بازتاب عطر شهادت؛ وجه تمایز موزه دفاع مقدس با موزه‌های جنگ جهان + فیلم
مجتبی عبادی با بیان اینکه انتقال مفاهیم عظیمی چون میهن‌پرستی و شهادت با گفتمان دینی، وجه تمایز موزه انقلاب و دفاع مقدس با موزه‌های جنگ در جهان است، تأکید کرد: بازتاب و انتقال معنایی مفهوم عظیم «عطر شهادت» مفهوم خاص، یگانه و ویژه‌ای است که در موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس وجود دارد.
به گزارش ایکنا؛ کلمه «دفاع» در هر فرهنگ، با هر نگرش و از آن هر قوم، تمدن، آیین و دینی که باشد؛ زمانی که در مواجهه با حفظ صلابت، حریت و اقتدار یک کشور قرار می‌گیرد، فی ذات از آن به عنوان کلمه‌ای پُرمعنا و مهم یاد می‌شود. اما وقتی درباره عمق و بطن مفهوم «دفاع» به تأمل می‌نشینیم؛ الزاماً این مفهوم زمانی تجلی قدسی خود را میان عموم مخاطبان بازنمایی می‌کند که در مجاورتش اتفاقی چون «هجوم» رُخ داده باشد.
این همان سر و رازی است که حماسه هشت سال دفاع مقدس تاریخ معاصر کشورمان را نه تنها در ایران که در جهان؛ فرا و ورای معنای مطلق و تلخ جنگ به تعریف نشسته و آن را «دفاع مقدس» نامیده است. واژه‌ای که حتی در ادبیات دشمنان این آب‌وخاک نیز جای خود را باز کرده و به کرات در گفتارها، گویش‌ها، مقالات و پژوهش‌های مختلف در سراسر جهان، می‌توان دید که از واژه «دفاع مقدس» بهره برده شده است.
عصر و زمانه حاضر، عصر و زمانه‌ای است که بر مبنای دایره ارتباطات با استفاده از ابزار و تعاملات رسانه‌ای استوار است. به‌همین سبب است که این‌بار جبهه جنگ دشمن دیگر شکل فیزیکی و درگیری مسلحانه ندارد که این‌بار دشمن با قلب روایت‌ها به جنگ روایتی آمده که فصل‌فصل؛ برگ‌برگ و لحظه‌لحظه آن مملو از حقیقت و خاطرات تلخ و شیرینی است که در نهایت عصاره آن را می‌توان در نثار خون شهیدان حماسه هشت سال دفاع مقدس به تأسی از مکتب حسینی و نهضت عاشورایی و اربابشان سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) به نظاره نشست.
به‌همین سبب است که در جنگ حاضر که جنگ روایت‌هاست؛ جایگاه روایت حقیقت و آنچه که نعل به نعل و عین به عین اتفاق افتاده در برابر قلب تاریخی که دشمنان این آب‌وخاک مدنظر داشته و دارند؛ مهم‌ترین ابزار و رسالت رسانه‌ها در میدان نبرد امروز است.
در همین راستا، خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) به مناسبت هفته دفاع مقدس، بنای خود را بر روایت حقیقت مفهوم دفاع مقدس و استمرار آن در محور مقاومت قرار داده و با حضور در موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس طی این ایام مخاطبان خود را با رویکردها، ابعاد، فعالیت‌ها و ظرفیت‌های مختلف این موزه در دو بُعد ملی و بین‌المللی با محوریت روایت واقعیت‌های تاریخ معاصر کشورمان مهمان می‌کند.
در ادامه بخش نخست گزارش ویژه ایکنا در قالب روایت و گفت‌وگو با مجتبی عبادی، مدیر امور بین‌الملل موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس را از می‌خوانید و می‌بینید.
تقسیم‌بندی جهانی موزه‌های جنگ
مجتبی عبادی، مدیر امور بین‌الملل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در آغاز گفت‌وگو با ایکنا درباره تعریف مفهوم موزه‌های جنگ و تفاوتی که موزه انقلاب و دفاع مقدس کشور ما با موزه‌های مشابه در جهان، در حوزه جنگ دارد گفت: در نگاه ابتدایی، این موزه‌ها در یکسری از مفاهیم بنیادین با یکدیگر مشترک هستند و این مفاهیم اغلب بر حوزه مناقشات و جنگ‌هایی است که کشورهای جهان آنها را تجربه کرده و از سر گذرانده‌اند.
