لزوم نگاه عمیق و علمی به گردشگری آیینی
رئیس دانشگاه علم و فرهنگ با بیان اینکه آئین‌های مذهبی، نمود بیرونی باورهای انسانی است، بر لزوم نگاه عمیق و علمی به گردشگری آیینی تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، سلسله نشست‌های گردشگری دینی با موضوع «الگوهای موفق گردشگری آیینی» امروز یکشنبه ۲۹ مرداد در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.
مهدی باصولی، رئیس دانشگاه علم و فرهنگ در این نشست بیان کرد: قبل از جنگ جهانی اول امکان اینکه حوزه گردشگری را به حوزه‌های مختلف تفکیک کنیم وجود نداشته است و این اتفاقات و تفکیک گونه‌ها محصول پنجاه سال اخیر است.
وی ادامه داد: یکی از مفاهیم بسیار مهمی که در سه دهه اخیر نمود بیشتری داشته حوزه فرهنگ است. در حال حاضر شاهد این هستیم که مقوله فرهنگ به عنوان یک جاذبه کلیدی در حال نقش‌آفرینی است و گردشگری فرهنگی یکی از گونه‌های مهم گردشگری است که روز به روز شاهد افزوده شدن به عمق این حوزه هستیم.
باصولی افزود: در حوزه گردشگری فرهنگی می‌توان به دو گونه موضوع اشاره کرد؛ گونه ساخت‌وسازها و معماری در یک گروه و آیین‌ها و مناسک در دسته دیگری قرار می‌گیرد. این دو گونه به گردشگری ملموس و ناملموس نیز تقسیم می‌شود.
رئیس دانشگاه علم و فرهنگ با بیان اینکه مرز گذاشتن بین انواع مختلف گردشگری ما را محدود می‌کند گفت: گردشگری مذهبی را می‌توان به عنوان یک گونه گردشگری در نظر گرفت اما می‌توان مذهب را هم به عنوان یکی از زیر‌مجموعه‌های فرهنگی پذیرفت و ذیل آن تعریف کرد.
وی افزود: آیین‌ها نمود بیرونی باورهای انسانی است و اگر می‌خواهیم یک جامعه را بشناسیم باید به بررسی آیین‌ها و اعتقادات آن جامعه پرداخت. برای مثال ساختار شهر یزد در راستای آیین شکل گرفته است و همه مسائل اجتماعی و فرهنگی تحت تأثیر این آیین‌هاست.
باصولی اظهار کرد: منظر در معماری به معنای تلاقی جغرافیا و تاریخ است و هر عنصری که موجودیت دارد بار معنایی دارد که به آن هویت می‌دهد. گردشگر وقتی در مکانی حضور پیدا می‌کند، می‌تواند در حالت ساده و بصری آن مکان را مشاهده کند اما روایت منظری و مفهومی به گردشگری عمق می‌دهد و ما را به مفهوم متعالی گردشگری نزدیک کند؛ به آیین‌ها روایت منظری نشده است تا کارکرد و باور اصلی آیین معرفی شود. باور می‌تواند روح مکان باشد و به یک مکان مفهومی متعالی دهد.
وی ادامه داد: آیین‌ها می‌تواند کمک بسیار زیادی به جامعه کنند. در هر آیین عناصری وجود دارد که هر کدام بار معنایی خاص خود را دارد. نمادها در طول زمان شکل گرفته و برخاسته از باورهاست. آیین‌ها سبب برهم‌کنش مردم می‌شود و هر آیین ادبیات خاص خود را دارد که با مکان و زمان عجین است. معمولاً پشتوانه آیین‌ها یکسری موضوعات غیر تجربی و معنوی است که سبب جذابیت آنها می‌شود.
باصولی افزود: آیین‌ها معمولاً گروهی هستند و آیین انفرادی نداریم و هر کدام از آیین‌ها روایت خود را دارند که البته باید روایت صحیح باشد.
وی در ادامه به معرفی تعدادی از آیین‌های مذهبی در مناطق مختلف کشور پرداخت و گفت: آیین‌های قالیشویی مسجد اردهال، پیرشالیار، نخل‌گردانی در یزد، پرسه‌زنی در یزد، آیین گل مالی در لرستان، دمام زنی در بوشهر، گرگیعان در اهواز، دوست دوست علیه در یزد، شروه خوانی در بوشهر، جشن سده در یزد و کرمان و فارس، جشن مهر در یزد و کرمان و فارس، آیین‌زار در هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان، آیین کیسه مراد در شاهرود، آیین تشت‌گردانی در همدان از این جمله است.
