حجاب چهره گفتمانی قدرت اسلام را در عرصه بین‌المللی تقویت می‌کند
دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه قدرت، چهار چهره دارد، گفت: اول چهره فیزیکی قدرت و سطح ابتدایی آن است ولی مهمترین چهره قدرت، چهره هویت‌ساز و چهره گفتمانی است و حجاب چهره گفتمانی قدرت اسلام را به شدت تقویت می‌کند.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی عبدخدایی، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، 7 آبان ماه در نشست علمی «حجاب در سیاست بین‌الملل» که از سوی آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند و انجمن علمی معارف دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، با بیان اینکه بعد از فروپاشی شوروی نظم بین‌المللی تغییر کرد و نظام دوقطبی از بین رفت، گفت: در این شرایط نظام جدیدی شکل گرفت که هنوز تثبیت نشده است، یعنی از طرفی نظام بین‌المللی واجد الگوهای ثابت فروپاشید ولی قبل از اینکه نظم جدیدی تثبیت شود دچار تحولات و تغییرات در ابعاد مختلف شده است و به خصوص با بروز قدرت چین و شیفت قدرت از غرب به شرق این مسئله مشهود است.
وی افزود: طی چهار قرن گذشته نظم وست‌فالیایی براساس یکسری مدل و هنجارهای خاصی شکل گرفت و برای غرب که این نظم را شکل داد، چالش‌هایی از جمله تحولات پساسکولاری است ایجاد شد که با انقلاب ایران و فروپاشی شوروی رخ داد که غربی‌ها به آن رستاخیر اسلامی گویند.
عبدخدایی با اشاره به تحولات شتابان نظم جدید جهانی به خصوص در 10 سال اخیر، گفت: کیسینجر تأکید کرده است که حتی مسائلی چون مذاکره هسته‌ای و اصل مذاکره آمریکا با ایران به این دلیل ایجاد نمی‌شود که سمبل دو نظم جهانی وجود دارد که روبروی هم قرار دارند وگرنه مشکل بر سر مسائل فنی و تکنیکی نیست بلکه تقابل دو نظم است؛ یعنی نظم انقلاب اسلامی غرب را به چالش کشیده است و اندیشمندان غربی و آمریکایی اسلام‌هراسی را به همین جهت راه انداخته‌اند.
عبدخدایی با بیان اینکه طیف وسیعی از مسلمانان از این الگو و مدل اسلامی خط می‌گیرند و این الگو، رقیب بی‌بدیل نظم جهانی موجود است، لذا انواع تقابل با این خط و مدل در دستور کار غرب قرار دارد، به رابطه حجاب و عرصه بین‌الملل پرداخت و تصریح کرد: درست است که حجاب یک وظیفه و تکلیف شرعی است و مسلمانان با دل و جان آن را به عنوان دستور خدا ارج می‌گذارند ولی وقتی از منظر قدرت و سیاست بین‌الملل نگاه کنیم، حجاب نماد گفتمانی است؛ یعنی شخص محجبه نماد یک گفتمان است و گفتمان‌ها مهمترین چهره قدرت در دنیای کنونی هستند.
حجاب یک گفتمان و نماد رسانه‌ای است
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه نمادها تولید قدرت دارند، اظهار کرد: گاهی نماد، نماد رفتاری و گاهی گفتاری است ولی گاهی گفتمانی است؛ گفتمانی که قدرت دارد هویت دیگران را شکل دهد و به تبع آن تمام رفتارها و اعمال آنان را سازماندهی کند. بعد دیگر این است که حجاب، یک رسانه ارتباطی از نوع غیرکلامی است و شخص مججبه وقتی وارد یک عرصه شد، حجابش با مخاطبانش گفت‌‌وگو می‌کند و نیازی به حرف‌زدن و توضیح ندارد؛ یک دانشجوی محجبه وقتی در یک دانشگاه آمریکایی حرکت کند، بر مخاطبان زیادی اثر خواهد داشت بدون اینکه اصلاً آن فرد سخنی بر زبان بیاورد.
