آمار 62 درصدی استادان علوم انسانی با نتایج آن همخوانی ندارد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمعصوم حسینی، استاد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، چهارشنبه 28 تیر در نشست علمی «موانع استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان از منظر مقام معظم رهبری»، گفت: قرآن کریم کلید سعادت و خوشبختی برای همه انسان‌هاست و وقتی انسان‌ها با هر سطح از علم و دانش در برار قرآن قرار می‌گیرند، خود را در برابر دریای بیکران می‌بینند و حقیقتاً چیزی برای بیان ندارند؛ قرآن کریم حبل و ریسمان است که از مبدا هستی به سمت طبیعت و انسان کشیده شده است تا انسان این ریسمان را بگیرد و خود را به خدا برساند و اگر انسان به کلام الهی بی‌تفاوت باشد، در درون چاه خواهد افتاد و سرنگون می‌شود. در بحارالانوار در جلد 13 روایتی از امام صادق(ع) نقل است که راوی پرسید در قرآن بیان شده است آن را با قوت بگیرید. مراد چیست؟ آیا با نیروی جسم قرآن را بگیریم یا نیروی دل؟ حضرت فرمودند هم با نیروی جسم و هم با نیروی قلب به قرآن چنگ بزنید.

حسینی با اشاره به تحول در علوم انسانی با رویکرد قرآن‌بنیان به عنوان وظیفه همگانی برای فرهیختگان و اندیشمندان، گفت: اگر در زمینه تحول علوم انسانی موفق شویم، استعلا خواهیم یافت و اگر این طور نشود باید منتظر استیلای بیشتر تفکر غربی بر جامعه خودمان باشیم. یکی از دغدغه‌های مهم رهبری، همین مسئله بوده است و در سخنرانی‌های خود بر این موضوع  تأکید فرموده‌اند، ولی آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگرفت. تاریخ، جغرافیا، علوم ادبی، هنرهای زیبا، فلسفه، روان‌شناسی و علوم اجتماعی همگی ذیل عنوان علوم انسانی قرار دارند و اگر همه اینها با رویکرد قرآن‌بنیان مد نظر قرار بگیرد، چقدر عامل پیشرفت جوامع اسلامی خواهد شد. از این رو مقام معظم رهبری علاوه بر تأکید بر تولید علم و نهضت نرم‌افزاری به صورت عام، نگاه ویژه به علوم انسانی و تحول آن بر مبنای قرآن کریم دارند. قرآن کریم انسان را به عنوان موجود برتر و اشرف همه مخلوقات بیان کرده است. لذا باید جایگاه مهمی در عالم خلقت داشته باشد، ولی متأسفانه در جوامع امروزی علوم انسانی از جهت نظری و عملی با شأنی که برای انسان در عالم خلقت بیان شده است فاصله زیادی دارد.

عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با بیان اینکه از نظر رهبری، علوم انسانی به اندازه علوم صنعتی و پزشکی مهم است، گفت: ایشان در یکی از سخنرانی‌ها فرمودند بسیاری از حوادث دنیا در زمینه اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و... محکوم نظرات صاحب‌نظران در این رشته‌ها مانند علوم اجتماعی، فلسفه و روان‌شناسی و... است. علامه جوادی آملی هم تعریفی از علوم انسانی دارند و گفته است فهم روشمند واقعیات، پدیده‌ها، رفتارها و کنش‌های انسانی با هدف تربیت فردی و هویت اجتماعی انسان‌ها؛ پس از منظر ایشان، علوم انسانی دنبال فهم روشمند است.

تحول علوم انسانی بدون قرآن ممکن نیست

حسینی با بیان اینکه امام علی(ع) فرمودند غایت حیات آن است که انسان خودش را بشناسد، تصریح کرد: قرآن حلقه اتصال آسمان و زمین است و اگر علمی قرار است شکل بگیرد باید بر این مبنا باشد؛  وقتی قرار است ما درباره انسان سخن بگوییم، باید از تعریف قرآن در مورد انسان بهره ببریم؛ بنابراین علم قرآن‌بنیان علمی است که در آن از آیات قرآن و مفسران و مبینان واقعی استفاده شود تا بتواند راهگشای ما در زندگی فردی و اجتماعی و مادی و اخروی باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با ذکر اینکه قرآن به تعبیر خودش تبیان برای همه چیز است، گفت: علوم انسانی قرآن‌بنیان برگرفته از تعبیر مقام معظم رهبری است و در مرحله اول اهل بیت(ع) می‌توانند مطالب را از قرآن استخراج کنند و در مرحله بعد علما و مفسران و علوم انسانی قرآنی هم علوم انسانی است که خالص و برگرفته از قرآن باشد.

حسینی با اشاره به موانع شکل‌گیری علوم انسانی قرآن‌بنیان ادامه داد: اولین مانع، عدم معرفت کامل نسبت به علوم انسانی است. به تعبیر رهبری ما الان تبدیل به گوش برای شنیدن مطالب علوم انسانی غربی شده‌ایم؛ ایشان فرمودند که مشکل علوم انسانی این است که برخلاف آنچه انتظار می‌رفت به درستی حرکت نکردیم و مطالب غرب را به شکل وحی منزل گرفتیم و تدریس کردیم و متأسفانه الان برخی دانشگاه‌ها و استادان علوم انسانی در دانشگاه‌ها، علوم انسانی غرب را وحی می‌دانند. رهبری در سخنرانی دیگری فرمودند: «مشکل ما در گذشته این بوده است که همیشه چشم بسته و تقلیدی نگاه کردیم؛ ما از شاگردی کردن ننگمان نمی‌آید ولی نباید همیشه شاگرد باشیم»؛ چرا ما نباید نظریه‌پردازی کرده و نظر جدیدی در عرصه علوم انسانی بر مبنای دین خودمان ارائه دهیم. سراسر قرآن کریم بر این موضوع تأکید می‌کند که در خلقت آسمان و زمین و سیر در آفاق و انفس تفکر و تدبر کنید. بنابراین چرا نباید به سمت علوم انسانی برگرفته از قرآن کریم پیش برویم.

