«ناروز» قرقیزها؛ از جشنی مخفیانه تا آئینی ملی
گروه بین‌الملل: کلمه نوروز در میان مردم قرقیزستان که به زبان قرقیزی صحبت می‌کنند، واژه‌ای آشناست، تا قبل از فروپاشی شوروی سابق این مراسم به دست فراموشی سپرده شده بود ولی پس از فروپاشی دوباره حیات یافت و هرساله با شکوهتر از سال قبل برگزار می‌شود.
پیشینه ناروز قرقیزها
عید نوروز در قرقیزستان تنها یک روز آن هم در روز اول یا دوم فروردین‌ماه است که به ۲۹ روز یا ۳۰ روز بودن اسفند بستگی دارد. اگر اسفند ۲۹ روز باشد اول فروردین و اگر ۳۰ روز باشد، در روز دوم فروردین برگزار می‌شود. تا قبل از فروپاشی شوروی سابق این مراسم به دست فراموشی سپرده شده بود ولی پس از فروپاشی دوباره حیات یافت و هر ساله با شکوهتر از سال قبل برگزار می‌شود.
روز 21 ماه مارس را قرقیزها «ناروز» می‌نامند. اگر در این روز پسر به دنیا می‌آمد، وی را «ناروزبای» و یا «ناروز بیک» و اگر دختر «ناروز» و یا «ناروزگل» نام‌گذاری می‌کردند.
کلمه نوروز در میان مردم قرقیزستان که به زبان قرقیزی صحبت می‌کنند و به خط کریل می‌نویسند، واژه‌ای آشنا است، عید نوروز برای آنان از مقد‌س‌ترین اعیاد است و آیین‌های نوروزی را با شکوه تمام برگزار می‌کنند، طوری که هیچ یک از مراسم ملی و مذهبی آنان جلوه و جلال نوروز را ندارد.
قرقیزها و دیگر مردمان در دوران پاگانیسم این جشن را از جشن‌های اساسی خود می‌دانستند. آنها بعد از ورود اسلام عناصر فرهنگ پاگانی را حفظ کرده و به عنوان اعتدال بهاری، آغاز سال جدید و سمبل تولد دوباره طبیعت می‌دانستند.
از آن زمان جشن نوروز به طور کلی تغییر نکرده است. در دوران اتحاد شوروی سابق از سال ۱۹۲۰ به بعد برگزاری جشن‌هایی که خصوصیت‌های ملی و میراث فرهنگی داشت از جمله نوروز در قرقیزستان و دیگر کشورها ممنوع شد. اما قرقیزها این روز را به طور مخفیانه جشن می‌گرفتند. فقط در سال ۱۹۸۹ اولین بار در تاریخ جمهوری قرقیزستان شوروی برگزاری جشن نوروز به صورت رسمی شناخته شد.
رسمی شدن نوروز به‌عنوان آئینی ملی
بعد از کسب استقلال کشور این روز به عنوان جشن دولتی و روز تعطیل رسمی اعلام شد. مورخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹ یونسکو نوروز را در لیست میراث فرهنگی و معنوی خود وارد کرد و اکنون بیش از ۵۰ کشور جهان آن را جشن می‌گیرند.
نوروز اشتراکات زیادی با سال نو میلادی (۳۱ دسامبر) دارد. در روز آخر سال (۲۰ مارس) همه مردم سال گذشته را با دیدگاه‌های و آرزوهای مثبت گذرانده و از همدیگر عذرخواهی می‌کنند، بدهی‌های خود را پرداخت می‌کنند، کارهای باقی‌مانده را تا آخر انجام می‌دهند، اشیای بی‌فایده و کهنه را دور می‌اندازند و لباس و لوازم جدید می‌خرند.
بزرگان قرقیزستان معتقدند زمانی که نوروز به خانه‌های مردمان این سرزمین وارد می‌شود، تمام بیماری‌ها از کنار آنان عبور می‌کنند و شادی و سلامتی جایگزین آنها می‌شود.