عبدخدایی با بیان اینکه حجاب یک گفتمان قدرتمند را تبلیغ می‌کند، افزود: اگر کسی بخواهد یک گفتمانی را تبلیغ کند، باید ساعت‌ها سخنرانی کند و جلسه بگذارد تا پیامش را منتقل کند ولی حجاب در سریع‌ترین زمان ممکن و در دایره مخاطبان وسیعی پیام خود را انتقال می‌دهد و پایداری و پس زمینه این پایداری را نشان می‌دهد؛ اینکه در دانشگاه‌های غربی، شخص محجبه دارای اندیشه و فکر شناخته می‌شود دقیقا به این دلیل است که چه عنصری سبب شده است تا حد زیادی پایبند به مقوله این‌چنینی باشد.
وی افزود: مقوله دیگر، ایجاد کنشگری است؛ یعنی وقتی دو نفر با حجاب وقتی در یک جامعه بی‌حجاب قرار بگیرند بلافاصله همدیگر را پیدا می‌کنند زیرا متوجه می‌شوند که علقه فراوان و اشتراکات مذهبی یکسانی دارند لذا علایق مشترک و زمینه همکاری مشترک بین آنان هم ایجاد خواهد شد؛ فرض کنید دو مرد مسلمان در یک جامعه باشند؛ این دو تا همدیگر را پیدا کنند و وارد کنشگری مشترک و فعالانه شوند، زمان زیادی خواهد برد ولی در بحث حجاب اینطور نیست.
عبدخدایی با اشاره به تأثیر چندسطحی حجاب، اظهار کرد: این ویژگی‌های حجاب سبب می‌شود تا حجاب به عنوان یک عنصر قدرت در عرصه بین‌المللی و در ابعاد وسیع و در معرکه‌ای که تحولات نظم جهانی در حال رقمخوردن است، ایفای نقش کند؛ در این شرایط رقیبی چون لیبرال دموکراسی که تصور می‌کرده، قدرت بلامنازع و پیروز نظم جدید جهانی است، هیچگاه حاضر نمی‌شود رقیب دیگری به او الگودهی کند؛ این الگودهی هم از طریق توان اجتماعی فردی رخ می‌دهد نه از طریق دولت و سازمان‌های بالا به پایین. چرا غرب نسبت به شهادت‌طلبی اینقدر حساسیت دارد؟ چرا نسبت به استشهاد در حزب‌الله و حماس حساس هستند زیرا می‌دانند این پدیده به صورت فردی می‌تواند بازتولید شود و حجاب هم می‌تواند در حد بسیار وسیع تولید گفتمان کند.
چرا کشورهای غربی واکنش شدید به حجاب دارند؟
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه فرانسه که هنوز هم خود را کانون اندیشه‌های مدرنیته می‌داند ولی اینقدر حجاب را محدود می‌کند و با افراد محجبه برخورد دارد، تصریح کرد: فرانسه حاضر است وارد این مبارزه شود و برای آن هزینه بدهد زیرا حجاب، امری سیاسی است و می‌تواند قدرت تولید کند، چرا کشورهای اسکاندیناوی که در رفاه بالا هستند نسبت به ارزش‌های اسلامی واکنش شدید نشان می‌دهند که یکی از مهمترین آن‌ها حجاب است؛ در این کشورها افراد با حجاب را در مدارس و دانشگاه ثبت نام نمی‌کنند و بازی بر سر آن‌ها درمی‌آورند و یا دائماً معلمان به سرزنش دختران محجبه می‌پردازند.
عبدخدایی اضافه کرد: مقوله حجاب در سیاست بین‌الملل برای جمهوری اسلامی که یک گفتمان مطرح کرده، موضوع مهمی است ولی در جراید و رسانه‌های ما مطالب اندکی در این باره وجود دارد و یا سکولارها اجازه نشر چنین مطالبی را نمی‌دهند؛ این مقوله برای انقلاب اسلامی تولید قدرت کرده و می‌کند و اثرگذار است لذا باید بپرسیم چرا این مسئله مورد توجه اندیشمندان خود ما قرار نگرفته است؟ از این رو شاهدیم که حتی یک نشست هم در مورد نقش حجاب در عرصه بین‌المللی برگزار نشده است و وقتی بنده با همکاران طرح می‌کنم، مقوله‌ای دور از ذهن برای آنان است.
