برخورد عادلانه حداقل انتظار خدا از انسان است
استادتمام دانشگاه علم و صنعت و استاد درس خارج حوزه علمیه گفت: خداوند انسان را به عدل و احسان امر فرموده است ولی عدالت، حداقل انتظار خداوند از ما انسان‌هاست؛ همچنین خداوند فرموده است، ظلم نکنید زیرا کسی نمی‌تواند جوابگو باشد.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین علی نصیری، استادتمام دانشگاه علم و صنعت و استاد درس خارج حوزه علمیه، اول تیرماه در نشست علمی «واکاوی سه گونه رفتار محسنانه، عادلانه و ظالمانه از منظر قرآن کریم» گفت: یکی از ویژگی‌های قرآن و روایات این است که به ما سرخط و الگو می‌دهند؛ خیلی‌ها مدعی بیان اخلاق هستند ولی مطالب قرآن و روایات فرازمندترین گزاره و سرخطی است که هزاران مقوله در ذیل آن قابل گنجایش است.
وی با اشاره به سه نوع رفتارهای عادلانه، ظالمانه و محسنانه افزود: در سوره مبارکه صافات آیه 113 آمده است: و من ذریة؛ بنابراین همانطور که مردم سه دسته هستند رفتارهای آنان هم مبتنی بر این سه دسته است؛ قبل از اسلام هر صحبتی از آخرت است مردم را دو دسته کرده است یعنی بهشتی و جهنمی ولی قرآن کریم در سوره واقعه سرنوشت مردم را به سه دسته تقسیم کرده است؛ مقربون، اصحاب میمنه و اصحاب مشئمه.
وی افزود: ببینید این مهندسی نظام‌مند قرآن کریم چقدر زیباست؛ یا سرخطی که قرآن در آیه 90 سوره نحل به ما داده است: ان الله یامر باالعدل و الاحسان؛ یعنی کف این است که انسان عادل باشد ولی بالاتر از آن احسان است.
نصیری با بیان اینکه این سرخط تمام آنات و لحظات ما را شکل می‌دهد، اظهار کرد: اگر بنده اول و آخر کلاس درس خود را بزنم در حد خودم ظالم هستم، آیا من در مورد درس مطالعه و تفکر داشته‌ام و درس من کیفیت لازم را دارد؟ اگر اینها رعایت شد عادل هستم وگرنه حکم ظلم به من خواهد چسبید. یا در مورد پیامبر(ص) فرمودند که ایشان حتی نگاهش را به عدالت بین اصحاب تقسیم می‌کرده است و ما هم باید در حد خودمان این کار را کنیم.
استاد درس خارج حوزه علمیه اضافه کرد: بنده در کلاسم گفتم که تاریخ بشر گواهی می‌دهد که بشر خداپرست است و در ایتالیا مجسمه‌ای یافتند که سابقه چهارهزار ساله دارد و دست این مجسمه به سمت خدا بوده است؛ من با حرارت این توصیف را می‌گفتم، ولی یکی از شاگردان گفت که شاید گلدان در دست داشته است و همین یک تعبیر بحث را خراب کرد و همین کار ساده مصداق ظلم است.
وی با بیان اینکه همام، عاشق حق‌طلبی و علی(ع) بود، وقتی امام، متقین را توصیف کرد او جان داد، تصریح کرد: وقتی همام درخواست کرد امام علی(ع) به یک آیه استناد فرمودند: اتق الله و احسن. یعنی ابتدا رابطه خود را با خدا و سپس بندگانش درست کن؛ همام با این تعبیر امام(ع)، قانع نشد و حضرت آن خطبه معروف را فرمود و نقل است که همانجا جان داد؛ امام فرمود: من بیم داشتم که این سخنان با او چه خواهد کرد و تاکید کرد که سخنان بلیغ اینطور جان‌ها را به رستاخیز در می‌آورد. این ماجرا ادامه تلخی دارد که این جلسه پاک را تخریب کرد چون مغیره به امام علی(ع) اشاره کرد و گفت: که تو او را کشتی؛ امام فرمودند: وای بر تو که سخن شیطان را بیان می‌کنی، مگر مرگ او دست من بود و او به بهشت رفت.
نمونه و مصداق برخی ظلم‌ها
وی با بیان اینکه گاهی یک دانشجو در درس اینطور جلسه پاک را خراب می‌کنند، ادامه داد: بنابراین ظلم و عدل بیان شد ولی رفتار محسنانه را هم می‌توان با این مثال‌ها تبیین کرد؛ الان فراوان دانشجو داریم که از استاد گلایه دارد زیرا بیرون به ما وقت نمی‌دهد و در دانشگاه هم وقتی سؤالی می‌پرسیم باز جواب درست و حسابی نمی‌شنویم، مبادا کسی علیه استاد قد علم کند.
نصیری اظهار کرد: وقتی عیسی(ع) با یک کاسه غذا 40 نفر را سیر کرد به جای معجزه دیدن کار او، گفتند او ما را سحر کرده است و این همان تعبیر مولوی است که از قضا سرکه انگبین صفرا فزود.
استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه چیزی که خدا از ما خواسته است ابتدا عدل و بعد احسان است یعنی حداقل عادل باشید، گفت: فرمود: اوفوا الکیل و المیزان؛ تازه عادلانه این است؛ من در جلسه‌ای یک ساعت وقت صرف کردم تا به دانشجویان بگویم تقلب مشکل دارد؛ روایتی داریم که فرموده است: الحجر الغصیب فی الدار...؛ یک خشت غصبی، خانه را گرو می‌گیرد و اگر به صاحبش برنگردد خانه را خراب می‌کند؛ به خدا قسم این روایت به نظر بنده برای اداره پاک یک جامعه کافی است.
