بخشی از رزق اهل بیت(ع)، ثمرات قلوب است + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن سید مجتبی حسینی؛ مفسر قرآن و کارشناس دین با محوریت آیات 35 تا 38 سوره ابراهیم شب گذشته 28 آبان در فضای مجازی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

«وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ فَمَنْ تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ رَبَّنَا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيْرِ ذِي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ رَبَّنَا إِنَّكَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِي وَمَا نُعْلِنُ وَ مَا يَخْفَى عَلَى اللَّهِ مِنْ شَيْءٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ»

ترجمه: «و [ياد كن] هنگامى را كه ابراهيم گفت پروردگارا اين شهر را ايمن گردان و مرا و فرزندانم را از پرستيدن بتان دور دار. پروردگارا آنها بسيارى از مردم را گمراه كردند پس هر كه از من پيروى كند بى گمان او از من است و هر كه مرا نافرمانى كند به يقين تو آمرزنده و مهربانى. پروردگارا من [يكى از] فرزندانم را در دره‏‌اى بى‌كشت نزد خانه محترم تو سكونت دادم. پروردگارا تا نماز را به پا دارند پس دل‌هاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده و آنان را از محصولات [مورد نيازشان] روزى ده باشد كه سپاسگزارى كنند. پروردگارا بى‏ گمان تو آنچه را كه پنهان مى‌داريم و آنچه را كه آشكار مى‏‌سازيم مى‏‌دانى و چيزى در زمين و در آسمان بر خدا پوشيده نمى‏‌ماند».

داستان این است که حضرت ابراهیم خانواده خود را در جایی غیر ذی‌زرع قرار داد، یعنی سرزمینی که زراعتی در آن نیست. مطلب همین است که حضرت ابراهیم که به گفته قرآن خیلی مهربان است زن و بچه خود را در چنین سرزمینی رها می‌کند. آیا شما این کار را می‌کنید؟ هزار دلیل شرعی می‌آورید که تکلیف از ما ساقط است. اولین اشکال این است مگر نفقه آنها به گردن ابراهیم نبود؟ پس چطور آنها را در بیابان رها کرد؟

نسبت به احکام شرطی شدیم

ما خیلی وقت‌ها احکام بیان‌شده از طرف خدا را از خود خدا مهمتر می‌دانیم. این خیلی حرف مهمی است. از نگاه ما نفقه خانواده ابراهیم بر او واجب بود و نباید خانواده خود را وسط بیابان رها می‌کرد. این به خاطر آن است که ما به احکام توجه می‌کنیم ولی به فوق احکام توجه نمی‌کنیم. مثلا خدا گفته اگر مریض هستی روزه نگیر ولی طرف مریض است با این وجود روزه هم می‌گیرد. به خاطر اینکه نسبت به احکام شرطی شدیم.

خدا در خواب به ابراهیم دستور داد فرزند خود را بکش. اگر من باشم می‌گویم اولا خواب حجت نیست، ثانیا قتل نفس محترمه حرام است. نهایتا اگر یکبار چاقو را بکشم و نبرد، می‌گویم الحمدلله تکلیف از من ساقط شد ولی ابراهیم از نبریدن چاقو عصبانی شد و مکرر چاقو را به گلوی فرزندش کشید. حرف این است که همه قرآن دارد خدایی خدا را می‌گوید و این خدایی خدا کجای اعتقادات و رفتار ما است؟

اعتقاد قوی همه خلأهای فیزیکی را پر می‌کند

ابراهیم چه اعتقادی به خدای خودش دارد و با چه اعتمادی بالاتر از وجوب نفقه زن و فرزند را می‌دید؟ چنین افرادی خیلی کم هستند. اعتماد و اعتقاد ابراهیم به خدا چقدر است که می‌گوید خدایا در این بیابان به زن و بچه من روزی بده. این اعتقاد چیست که ابراهیم را ابراهیم می‌کند؟ باید باورمان باشد اعتقاد قوی همه خلاهای فیزیکی را پر می‌کند. چون باورمان نمی‌شود در دعا کردن مشکل داریم و برای خدا تعیین تکلیف می‌کنیم و دایره دعایمان از یک حدی بیشتر نیست. ابراهیم به خدا اعتماد داشت که فرزند خود را وسط بیابان رها کرد ولی ما نمی‌توانیم این کار را بکنیم لذا خدا یکسری احکام برای ما قرار داد که فکر نکنیم هیچ‌کاری نمی‌کنیم و باقی‌مانده دینمان حفظ شود.

ابراهیم به خدا اعتماد کرد و فرزندش در آن بیابان زنده ماند و بزرگ شد. چرا این سختی را متحمل شد؟ «لِيُقِيمُوا الصَّلَاةَ» یعنی همه این سختی را تحمل کردیم تا اقامه نماز کنیم. برای اقامه نماز مردم باید جمع شوند لذا ابراهیم دعا می‌کند: «پس دل‌هاى برخى از مردم را به سوى آنان گرايش ده». انگار آن موقع ابراهیم تاریخ را می‌دید و می‌دانست در آینده افرادی به این دین گرایش پیدا می‌کنند و در کنار بیت الله نماز می‌خوانند. البته ابراهیم دعا نکرد دل همه مردم متمایل باشد بلکه دعا کرد دل برخی از مردم گرایش پیدا کند. در اینجا خیلی مباحث انسان‌شناختی، تاریخ، فلسفه تاریخ، دینی وجود دارد و از هر طرفی نگاه کنی یک نکته‌ای دارد.

در روایت درباره عبارت «وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ» آمده است که مقصود آیه ثمرات قلوب است. یعنی چه؟ یعنی یکی از رزق‌های بزرگان اهل بیت پیامبر(ص) ثمرات قلب‌ها است. ما رزق را فقط مرغ و گوشت می‌دانیم ولی رزق اینها ثمرات قلب است. رزق امام رضا(ع) این نیست که داخل ضریح پول بریزی، رزق امام رضا(ع) این است که دلت به سمت او متمایل باشد و با این کار به امام رزق می‌رسانی. گاهی دل ما پر از کنیه و غیبت و ... است و این رزق را به سمت ائمه(ع) می‌بریم ولی گاهی دلمان پاک است و این رزق را به خانه امام می‌بریم. امام به پول ما نیاز ندارد، اگر می‌خواهی چیزی نذر کنی قلب سلیم نزد امام ببر، چون خودشان گفتند رزق ما ثمرات قلوب است.

نکته دیگری که در آیه هست این است که باید «أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ» اتفاق بیفتد تا اقامه صلوه صورت بگیرد. شما ستاد اقامه نماز بگذارید، وزارتخانه بگذارید ولی باید قلوب مردم به این سمت گرایش پیدا کرد تا نمازی که ابراهیم می‌خواست اقامه شود.