کم‌کاری در حوزه داستان با محوریت ائمه‌ معصومین(ع) مشهود است

به گزارش ایکنا؛ نشست نقد و بررسی کتاب «به امید دیدار» به قلم مریم شریف‌رضویان؛ سعید طاووسی‌مسرور، کامران پارسی‌نژاد و احمد شاکری به عنوان کارشناسان و منتقدان ادبی حاضر در این نشست با محور نگاهی به تولیدات ادبی و رمان درباره حضرت فاطمه(س) در فروشگاه کتاب انتشارات به‌نشر برگزار شد.

مریم شریف‌رضویان نویسنده کتاب «به امید دیدار» در این نشست با بیان آنکه نوشتن برای حضرات معصومین(ع) به ویژه در عرصه داستان و رمان کاری مشکل است در تشریح دلیل این ادعا گفت: چون نویسنده اجازه ندارد هر چیزی را در داستان به آن حضرات نسبت دهیم و از تخیل استفاده کنیم.

شریف‌رضویان با اشاره به اینکه نگارش این اثر بیش از دو سال طول کشید یادآور شد: سعی کردم با بهره‌گیری از تمام تجربیات نویسندگی، داستان را به گونه ماجرامحور بنویسم. در این مسیر نیز از راهنمایی‌های استاد سرشار بسیار بهره بردم. امیدوارم خروجی کتاب در خور حضرت باشد و مورد قبول ایشان واقع شود.

وی ادامه داد: اصرار نخستم آن بود شخصیت اصلی را حضرت زهرا(س) قرار دهم اما از آن جایی که از حضرت زهرا(س) قبل از رحلت پیامبر(ص)، روایات تاریخی و نقل قول مستند نداریم که بتوان به صورت داستان درآورد و حتی از زندگی شخصی ایشان نیز اطلاعات مستند نداریم از این امر منصرف شدم. بنابراین شخصیت اصلی را فرد دیگری قرار دادم که شاهد زندگی حضرت باشد و از آن طریق روایت‌هایی که در تاریخ نقل شده را از زبان این شخصیت بیان کنم.

نویسنده کتاب «به امید دیدار» با اشاره به اینکه نمی‌توان به تمام مقاطع زندگی ائمه معصومین(ع) در داستان پرداخت، اظهار کرد: نویسنده‌ای که می‌خواهد داستانی تاریخی در مورد ائمه معصوم(ع) بنویسد در گام نخست باید دایره اطلاعات خود را با مطالعه فراوان و پژوهش در تاریخ وسیع کند، آنقدر مطالعه و فکر کند تا با آن شخصیت آشنا و صمیمی شود. در آن صورت می‌تواند کار شایسته‌ای بنویسد.

کم کاری در حوزه تولید و انتشار رمان تاریخی

احمد شاکری نویسنده و منتقد ادبی در این نشست گفت: «به امید دیدار» محصول و نتیجه علمی و عملی ثمره ادبیات ما در حوزه ادبیات تاریخی است. مهم است در جای درستی از تاریخ قرار بگیریم و از تجربیات در این باره محقق شده استفاده کنیم.

وی با اشاره به اینکه در زمینه تولید و انتشار رمان تاریخی کم کار کردیم، افزود: در نگارش آثار رمان تاریخی به خصوص رمان زندگی ائمه معصومین(ع) ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های وجود دارید که تنها محدویت تاریخی نیست. بلکه محدودیت کلامی، فقهی و اخلاقی داریم که مطالعه در رشته‌های مضاعف بر ادبیات را می‌طلبد که باید بگوییم در این زمینه کم کار کردیم و خیلی ضعیف هستیم.

شاکری ادامه داد: دشواری نوشتن از رمان تاریخی تنها به برزگان، اهل بیت(ع) منحصر نمی‌شود بلکه نوشتن رمان تاریخی برای شخصیت‌ها و انسان‌های فرهیخته و در مراتبی نوشتن از انسان مشکل است. ساحت ائمه معصومین(ع) بسیار فراتر است که ما بدان چیره شویم. ما باید در روایت داستانی شخصیت آنها را بشناسیم و به دیگران بشناسانیم.

در خلق شخصیت‌های قدسی و منفی به بک اندازه ضعف داریم

شاکری تصریح کرد: نقطعه ضعفی که در آثار داستانی داریم لزوما مربوط به شخصیت‌های قدسی نیست؛ در خصوص شخصیت‌های منفی هم این ضعف را داریم. ما در شناساندن شخصیت منفی هم خیلی باید کار کنیم. در این زمینه قوت و قدرت کافی نداریم.

این منتقد ادبی یادآور شد: کتاب «به امید دیدار» داستان خواندنی است که  نثر خیلی ساده دارد و خدمتی به ادبیات محسوب می‌شود. در این اثر زندگی حضرت زهرا(س) به نحوی حاشیه‌ای روایت می‌شود که خوانش این اثر برای بانوان و دختران جوان مفید است. شخصیت اصلی رمان زن است. راوی زن است و مضمون هم جایگاه زن است و نشان می‌دهد که  جایگاه زن از دوران جاهیلت تا در دامن اسلام چه مراتبی را طی کرده است.