وی با بیان آنکه این دست از موزه‌ها در نگاهی کلی به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که آشناترین آنها «موزه‌های جنگ» است و دیگر گونه‌ای که می‌توان به آن اشاره کرد «موزه‌های صلح» است ادامه داد: طی چند وقت اخیر رویکرد موزه‌ای دیگر به‌عنوان گونه‌ای جدید در حوزه موزه‌های جنگ در برخی از کشورها تأسیس شده است که از آنها با عنوان «موزه‌های ضد جنگ» نام برده می‌شود.
وجه تمایز موزه دفاع مقدس ایران با دیگر موزه‌های جنگ
مدیر امور بین‌الملل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با اشاره به آنکه مفاهیم مشترکی مانند «میهن‌پرستی»، «ایثار»، «از خود گذشتگی» و «کمک به هم نوع»، مفاهیم مشترک میان تمامی موزه‌های جنگ در سراسر جهان است اظهار کرد: اما در این میان نوع روایت و بیان همان مفاهیم مشترک به تمایزات موزه‌ها و دسته‌بندی‌هایی که به آنها اشارت کردم منتج می‌شود.
وی با بیان آنکه موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از جهاتی شبیه موزه‌های دیگر است و از برخی جهات با آنها متفاوت است و این همان اصل تمایز موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در کشورمان با دیگر موزه‌های جنگ در جهان است، یادآور شد: وقتی در دهه هشتاد خورشیدی این موزه مراحل طراحی خود را پشت‌سر می‌گذاشت، معماران و طراحان ضمن بازدید از بسیاری از موزه‌های جنگ دنیا تلاش کردند از آن موزه‌ها برای طراحی موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس الهام گیرند و به‌همین سبب قسمتی از بخش‌ها و تالارهای مختلف موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس با دیگر موزه‌های جنگ با تمامی شاخه‌هایش در سراسر جهان دارای شباهت است و در برخی از رویکردها کاملاً منحصربه‌فرد به شمار می‌رود.
عبادی درباره مواردی که موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را در قیاس با دیگر موزه‌های جنگ در سراسر دنیا به موزه‌ای منحصربه‌فرد تبدیل کرده است تصریح کرد: برای مثال بازتاب و انتقال معنایی مفهوم عظیم «عطر شهادت» مفهوم خاص، یگانه و ویژه‌ای است که در موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس در قیاس با سایر موزه‌های جنگ در سراسر جهان وجود دارد.
به گفته مدیر امور بین‌المللی موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس؛ تجلی معنایی مفهومی چون «از جان گذشتگی در راه وطن» و پیوند آن با انگاره مقدس «شهادت» بر مبنای اصل «دین و دین‌باوری» از آن دست معانی و افعال مقدسی است که تنها در کشور ما وجود دارد. بازتاب و انتقال عینی و ملموس این معنی عظیم به واسطه موزه، ابزار و کارکرد آن باعث شده تا موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در قیاس با دیگر موزه‌های جنگ در سراسر جهان شکلی منحصربه‌فرد به خود بگیرد.
عبادی تصریح کرد: به بیانی دیگر؛ در هم تنیده شدن مفهوم عاشورا با دیگر مفاهیم عظیم دینی و مذهبی که منبعث از آموزه‌ها، فرائض و شعائر دین اسلام به شمار می‌رود و همچنین نوع روایتی که مفاهیم کلان و مشترکی چون «دفاع از میهن»؛ «از جان گذشتگی» و «ایثار» در پیوند با مفهوم «شهادت» زیر چتر سترگی به نام «دین» باعث شده است که موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در قیاس با دیگر موزه‌های جنگ در جهان به موزه‌ای منحصربه‌فرد و یگانه بدل شود.
دین؛ پل ارتباط معنوی میان میهن‌پرستی و شهادت
مدیر امور بین‌الملل موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس با اشاره به آنکه در یکی از تالارهای این موزه که به تالار شهادت نیز معروف است، شبیه‌سازی بین‌الحرمین را برای مخاطبان ایجاد کرده‌ایم گفت: در واقع مخاطب با حضور در این بخش می‌تواند مفهوم کلانی چون «میهن‌پرستی» را در قالب دین و ایدئولوژی پیوند دهد.
وی با اشاره به آنکه تنها در موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که می‌توان نمونه‌ای از چنین پل ارتباطی معنوی و عاطفی میان مقوله «دین»، «شهادت» و ارتباطش با مسئله جنگ و دفاع مقدس را به وضوح لمس کرد افزود: به‌عنوان کسی که بسیاری از موزه‌های جنگ در سراسر جهان را دیده‌ام؛ می‌توانم بگویم که چنین مفهومی در هیچ یک از موزه‌های جنگ دیگر کشورها وجود ندارد.