مهدیه بُد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در این نشست بیان کرد: باید مشخص کرد که گردشگری برای ما بیشتر ماهیت فرهنگی دارد یا اقتصادی. نگاه ایران نسبت به گردشگری به جای فرهنگی بیشتر اقتصادی است در صورتی که در کشورهای دیگر نسبت به گردشگری رویکرد فرهنگی دارند. در کشور ما بر موضوعاتی که بازدهی بالایی دارد سرمایه گذاری می‌شود اما در کشورهای موفق در حوزه گردشگری به میزانی که سود می‌کنند به همان میزان بر فرهنگ و آیین‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. آنها دنبال فرهنگ‌سازی و معرفی برند خود در جهان هستند تا در دنیا با آیین و فرهنگ خود معرفی شوند.
وی ادامه داد: ما برای اینکه آیین خود را بیان کنیم و به رسمیت شناخته شویم نیازمند معرفی آیین‌ها هستیم. اسطوره‌هایی که در هر فرهنگی وجود دارد باورهایی در پشت آن وجود دارد که باید آنها معرفی شوند. آیین‌ها دارای مکان و زمان خاص خود هستند و اجرای آنها فارغ از زمان و مکان سبب منتقل شدن حس و حال اصلی یک آیین نمی‌شود و صرفاً به صورت نمایشی اجرا می‌شود، مثلاً نمی‌توان آیین سیزده‌بدر را در زمان دیگری انجام داد زیرا نمایشی خواهد بود. همچنین پیاده‌روی اربعین که در عراق انجام می‌شود را نمی‌توان در مکان و زمان دیگری انجام داد در صورتی که در تهران همانند آن تا حرم حضرت عبدالعظیم اجرا می‌شود که اصلاً با پیاده‌روی اصلی قابل مقایسه نیست و بیشتر شبیه‌سازی است.
بُد افزود: در هر جامعه و مذهبی یکسری مناسک وجود دارد و اگر مذهبی و اعتقادی مناسک نداشته باشد آن اعتقاد از بین می‌رود. هر سال در جهان ۲۵۰ میلیون گردشگر برای شرکت در مراسم آئینی سفر می‌کنند زیرا گردشگران علاقه‌مند هستند تا به صورت حضوری در آیین‌ها شرکت کنند و از نزدیک یک آیین را تجربه کنند. باید این آیین‌ها به خوبی روایت شود تا گردشگر متوجه شود که یک باور از کجا آمده و پیشینه آن چیست. نمایش آیین‌ها از هزاران رسانه قدرتمندتر است و می‌تواند مفاهیم بسیاری را به مخاطب منتقل کند.
وی با بیان اینکه ما در بحث تبلیغ موفق نیستیم بیان کرد: آیین‌های اصیل ایرانی حتی به خود مردم به درستی معرفی نشده است در صورتی که در این کشور تعداد بسیار زیادی از آیین‌ها وجود دارد که در حال فراموشی هستند. اگر بتوانیم آیین‌ها را به نسل بعد منتقل کنیم ماندگار خواهند بود و اگر این آیین‌ها منتقل نشوند از بین خواهند رفت.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: روایتگری در آیین‌ها بسیار مهم است که باید مفاهیم به مخاطب و گردشگر منتقل شود. ایران فرهنگی بسیار غنی دارد ولی متأسفانه این آیین‌ها حفظ نمی‌شوند و در حال انقراض هستند. ما تور گردشگری هدفمند در رابطه با آیین‌ها نداریم و صرفاً به آیین گلاب‌گیری بسنده می‌شود.
وی افزود: جامعه ما حال خوبی ندارد و دچار حس افسردگی است در صورتی که شرکت کردن در آیین‌ها سبب حال خوب افراد می‌شود؛ برای مثال راهپیمایی اربعین سبب تغییر و تحول روحی و اخلاقی می‌شود. برگزاری جشنواره‌های فرهنگی سبب بهبود حال افراد می‌شود و این نیاز امروز جامعه ماست. رسانه‌ها نسبت به آیین‌ها بی‌توجه هستند و آیین‌ها را معرفی نمی‌کنند در صورتی که باید به این موضوعات و به معرفی آیین‌های غنی کشور بپردازند.
انتهای پیام
