جای پژوهش عاشورایی مناسب تولید هنری خالی است + صوت
رحمت امینی گفت: پژوهش و تحقیق لازم برای تولید هنری، رسالت افرادی است که در این حوزه تخصص لازم را دارند و اگر مراکزی در این رابطه وجود داشته باشد بسیاری از آسیب‌ها برطرف خواهد شد.
رحمت امینی، کارگردان و نمایشنامه‌نویس تئاتر، داری دکترای پژوهش هنر است و نمایش‌هایی چون «گمشدگان دریا»، «خرس و چشمه»، «اتفاق با شماره 2»، «همسر چینی» و «جگر هندی» ازجمله کارهایی است که وی روی صحنه برده است. «تصویر ماه در قهوه تلخ» و «مجلس غریب تنهایی» نیز ازجمله کتاب‌هایی است که وی آنها را به نگارش درآورده است.
دبیری شورای تئاتر کشور، دبیری شورای تئاتر دانشگاهیان کشور، عضویت شورای طرح و برنامه نمایشی گروه خانواده شبکه اول سیما، مدیریت کمیته هنرهای نمایشی نخستین نمایشگاه بزرگ فرهنگ عاشورا، معاونت نظارت و ارزشیابی یازدهمین جشنواره سراسری تئاتر دفاع مقدس، مسئولیت بخش همایش هفدهمین جشنواره ملی روستا و دبیری یازدهمین جشنواره سراسری تئاتر سوره ازجمله بخش‌هایی است که وی در آنها فعال بوده است. ایکنا با این هنرمند پیرامون توجه به عاشورا در برنامه‌های نمایشی سیما گفت‌وگویی انجام داده است.
ایکنا - تولیدات عاشورایی تلویزیون عموماً به کارهایی خلاصه‌شده‌اند که به صورت مستقیم به موضوع می‌پردازند. این ویژگی هم در کارهای نمایشی قابل لمس است هم در دیگر تولیدات. پیرامون جایگاه شور و شعور در آثار نمایشی تلویزیون توضیح دهید؟
بهترین نمود هنر عاشورایی که ریشه در تاریخ این سرزمین دارد را در تعزیه می‌توان مشاهده کرد. این شکل از هنر بارزترین روشی است که شور و شعور را در کنار یکدیگر قرار داده و به نوعی در جهت ترویج مفاهیم عاشورایی قدم برداشته است. در ادامه با ورود تئاتر به این سرزمین، برخی از بزرگان هنر مانند بهرام بیضایی با تأثیرپذیری از تعزیه، متونی زیبا نوشته که یکی از آنها «روز واقعه» شد. در ادامه هنرمندان دیگری نظیر حسین کیانی یا حسین رحمانیان با نمایشنامه «پل» توانستند تصویرسازی درستی از عاشورا داشته باشند. در کارهای این اساتید همان‌گونه که گفتم شعور به صورت موازی در کنار شور مورد توجه قرار گرفته است.
برای بالا بردن بار پژوهشی آثار نمایشی نیاز است مراکزی تحت عنوان پژوهشگاه در بخش‌های مختلف هنر تأسیس شود تا هنرمند بتواند حاصل تحقیقات انجام شده را به صورت کار هنری استفاده کند. در این میان نکته‌ای وجود دارد. پژوهش و تحقیق رسالت افرادی است که در این حوزه تخصص لازم را دارند. این اتفاق برای هنرمند نمی‌تواند رخ دهد چون به واسطه مشغله کاری آنها قادر نیستند خود پژوهش‌های دینی را انجام دهند برای همین اگر مراکزی در این رابطه وجود داشته باشد بسیاری از آسیب‌ها برطرف خواهد شد.
ایکنا – حمایت نهادهای دولتی از کارهایی که می‌خواهند به صورت مفهومی به عاشورا بپردازند چگونه است؟ آیا در این زمینه مراکزی راه‌اندازی شده تا با اندیشه‌ورزی کارهای خوبی در این رابطه تولید کند؟
تجربه شخصی من می‌گوید آن‌گونه که انتظار می‌رفته حمایت صورت نگرفته است البته درگذشته حامیان تعزیه مردم بودند اما با ورود تئاتر، دولت بانی امور هنری شد؛ حمایتی که تنها در حد حرف و شعار باقی ماند. نکته دیگر پیرامون عملکرد نهادهای دولتی به سطحی‌نگری‌ای مربوط می‌شود که آنها از عاشورا در ذهن دارند. مراکز دولتی برای اینکه بیلان کاری داده باشند معمولاً متمایل به تولید چنین آثاری هستند.
