تجربه ملکوت حضرت ابراهیم(ع)

حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ماه مبارک رمضان سلسله یادداشت‌هایی را با محور «دینداری در قرآن» نوشته که هر روز از رسانه ایکنا منتشر می‌شود. مشروح ششمین یادداشت را در ادامه می‌خوانید؛

«حضرت ابراهیم(ع) جایگاه بسیار ویژه‌ای در قرآن کریم دارد؛ نام او ۶۹ بار در 25 سوره قرآن آمده است. حضرت ابراهیم(ع) شخصیتی است که بسیاری افراد در ادیان مختلف، او را  به خود منسوب می‌دانند؛ در عظمت جایگاه اجتماعی حضرت ابراهیم(ع) همین بس که سه دین بزرگ جهانی؛ یعنی اسلام، مسیحیت و یهود، ادیان ابراهیمی به حساب می‌آیند. 

خداوند در قرآن کریم در سوره مریم به پیامبر(ص) فرمان داده است که از حضرت ابراهیم(ع) یاد کند؛ اقدامات و فعالیت‌های گوناگون حضرت ابراهیم در قرآن کریم  آمده است. آنچه در این گفتار بدان می‌پردازیم،  تجربه‌های معنوی حضرت ابراهیم(ع) است. در گفتار دوم به یکی از تجربه‌های دینی او یعنی آزمودن زنده شدن مردگان اشاره شده، اما شهود معنوی مهم دیگر حضرت ابراهیم در سوره انعام آمده است؛ تجربه اخیر  هر چند که به وضوح شهود در آیه ۲۶۰ سوره بقره نیست اما به جهت کارکردها، کاربست و کاربرد آن به خصوص برهانی که در خداشناسی دارد از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و شایسته است به تفصیل  بررسی و تحلیل شود.

آیه ۵۷ سوره انعام، تجربه ملکوت حضرت ابراهیم و شهود معنوی آن حضرت را چنین وصف کرده است که «بدین‌سان ملکوت، آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم نشان دهیم تا از اهل یقین شود.» قبل از شروع بحث اصلی لازم است مفهوم کلیدی ملکوت که در ادبیات دینی بسیار استفاده می‌شود، روشن شود. ملکوت در معناى عزّت، سلطنت، حكومت عظيم، صورت و باطن اشيا كه با پروردگار ارتباط  دارد و... معنا شده است.

فلاسفه، عالم هستی را چهار مرتبه می‌دانند، ملکوت را مقابل ناسوت که وجه مادی هستی است قرار می‌دهند  و آن را صورت باطن اشياء كه  با پروردگار ارتباط دارد در نظر می‌گیرند؛ به نظر معنای اخیر با سیاق آیات بعد، در سوره انعام انطباق بیشتری دارد، در گفتار بعد درباره آنچه که خداوند نسبت به ملکوت آسمان‌ها و زمین به حضرت ابراهیم نشان داد و برهان آن حضرت سخن می‌گوییم.»