چهار فضیلت مهم انسانی + فیلم

بندگی برای باریتعالی جز در مسیر صراط مستقیم محقق نمی‌شود؛ اما چه بسیار بیراهه‌ها که انسان را از مسیر اصلی منحرف می‌کند. ماه مبارک رمضان فرصت ارزشمندی است تا انسان روح را به سمت عروج و اعتلا سوق دهد و به خداوند تقرب جوید اما قرار گرفتن در مسیر سعادت نیاز به دانش و آگاهی دارد؛ همان گوهرهای نابی که در قرآن کریم و سیره ائمه معصومین بیان شده و چراغ راه برای رسیدن به سرمنزل مقصود است.

در این راستا خبرگزاری ایکنا طی ماه مبارک رمضان بنابر رسالت رسانه‌ای خود، مجموعه درس‌گفتارهای «به سوی نور» را با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محمد شریفانی، پژوهشگر قرآن کریم گردآوری کرده است و به صورت روزانه در ماه رمضان منتشر می‌کند. در بیست‌وپنجمین قسمت از این مجموعه آموزشی به موضوع «چهار فضیلت مهم انسانی» پرداخته شده است که در ادامه می‌بینیم و می‌خوانیم.

در مقام تبیین نظام‌نامه اخلاقی و تربیتی که از آیات قرآن الهام گرفته‌ایم از بخش اول که بخش بینش‌هاست، عبور کنیم  به گرایش‌های درونی می‌رسیم؛ اگر بخواهیم به آن ارزش‌ها و صفات اخلاقی که یک انسان آسمانی و هدایت شده به صراط مستقیم، باید متخلق به آنها باشد اشاره کنیم، قطعاً عدد و رقم آنها بسیار است ولکن بعضی از ارزش‌های اخلاقی هستند که نقش کلیدی در تربیت انسان دارد و اهتمام به آنها قابل‌ توجه است و به تعبیر احادیث اگر آنها را داشته باشیم کم‌کم باقی ارزش‌ها را خواهیم داشت و اگر آن‌ها را نداشته باشیم، هر چه دیگر هم داشته باشیم، آن اساس را نخواهیم داشت.

اگر بخواهم در این گفتار به تعدادی از آنها اشاره کنم به حدیثی اشاره می‌کنم که می‌فرماید چهار چیز مادر فضائل انسان است؛ اگر انسانی سر تا پا آلوده به رذایل اخلاقی باشد ولی متخلق به «صدق»، «حسن خلق»، «حیا» و «وفا» باشد خودبه‌خود همه ارزش‌های اخلاقی را به مرور در خود تحصیل خواهد کرد.

در توصیف «صدق» در گفتارهای گذشته اشاره شد. درباره اینکه انسان بتواند ظاهر و باطنش، بیان و عملش یکی باشد؛ کار آسانی نیست و بسیار سنگین و هزینه‌بر است. در توصیف «حسن خلق» در روایات داریم که حسن خلق سنگین‌ترین باری است که در قیامت در نامه عمل انسان ثبت می‌شود.

بیان شده که چه‌بسا  انسانی روزها و شب‌ها عبادت کند، روز‌ها به روزه و شب‌ها به نماز زندگی خود را سپری ‌کند ولی آلوده به بداخلاقی باشد و آن خلق بایسته را در ارتباط با مردم نداشته باشد، چنین شخصی جهنمی است و حسنات او به اعمال کسانی که اخلاق خوب دارند و سیئات آن افراد به چنین شخصی منتقل می‌شود.

«َإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيم» تعبیر بسیار بلندی است که خداوند در وصف پیغمبر(ص) می‌فرماید؛ در نگاه خدای متعال کل عالم هیچ است ولی اخلاق این یک انسان به‌قدری شاخص و برجسته است که قرآن چنین تعبیری را در وصف او می‌فرماید.

وقتی حضرت آدم وارد کره‌ خاکی شد، سه مورد به او پیشنهاد و اعلام شد که سعادت تو در این دنیا در بند این‌هاست. این موارد عبارتند از اینکه یا باید دین داشته باشی یا باید عقل داشته باشی و یا باید حیا داشته باشی. حیا یکی از شاخص‌ترین ارزش‌های اخلاقی است که در تراز دین و عقل است؛ همان میزان که دین و عقل انسان را رشد می‌دهد. حیا هم می‌تواند در سعادت انسان نقش داشته باشد. صفت «وفا» نیز در گفتار بعد به آن اشاره خواهد شد.