پیشینه پژوهش لازمه خلق نگارش رمان تاریخی

سعید طاووسی‌مسرور، نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام و تشیع در این نشست گفت: آن طور که  سختگیری در پژوهش تاریخی اعمال می‌شود، قطعا در نگارش آثار داستانی اعمال نمی‌شود؛ چون اینها دو ساحت متفاوت است. اما باید روایت اثر در چارچوب‌های کلی و قالب جزئیات منطبق بر تاریخ باشد و در جاهایی که تاریخ ساکت است، خیال پردازی درست و زیبا انجام و از روایاتی استفاده کند که صحت تاریخی دارند. در صورت رعایت این اصول، در نگارش رمان تاریخی و مذهبی اشکالی ایجاد نخواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان آنکه در نگارش رمان مهم است جنبه خیال و هنر درآن رعایت شود ادامه داد: قهرمان خیالی در رمان باید منطبق به زمانی باشد که رمان در آن فضا روایت می‌شود و این امر مستلزم پژوهش تاریخی در زمان روایت اثر است. نویسنده برای نگارش «به امید دیدار» سعی کرده در نگارش اثر به پژوهش‌های تاریخی پایبند باشد.

پیامبر اکرم(ص) در کشور ما غریب است

طاووسی‌مسرور با اشاره به اینکه آثاری در باب حضرت رسول اکرم(ص) در کشور بسیار کم است، اظهار کرد: پیامبر اکرم(ص) در کشور ما غریب است و اثری در مورد ایشان کم نوشته می‌شود. کتاب «به امید دیدار» در دوره زندگی رسول‌الله روایت می‌شود، اگر چه داستان زندگی حضرت زهرا(س) است. جاهلیت و اسلام را با یکدیگر مقایسه کرده است، زیست جامعه مدینه را در کنار زیست جاهلیت به تصویر کشیده و شعار نداده بلکه خواننده با خوانش اثر متوجه تحول آن دوره زمانی می‌شود. فضا و فرهنگ جاهلی بلکه زیست جاهلی را تصویر کرده و نویسنده در آن فضای اسلام، انصار و ...را به خوبی روایت می‌کند.

رمانی تاریخی با جنبه‌های مطالعاتی در حوزه علوم انسانی

کامران پارسی‌نژاد، کارشناس و منتقد ادبی که کار نظارت ادبی کتاب «به امید دیدار» را بر عهده داشته، در این نشست گفت: این اثر حاصل دو سال کار نگارش خانم شریف‌رضویان و جلسات پیوسته‌ای است که با آقای طاووسی مسرور و احمد شاکری داشته‌ایم. در این جلسات کارشناسی وقایع تاریخی که در داستان بازگو شد به کرات مورد بررسی قرار گرفته است.

وی ادامه داد: چرا که اگر در نگارش رمان‌های تاریخی به خصوص درحوزه زندگی ائمه معصومین(ع) کارشناسی تاریخی صورت نگیرد، ممکن است اثر با اشتباهات تاریخی بسیار چاپ شود. در نگارش این اثر می‌توان گفت نویسنده به امر پژوهش بسیار پایبند بودند به گونه‌ای که زحمت پژوهش‌های تاریخی اثر بیش از سه برابر نوشتن آن بود.

پارسی‌نژاد اظهار کرد: آنچه که در نگارش کتاب «به امید دیدار» بسیار تاکید شده این است که اثر به ادبیات بومی و اقلیمی نوشته شود. در مورد زندگی ائمه معصوم(ع) به گونه‌ای بنویسم که مخاطب خود را در آن زمان ببیند. شغل‌ها، صنف‌ها، جریان‌های سیاسی-اجتماعی، مکان‌ها، نوع تغذیه، لباس، حرف‌ها و حدیث‌ها را حس کند. از این رو خانم شریف‌رضویان در حوزه ادبیات اقلیمی بسیار پژوهش کردند تا بتواند توصیف دقیقی از مکان‌ها، فضا، اشیا و ... را در رمان خود بیاورند.

وی تاکید کرد: مخاطب در این اثر، بخشی زنده‌ای از تاریخ را می‌تواند ببیند. فضای زنانگی و لطافت کلام راوی تناسب زیادی با حضرت زهرا(س) دارد. وجود و ساحت حضرت، محور اصلی داستان است. تمام چینش‌ها، فضاسازی‌ها و محیط حجاز به خوبی توصیف شده است.

این کارشناس ادبی افزود: کتاب «به امید دیدار» کاملا رمان است و زندگینامه داستانی نیست. رمان تاریخی است که جنبه‌های مطالعاتی بسیاری در رشته‌های علوم انسانی دارد.