وی افزود: ما کتبی در مورد نظریات فرهنگی سیاست بین‌المللی داریم ولی چرا چنین مقوله‌ای مورد توجه همکاران خود ما که باید اشاعه‌دهنده آن باشیم نیست؛ حتی جالب است بدانید بنده وقتی این مباحث را برای دانشجویان طرح می‌کردم برخی از دختران دانشجو که درگیر برخی فتنه‌ها شده بودند، تغییر موضع می‌دادند و گفتند اگر بدانیم که حجاب برای کشور و برای دین ما تولید قدرت می‌کند، به آن پایبند هستیم.
تقابل گفتمانی انقلاب اسلامی با غرب
عبدخدایی با بیان اینکه قدرت چهار چهره دارد، گفت: اول چهره فیزیکی قدرت و سطح ابتدایی آن است ولی مهمترین چهره قدرت، چهره هویت‌ساز و چهره گفتمانی است و حجاب چهره گفتمانی قدرت اسلام را به شدت تقویت می‌کند. حجاب، گفتمان اسلامی را تقویت می‌کند، درست است که ادیان و حتی برخی فرهنگ‌های دیگر هم حجاب دارند ولی امروز به نماد اسلامی تبدیل شده است و یک دختر محجبه نشان می‌دهد که این گفتمان چقدر قوی است. مهمترین ابزار انقلاب اسلامی گفتمان اسلامی در برابر گفتمان لیبرال و سکولار است.
وی تأکید کرد: گفتمان اسلامی یک سبک زندگی و الگو سازماندهی جمعی مبتنی بر عدالت و قسط و ازرش‌های عام بشری بیان می‌کند و اگر بشر با چنین الگویی آشنا شود، چون مبتنی بر فطرت است آن را می‌پذیرد. قبل از انقلاب به این نتیجه رسیده بودند که اسلام ظرفیت ایجاد حرکت اجتماعی و سازماندهی اجتماعی ندارد ولی بعد از انقلاب این مسئله ثابت شد که اینطور نیست.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه امروز در غزه روزانه چندصد نفر شهید می‌شوند که مایه تأسف است، تصریح کرد: ولی در کنار این تهاجمات فیزیکی باید بدانیم که دنیای غرب با همه توان به مقابله و مبارزه با دانش‌آموز و جوان ما آمده است و درصدد از بین بردن هویت اسلامی و ملی او است و خطر این نوع تهاجم کمتر از خطر نظامی نیست. غرب از سلاح معنوی و گفتمانی انقلاب اسلامی در هراس است که لیبرالیسم را به چالش کشیده است؛ ما معمولاً تهاجم فیزیکی را درک کرده و به آن واکنش داریم ولی تهاجم فرهنگی را کمتر حس و درک می‌کنیم.
تحقیر دختران محجبه کشور به دست خودمان
عبدخدایی تأکید کرد: در طی چهار دهه انواع و اقسام تهاجمات نسبت به حجاب ایجاد شده است، زن بدبخت و رختشو و کلفت و زندانی، در فیلم‌های ما افراد باحجاب هستند؛ از طرف دیگر یک کارخانه که تولید لباس حجاب داشته باشد نداریم و فضاهایی که متعلق به همه ملت است مختص یک عده افراد بدحجاب است و افراد محجبه برای رفتن به آن معذب هستند و در چنین شرایطی دختران محجبه ما فشار زیادی را تحمل می‌کنند.
وی با بیان اینکه دختران محجبه در درون خود جامعه ما تحقیر می‌شوند، اظهار کرد: در چنین شرایطی خیلی سخت است که یک دختر نوجوان و جوان بتواند حجاب را به صورت یک گفتمان وارد عرصه بین‌المللی کند و در اینجا یک دختر انگلیسی مسلمان حجاب را حفظ می‌کند ولی ممکن است یک دختر ما وقتی وارد هواپیما شد، تصور کند خودش را از شر حجاب دور کرده است و جایزه نوبل به او خواهند داد. الان حمایت رسمی مالی و معنوی از سوی برخی کشورهای غربی از کسانی می‌شود که به حجاب لطمه می‌زنند و این نشانه اهمیت حجاب در تولید قدرت و گفتمان هویتی اسلامی است.
انتهای پیام