وی با بیان اینکه غیربومی بودن علوم انسانی از دیگر موانع قرآن‌بنیان‌شدن آن است، اظهار کرد: باید شناخت جامع و کاملی نسبت به علوم انسانی داشته باشیم و اگر این محقق شده بود امروز این علوم را بومی‌سازی کرده بودیم و علوم انسانی منطبق بر قرآن و روایات و فرهنگ اسلامی و ایرانی تولید کرده بودیم. وضعیت علوم انسانی کشور در گذشته دردآور بوده است، زیرا بسیاری از آن کاملا وارداتی و  ترجمه متون غربی است و واردکنندگان این علوم هم نسبت به علوم انسانی و قرآن، آنقدر تخصص و تبحر نداشتند. لذا هر آنچه در غرب تولید شد به عنوان وحی منزل و سخن قطعی به خورد جوانان کشور دادند و نتیجه آن را امروز می‌بینیم که سستی در باورها و عقاید نسل جوان یکی از پیامدهای منفی آن است. وقتی در متون غرب، حیوان‌انگاری  انسان را شاهدیم نتیجه خوبی هم نباید از آن انتظار داشت. رهبری با ابراز گلایه از وضع علوم انسانی فرمودند: «از علوم انسانی از مجموعه‌های دانشگاهی گلایه دارم، زیرا بر مبادی و مبانی متعارض با قرآن بنیان شده است؛ علوم انسانی غرب مبتنی بر نگاه مادی به انسان است و این از مبنا غلط است».

عامل عدم تحول در علوم انسانی

وی مانع دیگر را بی‌توجهی استادان به علوم انسانی بومی و دینی می‌دانند، اضافه کرد: متأسفانه ضعیف‌النفس بودن برخی استادان دانشگاه‌ها مانعی برای بومی‌شدن علوم انسانی است؛ امروز غربی‌ها نقطه ممنوعه‌ای در همه رشته‌های علوم انسانی و حتی فلسفه دین ایجاد کرده‌اند و عده‌ای آدم ضعیف النفس هم دلباخته اینها شده‌اند و همه چیز را وحی منزل تلقی می‌کنند، در حالی که هرچه آنها فهمیدند درست نیست. بنابراین باید به سمت قرآن برویم و سخن غرب وحی منزل نشود. ما دانشمندان بزرگی چون ابن‌سینا و ابوریحان و... داریم که غرب هم از سفره دانش آنها بهره‌مند شده‌اند. لذا باید استادان علوم انسانی را در تراز نظام اسلامی تربیت و کسانی را جذب کنیم که با قرآن و معارف دینی آشنا باشند. مانع دیگر استخراج علوم انسانی قرآن‌بنیان، ضعف در پژوهش است. از مهمترین ارکان استقلال و پیشرفت یک کشور، تولید علم به ویژه علوم انسانی است؛ رهبری فرمودند که اگر پژوهش علوم انسانی مهمتر از علوم دیگر نباشد از آنها کمتر هم نیست. ایشان در جمع استادان دانشگاه کردستان فرمودند که منظورم فقط علوم طبیعی نیست و اهمیت علوم انسانی کمتر از آن نیست و باید نظریه‌پردازی کنید.

استاد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با اشاره به اینکه پژوهش‌های خوبی در علوم انسانی اسلامی در حال انجام است، ولی جامع و کامل نیست، اظهار کرد: در یکی از آمارهایی که در یک خبرگزاری از یک استاد دانشگاه نقل شده است حدود 62 درصد از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها مرتبط با علوم انسانی هستند ولی پژوهش در حوزه علوم انسانی اسلامی بسیار ضعیف و کمتر از سایر علوم است و کار اندکی در این باره انجام شده است. امیدواریم کنگره اندیشه‌های قرانی رهبری راهگشا و تلنگری برای این موضوع باشد. مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان دانشگاه شیراز فرمودند که الگو گرفتن بی‌قید و شرط از نظریات غربی و شیوه ترجمه‌گرایی غلط و خطرناک است. در علوم انسانی به نظریه سازی و تولید نظریه محتاج هستیم. وقتی ما این همه مبانی و منابع دینی داریم می‌توانیم بهترین نظریات را داشته باشیم.

حسینی با بیان اینکه مانع پنجم هم معرفت‌شناسی ناقص است، اظهار کرد: معرفت و شناخت ما از علوم انسانی قرآن‌بنیان ناقص است؛ باید در علوم انسانی رایج که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود بازنگری داشته باشیم. این غفلت سبب شده است تا دانش غربی وحی منزل تلقی شود و آن را نقد نکنیم و دیگر اینکه  از این باور دور شده‌ایم که قرآن می‌تواند منبع علوم انسانی باشد. مقام معظم رهبری فرمودند که بسیاری از مباحث علوم انسانی غرب مبتنی بر فلسفه‌هایی است که مبنای آن حیوان‌انگاری انسان و عدم مسئولیت انسان در برابر خدا و نبود نگاه معنوی به حیات است و ما هم متأسفانه آن را به عنوان وحی منزل گرفته‌ایم و نتیجه آن تردید به عقاید اسلامی است که آن را در قالب درسی به جوانان تفهیم می‌کنیم.