ایمان و استغفار قبل از اتمام فرصت

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ماه مبارک رمضان سلسله یادداشت‌هایی را با محور «دینداری در قرآن» نوشته که هر روز از رسانه ایکنا منتشر می‌شود. مشروح دهمین یادداشت را در ادامه می‌خوانید؛

سوره یازدهم قرآن کریم با وجود اینکه روایت حضرت نوح(ع) و با تفصیل بسیار بیشتر حضرت موسی(ع) را ذکر کرده است و فقط یکبار آن هم به اجمال در آیه ۹۸ این سوره درباره قوم یونس سخن گفته است؛ اما یازدهمین سوره قرآن، یونس نام گذاشته شده است. به نظر این نامگذاری می‌تواند دلیلی بر اهمیت تجربه قوم یونس باشد.

آیه ۹۸ این سوره، تجربه قوم یونس را استثنایی و منحصر بفرد می‌داند. ‌ابتدا آیه را ترجمه می‌کنیم: پس هیچ آبادی نبود که ایمان بیاورد و ایمانش به حالش سودمند باشد؛ جز قوم یونس، چون ایمان آوردند، عذاب خوار کننده را از آنان برطرف کردیم و تا مدتی معین آنان را بهره‌مند ساختیم.

آنچه مفسران درباره تجربه قوم یونس اجماع دارند این است که: یونس پیامبر(ع)، مدت زیادی قوم خود را به ایمان دعوت کرد و گویا جز چند نفر کسی ایمان نیاوردو حضرت، به بارگاه الهی شکایت برد و خداوند فرمود به آنان سه روز مهلت ده؛ چنانچه ایمان نیاوردند، عذاب برای ایشان نازل می‌شود. یونس سخن خداوند را به قوم خویش ابلاغ کرد و از میان آنان رفت. نزدیک روز موعود آثار عذاب نمایان شد. در میان قوم یونس، عالمی پارسا بود، به مردم گفت: گرچه یونس در میان ما غایب است، اما خدای یونس باب استغفار و توبه را باز گذاشته است پس تا مهلت به اتمام نرسیده است، به سوی خدا بازگردیم. مردم با شنیدن سخنان و با راهنمایى او متأثر از شهر بیرون رفتند و به درگاه خدا ناله و توبه کردند. خداوند ایمان و توبه آنان را که قبل از نزول عذاب بود، پذیرفت و از آنان عذاب را برطرف کرد.

چنانچه آیه ۹۸ و شرح مفسران را ملاحظه بفرمایید، ایمان و استغفار قوم یونس که به موقع و از روی اختیار و قبل از اتمام فرصت بود، به حالشان سودمند شد و این برخلاف تجربه ایمان و توبه فرعون است که پس از منقضی شدن فرصت انجام گرفت. در آیه ۹۰ این سوره درباره ایمان آوردن فرعون روایت شده و تصریح کرده است که توبه فرعون پس از انقضای فرصت انجام گرفت و نفعی در تحصیل سعادتش نبخشید.

آیه ۹۸ سوره یونس تصریح دارد که تنها قوم یونس بود که از سودمندی ایمان و استغفار بهره‌مند گردید. شاید چنین انحصاری، به عدم بهره‌مندی عموم مردم از فرصت‌های بی‌نظیر خداوندی حکایت داشته باشد. در شب دهم ماه مبارک رمضان از همسر وفادار حضرت محمد(ص)، ام‌الائمه حضرت خدیجه (س) به ذکر صلواتی یاد کنیم.