وظایف آحاد افراد جامعه در برابر وقف و واقف

حجت‌الاسلام روح‌الله بیدرام، مدرس حوزه و دانشگاه و ریاست اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان اصفهان در یادداشتی که برای انتشار در اختیار خبرگزاری ایکنا قرار داده است، به توضیح مختصری از وظایف مردم در حوزه وقف پرداخته است. مشروح این یادداشت را در ادامه می‌خوانید:

«آحاد افراد جامعه درباره وقف و واقف وظایفی دارند که برخی از آن‌ها عبارت است از:

احترام به  انگیزه واقفان

توجه و احترام به واقفان نوعی سلوک و رفتار برای گسترش انگیزه است. مردم در سراسر زندگی خود طالب زندگی با احترام و تشویق جویای موقعیت اجتماعی هستند و از اشاعه عمل و نشان‌دادن کار خوب آنان خوشحال و تشویق می‌شوند؛ آنها به عمل دیگری در سنخ وقف روی می‌آورند و از این راه می‌توان در جهت ارضای این انگیزه و گسترش وقف کوشید. وقف‌کردن برای واقف به قصد تقرب به خدا و خدمت است و با کسب احترام اجتماعی منافاتی ندارد به همین دلیل خداوند به شکل کلی می‌فرماید: «و هر چیز خوبی در راه خدا انفاق کنید، خداوند از آن آگاه است».

گاهی ‌ترویج خیر باعث توسعه نیکی در جامعه و اقبال به آن می‌شود. مهم این است که در وقف به این دستور الهی عمل کنند: «کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، سپس به دنبال انفاقی که کرده‌اند، منت نمی‌گذارند و آزاری نمی‌رسانند، پاداش آنها نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند.» که در آن صورت هم پاداش دارند و نباید ‌ترس و نگرانی داشته باشند. آگاهی از نیت و قصد درونی ممکن نیست اما اذیت، آزار و منت‌ نگذاشتن آشکار می‌شود و همین برای ارزش‌گذاری کافی است.

تشکر از واقف

آدمیزاد ذاتاً در برابر کسی که به او خوبی و احسان کرده فروتن و شکرگزار بوده و این روحیه شكر و سپاس از زیباترین و بارزترین ویژگی‌های انسانی است. شکر و سپاس در درجه اول مخصوص پروردگار عالم است که تمام نعمت‌ها از جانب اوست اما باید توجه کرد که شکر به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ باید از مأموران الهی، همان‌ها که خدا کارهای خیر را به دست آنان جاری می‌سازد نیز تشکر کرد. شكرگزاری از آنها كه واسطه انتقال نعمت‌های الهی هستند، وظیفه‌ای است که پیامبر اعظم(ع) امتش را به آن مکلف کرده و فرموده است: آنکه از مردم (در قبال احسانشان) تشکر نکند، شکر خدا را به‌جا نیاورده است.

واقفین خیراندیش از جمله کسانی هستند که باید قدردان آنها بود و برایشان دعا کرد و یاد و خاطره آنها را زنده نگه‌ داشت. همانان که با ایثار و از خودگذشتگی، بندگان خدا را بر خود مقدم داشتند، از مال و ثروت خود چشم پوشیدند تا بتوانند برای دیگران کاری انجام دهند. با این بیان هرکس به هر میزان از برکات و منافع موقوفه‌ای بهره‌مند می‌شود باید از واقف خیراندیش هم تشکر کرده و هم حقش را ادا کند.

تکریم واقفان

وقف، سنت حسنه و ارزشی ماندگار و  ارزشی به بلندای تاریخ و فراتر از زمان است. موقوفات به هر نیت و انگیزه‌ای که وقف شده باشند، حاکی از ارزشی هستند که واقف، دغدغه انجام و احیای آن را داشته است؛ سنگ‌نشانه‌ای است که یک ارزش در گذر زمان به فراموشی سپرده نشود و راهی برای امتداد یک سیره، منش، روش و فرهنگ است.

موقوفات نشان از دو ارزش دارند؛ یکی ارزش وقف و دیگری ارزش و عمل نیک و صالحی که برای آن وقف شده‌اند؛ از این ‌رو کسی که برای معرفی، تبیین و ‌ترویج نام و آثار یک موقوفه قدم برمی‌دارد، با یک تیر چند نشان زده است.

تجلیل از واقفان، تجلیل از ایثار، فداکاری و خیرخواهی، گرامی‌داشت سنت حسنه وقف، معرفی و ‌ترویج فرهنگ وقف از زاویه و نگاهی دیگر، تشویق خیران و نیک‌اندیشان به سوی سنت حسنه وقف، راهی برای کشاندن خیرخواهان و خیراندیشان به سوی ساحل نجات و نشان‌دادن نماد خیرخواهی و احسان ماندگار است.

پشتیبانی و حمایت از موقوفات

این حمایت و پشتیبانی به چند شکل انجام می‌شود:

الف. تحویل اسناد موقوفات؛ بعضی از موقوفات وجود دارد که واقفین در طول سالیان گذشته اموالی را وقف کرده‌اند، ولی متأسفانه به دلیل عواملی که مجال بیان آن در این نوشتار نیست، تصرف شده و اسنادی از آن هم موجود نیست و برای احیای موقوفات و انجام نیات واقفین اسناد موقوفه لازم است.

ب. جلوگیری از تصرف موقوفات؛ عده‌ای در طول سالیان گذشته موقوفاتی را تصرف کرده‌اند و هیچ‌گونه تعهدی نسبت به موقوفه ندارند و حقوق موقوفه را پرداخت نکرده‌اند و متأسفانه آن دسته از افرادی هم که از این تصرف ناحق اطلاع دارند و از موقوفه بودن آن آگاهند، سکوت می‌کنند. خداوند متعال می‌فرماید:«آنان که اموال یتیمان را به ستم می‌خورند، شکم خویش را پر از آتش می‌کنند و به‌زودى در آتشى افروخته وارد خواهند شد.»

کسانی هم که متولی موقوفات ایتام هستند، باید خیلی دقت کنند که خدایی‌ناکرده با سهل‌انگاری، گذشت‌های بی‌مورد یا تصرفات بی‌فایده و کم‌فایده یا با اهمال‌کاری و بی‌دقتی و...  حقی هرچند به‌ظاهر کوچک از اموال ایتام پایمال نشود که گناهی بس عظیم است و سبب محشور شدن با خورندگان مال یتیم می‌شود.

ج. پرداخت حقوق موقوفات؛ عده‌ای از مردم هم در طول سالیان گذشته برای انجام امور جاری زندگی خود در موضوعات مختلف اعم از کشاورزی یا تجاری و مسکونی از موقوفات استفاده و تصرف کرده‌اند که برای این تصرف و استفاده قرارداد اجاره به‌صورت سالیانه یا ماهیانه برای آنها منعقد شده است و درآمد حاصل از آن صرف نیت واقف می‌شود ولی متأسفانه بعضی هیچ‌گونه تعهد و اهتمامی نسبت به پرداخت به موقع حقوق موقوفه ندارند و چه‌بسا به جهت تأخیر در پرداخت نیت واقفین با تأخیر فراوان اجرا می‌شد.

همه در مقابل موقوفات مسئولیم و باید در شیوه استفاده، هزینه، اجاره و احقاق تمامی حقوق مربوط به آن، اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) را بر خود و دیگران مقدم داریم تا ان‌شاءالله شرمنده آنها نباشیم.