیق» ظاهر قرآن بسیار زیبا و شگفت‌آور است. این جمله اشاره به فصاحت و بلاغت قرآن دارد، الفاظش بسیار موزون، تعبیرات بسیار حساب شده و آهنگ آیات، آهنگى مخصوص به خود دارد که هر قدر انسان آن را بخواند و تکرار کند هرگز خسته نمى‌شود.

رشیدی بیان کرد: چه آیه 21 سوره حشر و چه کلام ارزشمند حضرت علی(ع) بیانگر این است که آیات قرآن اینقدر زیباست که اگر تأثیرگذار خوانده شود بهترین مسیر هدایت بشر است. داستان زیبای فضیل بن عیاض تأثیرگذاری کلام خدا را به خوبی عنوان می‌کند. وی که یکى از راهزنان، بدکاران و عیّاشان مشهور زمان خود بود که هر کس ‍ اسم او را مى‌شنید لرزه بر اندامش می‌افتاد شنیدن این آیه او را از صمیم قلب به سوی خدا برگرداند.

این مدرس دانشگاه فرهنگیان شیراز ادامه داد: «أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ؛ آیا وقت آن نرسیده که قلب مؤمنان خاضع و خاشع گردد به ذکر خدا (دیگر دست از گناه بردارند و بیاد خدا باشند)». این آیه چنان در او اثر کرد که از نیمه راه از دیوار فرود آمد و زندگی‌اش را دگرگون کرد بنابراین باید قرآن را طوری خواند که تأثیرگذار، هدایت‌گر و وسیله انس افراد و مستمعین تلاوت با کلام وحی باشد. دل را تکان داده و انسان را شرمنده از گناه کرده و مسیر زندگی را تغییر دهد و این رسالت و مسئولیت قاریان را سخت‌تر می‌کند.

تأثیر شخصیت قاری در نوع تلاوت

وی افزود: اولین و مهم‌ترین مؤلفه‌ای که می‌تواند این هدف را عملی کند، شخصیت قاری است که باید مستمعین و مخاطبین را به سوی آیات خدا دعوت کند و اخلاق و منش قرآنی را ارائه دهند. قاری برای اینکه بتواند نقشی مؤثر در تفهیم و القای معانی قرآن در مستمعین و دوستداران قرآن داشته باشد باید ابتدا خود عامل به دستورات قرآن و آشنا به معانی آیات شریفه کلام وحی باشد و تلاوت را متناسب با معنای آیات داشته باشد.

رشیدی با بیان اینکه ‌معنامحوری تلاوت از مواردی است که دارای اهمیت و ضرورت است، گفت: داشتن نیت تاثیرگذاری که قاری از خدا و اهل بیت(ع) اسمتداد طلب کند تا دل‌های مخاطب جذب قرآن کند و تلاوتش مجرای هدایت شود. از راه‌های دیگر تلاوت تأثیرگذار است.

وی با تصریح اینکه اگر تلاوت قاریان در حرم‌های اهل بیت(ع)، بقاع متبرکه و مساجد و حسینیه‌ها باشد، فضایی معنوی ایجاد می‌کند و بیشترین بهره برده می‌شود، افزود: مطلب بعد که باید به آن توجه شود پوشش مناسب و در شان و شخصیت قاری است که باید به عنوان یک مهم در در نظر گرفته شود.

این پیشکسوت قرآنی بیان کرد: مطلب مهم بعد مخاطب‌شناسی در تلاوت است؛ اینکه قاری قبل از تلاوت بداند برای چه کسانی، در چه مناسبتی و برای چه موضوعی تلاوت می‌کند و بر این اساس آیات خود و نوع تلاوت خود را تعیین کند که نهایت تأثیر گذاشته شود.

قاری با مستمعین ارتباط بگیرد

وی گفت: مطلب بعد که به جذابیت تلاوت کمک می‌کند این است که قاری قطعه تلاوت را به شکل حفظ بخواند و با زبان بدن بتواند با مستمعین ارتباط بگیرد. سیستم صوت هنگام تلاوت، حتی جایگاه تلاوت، باز بودن قرآن کریم مؤلفه‌های دیگر تأثیرگذاری تلاوت است.

رشیدی با بیان اینکه قاری باید طوری تلاوت کند که مخاطب معانی کلام وحی را درک کند، افزود: به سادگی با تلاوت قاری ارتباط بگیرد، ازجمله صوت‌هایی که بسیار راحت مخاطب با آن ارتباط می‌گیرد تلاوت عبدالباسط هست که در عین سادگی وجود انسان را خدایی می‌کند و بسیار تأثیرگذار است؛ تلاوتی که همه دوست دارند و سراسر خشوع است.

این مدرس دانشگاه در پایان با بیان اینکه هرگاه سخن از دل بر آید لاجرم بر دل نشیند، گفت: اگر قاری برای خدا و به خاطر هدایت دل‌ها در مسیر بندگی خدا تلاوت کند و به معانی توجه کند و درگیر لحن و نغمه و موارد دیگر نشود، تأثیر خود را خواهد گذاشت. به امید اینکه در جامعه ظهور قرآن و معانی قرآن اصل زندگی همه افراد باشد.