عبادی با یادآوری آنکه مفاهیمی مانند «میهن‌پرستی» و «دفاع از کشور در مقابل بیگانگان» مفاهیمی مشترک ذیل مجموعه بزرگی چون جنگ تعریف می‌شود، اظهار کرد: اما مسئله این است که روایت از «میهن‌پرستی» و «دفاع از کشور در برابر بیگانگان» با چه گونه گویش، روایت و بیانی به مخاطبان در موزه‌ها ارائه شود. این همان وجه تمایز موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با دیگر موزه‌های جنگ در سراسر جهان است.
بازدید از موزه دفاع مقدس پای ثابت برنامه میهمانان دیپلماتیک ایران
عبادی در بخشی دیگر از این گفت‌وگو درباره تعاملات موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در حوزه بین‌الملل با اشاره به آنکه خوشبختانه شاهد تعاملات خوبی با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط چون سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی؛ وزارت امور خارجه و شهرداری تهران در بخش‌های بین‌الملل هستیم، اظهار کرد: برای مثال تمامی مهمان‌های دیپلماتیک دستگاه‌های نامبرده و هیئت‌های همراه آنها و دیگر وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان‌های فعال هنگام حضور در کشورمان، حتماً در برنامه سفر خود بازدید از موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را قرار می‌دهند.
چرا موزه انقلاب و دفاع مقدس ایران در جهان سرآمد است؟
عبادی در فصل و فرازی دیگر از گفت‌وگو با ایکنا با محوریت فعالیت‌های موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در ابعاد بین‌المللی، با اشاره به اینکه این مجموعه در قیاس با استانداردهای جهانی در حوزه موزه‌داری حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد که می‌تواند این موزه را در جهان به یکی از موزه‌های سرآمد در حوزه جنگ بدل کند، یادآور شد: نخست وسعت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است که نزدیک به 22 هزار مترمربع زیربنای این موزه است که همین مسئله آن را به یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های نظامی و جنگ در جهان بدل می‌کند.
وی ادامه داد: مسئله دوم به حجم فناوری‌های به‌کاررفته در این موزه بازمی‌گردد که با تطبیق این فناوری‌ها در قیاس با استانداردهای جهانی می‌توانیم بگوییم که موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس یکی از مدرن‌ترین و پیشرفته‌ترین موزه‌های جنگ در دنیا است و قابلیت رقابت در این عرصه با بسیاری از موزه‌های معتبر جهانی را دارد.
ثبت رکود روزانه بیش از 700 گردشگر از آسیا، اروپا و آمریکا
مدیر بخش بین‌الملل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در پاسخ به این پرسش که از زمان افتتاح این موزه تا به امروز در حوزه میزبانی از گردشگران خارجی موزه تا چه حد فعال بوده است یادآور شد: از زمان افتتاح موزه تاکنون فعالیت‌های مختلفی در حوزه بین‌الملل صورت گرفته است که بخشی از آن به مسئله تبلیغات و ارائه اطلاعات از طریق تارنمای این موزه بازمی‌گردد که به چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه و عربی به مخاطبان جهانی خود ارائه خدمات می‌دهد.
عبادی با اشاره به حضور بازدیدکنندگان خارجی به‌عنوان جنبه دیگری از فعالیت‌های بخش بین‌الملل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اشاره کرد و افزود: تا پیش از همه‌گیری کرونا با روند صعودی بسیار مطلوبی در حوزه میزبانی از بازدیدکنندگان خارجی مواجه بودیم. به‌گونه‌ای که در برخی از روزها رکورد 700 توریست خارجی از کشورهای مختلف را در این موزه ثبت کرده‌ایم اما متأسفانه بعد از همه‌گیری کرونا و تعطیلی طولانی مدتی که برای این موزه مانند دیگر کشورهای جهان به وقوع پیوست، این روند میزبانی کاهش یافت.
وی با بیان آنکه خوشبختانه در حال حاضر بعد از پشت‌سر گذاشتن آن ایام، بار دیگر و آرام‌آرام شاهد روند صعودی میزبانی از توریست‌ها و گردشگران خارجی در موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس هستیم ادامه داد: بازدیدکنندگان مختلفی از آسیا، اروپا و امریکا داشتیم و با توجه به آنکه قدمت این موزه از زمان تأسیس در قیاس با دیگر موزه‌های شناخته‌شده جنگ در جهان چندان پرشمار نیست اما می‌توانیم بگوییم که گام‌های موفقی برای پیشرفت برداشته شده است. هرچند هنوز تا رسیدن به آن سر منزل مقصود و نگاه ایده‌آل در حوزه موزه‌های جنگ باسابقه در جهان فاصله داریم؛ اما تمام تلاش خود را به‌کار بسته‌ایم تا از کارنامه درخشان این موزه؛ آثار منحصر به فردی که در آن وجود دارد و همچنین ارتباط‌ها و تفاهم‌نامه‌های بین‌المللی به بهترین شکل بهره می‌بریم تا با سرعت هر چه بیشتری بتوانیم موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس را به جایگاه اصلی خود در بدنه موزه‌های جنگ در سراسر جهان برسانیم.