آسیب دیگر که این روزها بسیار رایج شد مادی‌گرایی است که بر فضای کارهای هنری حاکم شده و به‌شخصه بارها تجربه آن را داشته‌ام. یعنی کارهایی که به نوعی موضوعی دینی و یا عاشورایی داشته‌اند را به سیما پیشنهاد کرده‌ام اما آنها تولید را منوط به معرفی سرمایه‌گذار کرده‌اند! این بزرگ‌ترین علامت سؤالی است که در این رابطه وجود دارد. چرا من به عنوان فیلمساز باید حامی مالی برای کارم معرفی کنم؟ آیا این وظیفه رسانه ملی نیست از تولیدات دینی حمایت کند؟
ایکنا – در ادامه گفت‌و‌گو به بحثی دیگر می‌پردازیم. برای تصویرسازی بهتر از سیره اباعبدالله(ع) بهتر است آثاری موضوع و محور باشند که در قالب کارهای معاصر به آن موضوع می‌پردازند یا اینکه بهتر است در قالب کارهای تاریخی به موضوعات عاشورایی نظر شود؟
فرقی نمی‌کند در چه فرمی می‌خواهیم به سیره امام حسین(ع) نظر کنیم چون آنچه اهمیت دارد نگاه غنی و خوب به موضوع است. گاهی مواقع آثاری نظیر «روز واقعه» با نگاه عمیق خود به موضوع به‌درستی سیره اباعبدالله(ع) را مدنظر قرار داده‌اند و برخی کارها دیگر هم به صورت غیرمستقیم این معنا را مورد توجه قرار داده‌اند بنابراین فرقی نمی‌کند چگونه به این موضوعات می‌پردازیم بلکه آنچه اهمیت دارد کیفیت پرداخت است.
ایکنا – سؤالی اینجا مطرح است آیا الزامی وجود دارد که حتماً شور در کنار شعور مطرح شود؟ آیا اگر بخواهیم به صورت جداگانه در رسانه ملی به این موضوعات نظر کنیم اشتباهی مرتکب شده‌ایم؟
وضعیت در تلویزیون به‌هیچ‌وجه مطلوب نیست حتی باید گفت در تولیدات سیما به شور هم درست نگاه نمی‌شود و تنها رنگی از شور را در تولیدات مربوطه می‌بینیم البته انتقادات من معطوف به کارهای نمایشی است و دیگر برنامه‌سازی‌های تلویزیون را وارد بحث نمی‌کنم.
ایکنا – شخصیت‌ها در تولیدات عاشورایی سیما محدود هستند یعنی تنها به افرادی پرداخته می‌شود که پیرامون آنها بارها حرف زده شده است. آیا نمی‌شود در تولیدات مورد نظر به دیگر صحابی امام حسین(ع) هم نظر کرد؟
به نکته درستی اشاره کردید چون معمولاً ما افراد خاص را مدنظر داریم. من چندی پیش قرار بود تئاتر با محوریت امیر المومنین(ع) را جلوی دوربین برم اما به این بهانه که این روایت در تاریخ مورد تائید قطعی نیست اجازه کار به آن داده نشد. قصه درباره این بود که فردی اجیر می‌شود تا امام علی(ع) را بکشد اما اتفاقاتی برای او رخ می‌دهد که باعث می‌شود وی به دید جدیدی دست پیدا کند. این نگاه به سیره مولی شاید تابه‌حال در کار دیگری دیده نشده، اما افسوس اجازه ورود به حوزه‌های جدید داده نمی‌شود. این قبیل بهانه‌گیری این تصور را به وجود می‌آورد که حتماً باید افرادی که چنین ایراداتی می‌گیرند کارهایی این‌چنینی انجام دهند تا از کار بیکار نشوند. در کلامی دیگر، اشکال هنر دینی در شرایط فعلی وجود افراد مزدبگیری است که می‌خواهند به هر طریق ممکن با سنگ‌اندازی برای کار خود توجیه پیدا کنند.
در انتها تأکید می‌کنم نبود درآمد مناسب باعث شده که برخی از هنرمندان هم ساده‌ترین مسیرها را برای پرداختن به عاشورا مدنظر قرار دهند. این آسیبی جدی است که در حوزه فیلمنامه به یک مشکل بسیاری جدی درآمده و تا زمانی که برای آن، راهکاری اندیشیده نشود نمی‌توان از آن عبور کرد.
محمد حاتمی
انتهای پیام
