قرض‌الحسنه؛ پرداختی که خداوند ضامن آن است

حجت‌الاسلام سیدمسعود عمرانی، پژوهشگر شیعه‌شناسی و معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی دانشگاه فرهنگیان خراسان رضوی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی در خصوص فرهنگ قرض‌الحسنه اظهار کرد: قرض‌الحسنه از دو منظر فقهی و قرآنی قابل بررسی است. از منظر فقهی هر چیزی که قرض‌دهنده به‌‎عنوان قرض به قرض‌گیرنده اهدا کند و فرد قرض‌گیرنده به‌صورت عین یا بدل آن را بدون سود برگرداند، امر قرض‌الحسنه از منظر فقهی صورت گرفته است، همچنین از منظر قرآنی هم تعبیر وام بدون بهره بیان شده و برای این امر تأکید بسیاری صورت گرفته و توفیقات زیادی برای این امر از جانب خداوند وعده شده است.

خداوند در آیه 245 سوره بقره در خصوص قرض‌الحسنه فرموده است: «مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ أَضْعَافًا كَثِيرَةً ۚ وَاللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ؛ کیست که خدا را قرض‌الحسنه دهد تا خدا بر او به چندین برابر بیفزاید؟ و خداست که می‌گیرد و می‌دهد و همه به‌سوی او باز گردانده می‌شوید.» که این آیه نشان‌دهنده آن است که خداوند برای این کار نیک، افزایش بسیار خوبی در دارایی فرد قرض‌دهنده در نظر گرفته است. 

همچنین خداوند در آیه 12 سوره مائده فرموده است: «وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا ۖ وَقَالَ اللَّهُ إِنِّي مَعَكُمْ ۖ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلَاةَ وَآتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَآمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ وَأَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَلَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ۚ فَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَٰلِكَ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ؛ و همانا خدا از بنی اسرائیل عهد گرفت و از میان آنها دوازده نفر بزرگ برانگیختیم و خدا بنی اسرائیل را گفت که من با شمایم هر گاه نماز به پا دارید و زکات بدهید و به فرستادگان من ایمان آورید و آنها را اعزاز و یاری کنید و خدا را قرض نیکو دهید، در این صورت گناهان شما بیامرزم و شما را در بهشتی داخل گردانم که زیر درختانش نهرها جاری است، پس هر کس از شما پس از عهد خدا کافر شد سخت از راه راست دور افتاده است.»، بنابراین در این آیه خداوند به قرض‌دهندگان وعده بهشت و بخشش الهی داده است. 

هنگامی‌که در قرآن واژه قرض بیان می‌شود، به علت محفوظ بودن آن در نزد خداوند، حضرت حق هر کار خیر و نیکی را که موجب خیر و برکت برای دیگران شود را کار حسن می‌خواند و از اموال حلال به‌عنوان قرض‌الحسنه سفارش می‌کند، البته لازم به ذکر است که این کار خیر نباید با منت و ضایع کردن مسلمانان همراه شود. ایمان قلبی به کرامت خداوند، باعث انجام دادن این امر می‌شود و علاوه بر اجر دنیایی، پاداش اخروی را هم برای انسان به ارمغان می‌آورد، البته اگر این امر بدون توجه به کرامت خداوند صورت گیرد، باز هم امری شایسته و انسانی است و ارزش الهی دارد. 

با توجه به آیات و روایات متعددی که در خصوص قرض‌الحسنه از خداوند و ائمه اطهار(ع) بیان شده است، قرض‌الحسنه پرداخت خاصی است که خداوند آن را ضمانت کرده است، زیرا در انجام قرض، سه رکن قرض‌دهنده، قرض‌گیرنده و ضمانت خداوند وجود دارد که برای آن وعده‌های بسیاری هم در نظر گرفته شده است. 

برحسب ظاهر وقتی امر قرض صورت می‌گیرد، انسان گمان می‌کند که چیزی از دست داده است، اما وقتی به باطن امر رجوع می‌کنیم، متوجه می‌شویم که همین امر باعث برکت پول و حتی برکت وجودی انسان می‌شود، زیرا در این امر انسان بخشش را تمرین کرده و جود روح خود را افزایش می‌دهد، باید توجه داشت که امر قرض‌الحسنه فقط برای امور پولی نیست و هر چیزی که به‌عنوان قرض به فردی داده شود و بعد از مدتی بدون بهره پس گرفته شود، قرض‌الحسنه صورت می‌گیرد.