حضوری درخشان در شورای جهانی موزه‌ها
عبادی حضور در شورای جهانی موزه‌ها (ایکوم) و ارائه مقالات تخصصی را بخشی دیگر از ابعاد بین‌المللی فعالیت موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس دانست و اظهار کرد: حضور در چنین مجامعی و ارائه مقالات می‌تواند به شناخته شدن هرچه بیشتر موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به مدیران موزه‌ها و همچنین عموم مردم و مخاطبان جهانی کمک کند. این حضور باعث می‌شود تا هم مدیران موزه‌ها و هم عموم مردم در سراسر جهان نسبت به این مسئله آگاهی پیدا کنند که در کشور جمهوری اسلامی ایران نیز موزه‌ای در کلاس جهانی و ابعاد بین‌المللی با موضوع جنگ وجود دارد.
وی همچنین حضور در مجامع بین‌المللی و کنفرانس‌های جهانی موزه‌داری را بخشی دیگر از رسالت اطلاع‌رسانی و آشنایی همگانی با داشته‌ها و توانمندی‌های موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس دانست و تصریح کرد: برای مثال در دو کنفرانس بین‌المللی در کشور ژاپن و همچنین کشور چک -شهر پراگ- به شخصه دو مقاله را درباره نقش موزه‌های نظامی در حفظ تاریخ شفاهی جنگ‌ها؛ توانمندی‌ها، ظرفیت‌ها، قابلیت‌ها و ابعاد مشترک مسئله جنگ با محوریت دفاع مقدس ارائه کرده‌ام که این مقالات با بازخوردهای بسیار خوبی از سوی اعضای حاضر در شورای جهانی موزه‌ها (ایکوم) مواجه شد.
عضویت موزه انقلاب و دفاع مقدس در شورای جهانی موزه‌ها
عبادی به عضویت موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از سال 2014 به‌عنوان یکی از اعضای رسمی شورای جهانی موزه‌ها (ایکوم) که به‌عنوان معتبرترین نهاد موزه‌ای در دنیا شناخته می‌شود اشاره کرد و یادآور شد: برگزاری آن کنفرانس‌ها و ارائه مقالاتی که پیش از این به آنها اشاره کرده‌ام، گام بلندی در راستای شناسایی و معرفی موزه ملی انقلاب و دفاع مقدس در شورای جهانی موزه‌ها و همچنین عموم مردم در جهان بود.
تفاهم‌نامه با یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های جنگ جهان
مدیر امور بین‌الملل موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس همچنین امضاء تفاهم‌نامه‌ها با موزه‌های جنگ سایر کشورهای جهان را در راستای اهداف مشترک و همچنین توسعه روابط فی‌مابین به‌عنوان بخشی دیگر از فعالیت‌های بین‌المللی موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برشمرد و افزود: طی سنوات گذشته موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس با چندین موزه در کشورهای مختلف مانند موزه ملی لبنان؛ موزه ملی جنگ بوسنی که یادآور نسل‌کشی مسلمانان است؛ پارک ملی افتخار آفریقای جنوبی و پارک آزادی زیمباوه تفاهم‌نامه‌ها و همکاری‌های مشترکی را امضا کرده‌اند.
وی اظهار کرد: طی هفته دفاع مقدس در سال 1402 شاهد امضای تفاهم‌نامه با «موزه جنگ میهنی بلاروس» هستیم که این گامی جدید در حوزه معرفی جهانی موزه انقلاب و دفاع مقدس به شمار می‌رود و فصلی متفاوت در گسترش ابعاد بین‌المللی آن به شمار می‌رود.
عبادی در پایان درباره اهمیت این تفاهم‌نامه با «موزه جنگ میهنی بلاروس» به معرفی قدمت و شهرت این موزه پرداخت و گفت: این موزه یکی از نخستین موزه‌هایی است که بعد از جنگ جهانی دوم در اروپا ساخته شده است. از نظر شهرت، محبوبیت و جایگاه میان موزه‌های جنگ از موقعیت بسیار مطلوبی برخوردار است و امیدواریم در قالب این تفاهم‌نامه شاهد همکاری‌های بیشتر در زمینه فعالیت‌های موزه‌ای با دیگر کشورهای اروپایی نیز باشیم.
گزارش و گفت‌وگو از امین خرمی
فیلم و تدوین از حامد عبدلی
عکس از طاهره بابایی
انتهای پیام