همچنین پس از استقلال در قرقیزستان از صبح نوروز روز 21 مارس، در میدان مرکزی موسوم به «الاتاو»، شهر بیشکک پایتخت این کشور و در تمام استان‌ها و شهرهای دیگر جشن می‌گیرند.
سبک و سیاق جشن نوروز در قرقیزستان
در این جشن، مقامات عالی‌رتبه این کشور نیز شرکت می‌کنند و در میدان مرکزی شهر بیشکک مراسم تئاتر برگزار می‌شود، در پارک‌ها، مراسم‌های جشن، بازی‌های مختلف برای اهل جامعه و کودکان نیز راه‌اندازی می‌شود.
در این میدان‌ها بازارهای موقت ایجاد می‌شوند که در آن انواع اجناس، خوردنی، پوشیدنی‌ها و اسباب‌بازی‌ها عرضه می‌شوند. این مراسم در شهرهای بزرگ ساعت‌ها به طول می‌انجامد و مراسمی از قبیل نمایش‌های سوارکاران با لباس‌های عشایری و جنگی در حالی که سلاح‌هایی نظیر شمشیر، خنجر، نیزه، سپر، تیرو کمان با خود حمل می‌کنند موجب می‌شود تا مردم زمان را فراموش کنند.
علاوه بر این در قرقیزستان نمایندگان اقوام مختلف با آوازخوانی ملی خود، این جشن را باز هم گرمتر می‌کنند. در این روز، همه مردم جمع شده با غذای سنتی مردم آسیای مرکزی یعنی «پلوف» و «سوملک» که غذای نوروزی است، پذیرایی می‌شوند.
بازار هنرهای دستی، شیرینی محلی و غذاهای سنتی قرقیزی همچون «بش‌بارماق»، «مانته‌برسک» و «کاتما» نیز به هنگام نوروز در قرقیزستان از همیشه گرمتر است. به هنگام نوروز برگزاری مسابقات ورزشی مثل سوارکاری نیز بر شور و شوق مردم قرقیزستان به ویژه جوانان می‌افزاید.
سوارکاری؛ مهم‌ترین بخش فرهنگی قرقیزها
اسب سواری یکی از مهم‌ترین بخش‌های فرهنگ قرقیز است و در قرقیزستان گفته می‌شود که «اگر شما فقط یک روز فرصت برای زندگی کردن دارید، حداقل نیمی از آن باید روی زین اسب باشد».
شاید از همین رو است که انواع مختلفی از مسابقات اسب‌سواری و جشنواره‌های مرتبط با اسب در قرقیزستان وجود دارد و نماد اسب در صنایع دستی آنان نیز به وفور دیده می‌شود.
زنان برای اینکه به مرد خود بگویند که او چقدر شجاع است به او تازیانه اسب هدیه می‌دهند.
غذاهای نوروزی در قرقیزستان
غذای نوروزی قرقیزها، «سومولوک» نام دارد که راجع به تاریخچه آن یک افسانه وجود دارد: یک زن بیوه که توان سیر کردن بچه‌هایش را نداشت برای آرام کردن بچه‌هایش چند قلوه سنگ داخل یک دیگ ریخت و ادعا کرد که مشغول پخت غذا است و روز بعد قلوه سنگ‌ها تبدیل به غذایی خوشبو شدند و زن و بچه‌ها که سر سفره نشستند؛ احساس کردند که سر سفره جشن نشسته‌اند؛ از آن روز سومولوک به غذای نوروزی قرقیزها تبدیل شد.
گفتنی است، قرقیزستان با جمعیت حدود شش میلیون و مساحت 198 هزار و 500 کیلومتر مربع در جنوب قاره آسیا (آسیایی مرکزی)، بین چین و قزاقستان واقع شده است. همسایه‌های این کشور در شمال قزاقستان، در شرق چین، در جنوب تاجیکستان و در غرب ازبکستان است. قرقیزستان به همراه قزاقستان تنها کشورهای آسیای مرکزی هستند که زبان روسی را در کشورهای خود به عنوان زبان رسمی نگه داشته‌اند.
مطالب مرتبط
