افزایش نرخ بهره در شرایط تورمی تصمیمی عاقلانه و شرعی نیست + صوت

مرتضی مرتضوی، معاون پژوهشی پژوهشکده امور اقتصادی وزارت اقتصاد در گفت‌وگو با ایکنا، درباره رابطه میان افزایش نرخ سود بانکی با افزایش یا کاهش تورم گفت: رابطه‌ای در اقتصاد وجود دارد به نام «رابطه فیشر» طبق این رابطه نرخ بهره واقعی ما به تفاوت نرخ بهره اسمی و نرخ تورمی است که دارد اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال نرخ بهره واقعی در اقتصاد ایران منفی است؛ بنابراین توصیه‌ای که متناسب با اقتصاد متعارف ارائه می‌شود این است که چون نرخ تورم افزایش یافته باید نرخ بهره اسمی هم افزایش پیدا کند تا نرخ بهره واقعی به درستی خودش را نشان دهد.

وی افزود: این موضوع از دید اقتصاد متعارف است، در صورتی‌ که باید از بعد دیگر هم به این موضوع نگریست؛ همین نرخ بهره اسمی که ما در مورد آن سخن می‌‎گوییم در ترازنامه شرکت‌‎ها به عنوان هزینه بهره می‌نشیند. برای مثال در یکی دو سال گذشته هزینه‌های تمام‌شده صنعت خودروسازی ایران طی تحقیقی مورد ارزیابی قرار گرفت و نزدیک به 20 درصد این هزینه‌ها مربوط به پرداخت مالی بود که از طریق اوراق مشارکت انجام می‌شد یا بهره بانکی که افراد به شرکت‌های خودروسازی پرداخت می‌کردند و لذا این خودش را به عنوان پارامتر افزایش‌دهنده هزینه‌ها نشان می‌دهد که مجدداً تورم طبق سیکل معیوب افزایش می‌یابد.

معاون پژوهشی پژوهشکده امور اقتصادی وزارت اقتصاد بیان کرد: بنابراین اگر بررسی کنیم،متوجه می‌شویم افزایش نرخ بهره اسمی از طریق افزایش هزینه بهره‌ای که شرکت‌ها و تولیدکنندگان پرداخت می‌کنند منجر به افزایش فیمت تمام‌شده محصول می‌شود و از این طریق عملاً با تورم ناشی از فشار هزینه مواجه خواهیم بود.

تحقق پدیده ربا تحت عناوین دیگر

مرتضوی با اشاره به مبانی اسلامی افزایش نرخ بهره گفت: اگر به مبانی اسلام در مورد بهره قرض مبتنی بر پول رجوع شود، متوجه می‌شویم اسلام گفته نباید بهره‌ یا هر قرضی که نفعی برای قرض‌دهنده به همراه دارد پرداخت شود زیرا مصداق رباست و این شامل هرگونه بهره‌ای می‌شود. بنابراین بانک‌های ما نباید وارد چنین فضایی شوند و به همین دلیل است عملیات بانکداری بدون ربا تصویب شد ولی عملاً در اجرا به نفعی پیش رفت که متأسفانه با اسامی دیگری شاهد پدیده بهره و ربا در جامعه هستیم.

وی با بیان اینکه نباید به بهانه تورم و یا طبق قاعده فیشر نرخ بهره افزایش پیدا کند، اظهار کرد: حتی برخی از قائلین نسبت به اقتصاد متعارف و پیروان مکاتب آلمانی و اتریشی و منتقدان پول اعتباری هم به این موضوع باور دارند. پس افزایش نرخ بهره در شرایط تورمی یک تصمیم عاقلانه و مبتنی بر شریعت نیست.

کارشناس اقتصادی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به نقش نقدینگی در کاهش و افزایش تورم گفت: در شرایطی که اقتصاد متورم است باید جلوی افزایش حجم نقدینگی را گرفت و مالیات خیلی اثرگذار نیست. در اقتصاد اندیشه‌ای وجود دارد مبنی بر اندیشه کنزی که همان سیاست پولی و مالی است و اکثر دولت‌ها طبق این اندیشه برای کنترل و تثبیت اقتصاد رفتار می‌کنند و ابزارهایی را هم در اختیار دارند. براساس این اندیشه اگر می‌خواهیم پول را کنترل کنیم باید کنترل پول به وسیله بانک مرکزی و ابزارهایی که در اختیار دارد مانند عملیات بازار باز، نرخ ذخیره قانونی و هدایت نقدینگی انجام شود.

آیا مالیات در کاهش تورم مؤثر است؟

مرتضوی در این رابطه افزود: در اینجا از مالیات صحبت نمی‌شود زیرا مالیات بیشتر خودش را در بخش حقیقی اقتصاد نشان می‌دهد یعنی فعالیت‌های اقتصادی را کنترل می‌کند و لگامی بر آنها می‌زند. به طور مثال در کشور ما یک پدیده‌ای وجود دارد به نام غلبه بخش غیرمولد بر مولد یعنی فعالیت‌هایی که سفته‌بازانه و سوداگرانه هستند سود بسیار زیادی نسبت به فعالیت‌های تولیدی دارند و لذا افراد به جای اینکه در بخش واقعی اقتصاد سرمایه‌گذاری کنند ترجیح می‌دهند وارد فعالیت‌های سفته‌بازانه شوند و در اینجاست که مالیات می‌تواند کنترل‌کننده باشد. همچنین بخش عمده‌ای از فعالیت‌های غیرمولد از سوی شبکه بانکی پشتیبانی می‌شود که مالیات در این بخش هم اثرگذار خواهد بود و می‌تواند به هدایت اقتصاد به مسیر درست کمک کند.

وی معتقد است که مالیات در بخش پولی خیلی تأثیرگذار نیست و در این رابطه افزود: مالیات فقط می‌تواند در هدایت اعتبارات و جریان نقدینگی اثرگذار باشد ولی اینکه بخواهیم بگوییم مالیات منجر به کاهش تورم می‌شود موضوع قابل استنادی نیست و داده‌هایی هم در این رابطه وجود ندارد.

تورم؛ پدیده پولی

معاون پژوهشی پژوهشکده امور اقتصادی وزارت اقتصاد بیان کرد: تورم یک پدیده پولی است و اگر ما صرفاً می‌خواهیم تورم را کنترل کنیم باید پول را کنترل کرد و با سرکوب قیمت‌‎ها تورم کنترل نخواهد شد و البته در این دولت تنها تورم با سرکوب قیمت‌‎ها کنترل نشده بلکه اطلاعاتی وجود دارد مبنی اینکه به حجم نقدینگی و افزایشی که در سال‌های گذشته داشته لگامی خورده بنابراین ما شاهد رشد نقدینگی هستیم و سرعت رشد نقدینگی کاهش یافته است و به تبع آن از رشد تورم و رشد قیمت‌ها کاسته می‌شود.

مرتضوی در پایان گفت: نکته مهم دیگر اینکه وقتی رشد پول کنترل می‌شود این همانند ذخیره آب پشت سد است که باید آب ذخیره‌شده را به درستی به سمت درخت‌های مولد هدایت کرد تا به بار بنشیند و لذا باید هدایت نقدینگی به درستی انجام شود امری که متأسفانه در آن خیلی قوت نداریم البته تغییراتی در معاونت نظارت بانک مرکزی صورت گرفته که امیدوارم آقایانی که در مسند نشسته‌اند بتوانند هدایت نقدینگی را به درستی انجام دهند.

گفت‌وگو از سعید امینی