وی افزود: برخی می‌گویند این همه افراد داریم که مال حرام می‌خورند و خانه‌های آنچنانی دارند، ولی بدانید ویرانی فقط خراب شدن ظاهر خانه نیست، بلکه خرابی درون فرد و خانه از خرابی بیرونی بدتر است، فرد و زن و فرزند آلوده بدترین خرابی برای یک انسان است. وقتی کسی تقلب کرد وارد معدل آن فرد می‌شود و وقتی فارغ‌التحصیل شد و قصد داشت کارمند شود یا ترفیع بگیرد ممکن است همین یک نمره تقلب سبب شود تا تا پایان عمر از لقمه حرام ارتزاق کند.
45 درصد پایان‌نامه‌های دانشجویی تقلبی است
وی ادامه داد: قرآن کریم سخن از ذره خوبی و بدی که به اندازه اتم است، گفته است؛ لقمان به فرزندش فرمود: اگر ذره‌ای کار نیک و خوب باشد آورده خواهد شد، خدا از دل همه خبر دارد و خبیر به همه زوایای امور انسان‌ها است. حالا من از یک نمره تقلب حرف می‌زنم ولی متاسفانه حدود 45 درصد پایان‌نامه‌های دانشجویی تقلبی است. واقعا افرادی که با مدرک نان می‌خورند، چگونه فکر می‌کنند حلال است؟ الان مقاله به نام خودش می‌نویسد ولی به این و آن پول داد است.
نصیری با اشاره به خلق و خوی آسیدجعفر طباطبایی گفت: وی از افراد بزرگی بود که در مشهد زندگی می‌کرد، ایشان به بنده فرمود که من در طول 30 سال حتی یک دانه برنج از دانشگاه نبردم و چنین همت بلندی داشت و حتی اینقدر دقت داشت که یک کلید برق اضافه روشن نباشد، ولی برخی با مدرک قلابی، استادیار و دانشیار و ... برای خود درست می‌کنند؛ آیا عالم مدیر و مدبر ندارد و خدا نمی‌بیند؟ سر سوزنی نباید خلاف واقع و ناپاکی در زندگی ما وجود داشته باشد.
استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه ظلم خارج از عرف است، گفت: الان برخی وقتی می‌خواهند نماینده شوند قول‌های دروغ می‌دهند و گیر خواهند بود چه رسد به اینکه اگر یک شاهی جابجا کرده باشند در آتش خواهند سوخت و رئیس جمهور هم باشی همین است؛ به تعبیر قرآن انسان رهین اعمالش خواهد شد.
وی افزود: در سوره‌های متعدد فرموده است: اوفوا الکیل و المیزان، یعنی پیمانه را پر کنید؛ تمام چیزی که در بازار براساس معیار وزن باشد میزان و براساس حجم، پیمانه است؛ مثلا می‌گوییم یک لیتر بنزین یا هر نوع مایعات دیگر و آب میوه‌ها و نوشابه و ...؛ حال اگر کسی یک لیتر نوشابه و آب میوه را با فلان قیمت می‌فروشد نباید گرمی کم باشد ولی الان اگر در بازار بررسی کنیم، درصد زیادی منطبق با لیتر نیست.
هشدار به فروشندگان کالا
نصیری بیان کرد: الان مثلا برای برخی مواد غذایی، درصدی تعیین می‌کنند و پشت کالا درج می‌شود که نشانگر محتوای آن جنس است و اگر یک هزارم خلاف واقع باشد در آخرت گرفتار خواهد بود؛ اگر کسی عین این مسئله را رعایت کند تازه رفتار عادلانه دارد و منتی بر سر دیگری ندارد، ولی باید وارد مقوله احسان شود. یا مثلا کارمندی با اداره قرارداد بسته است که فلان ساعت در ماه باید کار کند ولی زیرآبی برود و کم‌کاری کند به بیت‌المال بدهکار خواهد بود.
استادتمام دانشگاه علم و صنعت افزود: اگر همین سه نوع رفتار ظالمانه، عادلانه و محسنانه تابلوی عمل همه اقشار باشد وضع کشور اصلاح خواهد شد؛ گاهی می‌بینیم که اقشار مردم از یک چیز ظالمانه می‌نالند ولی خودشان درگیر این ماجرا هستند. نکند ما به زمین و زمان معترض باشیم ولی خودمان در برخورد با دیگران ظالمانه رفتار کنیم؛ روایت داریم که چه بسا کسانی قاری قرآن هستند ولی قرآن آنها را لعن می‌کند یا ممکن است واعظی هر روز در منبر یزید را لعن کند ولی عملکرد او در راستای عملکرد یزید باشد.
رئیس مؤسسه معارف وحی و خرد با اشاره به مثال‌هایی در مورد رفتار محسنانه، گفت: در آیه 86 نساء فرموده است: وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا أَوْ رُدُّوهَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ حَسِيبًا؛ این سرخط مهندسی نظام‌مند قرآن است که اشاره شد، قرآن امر به عدل و احسان کرد و نفرمود ابتدا احسان و بعد عدل؛ تکلیف نکرده است ولی ما را به احسان دعوت کرده است. لذا فرمود در سلام، پیشقدم شوید و اگر دستی به لطف به سوی شما دراز شد پاسخ احسن بدهید و حداقل عادل باشید.
معنای صفح و عفو
وی افزود: ممکن است یک نفر پیام تبریک زیبا و خوب، مخصوصا تایپی طولانی به شما داده است و ما فقط در حد دو کلمه جواب او را می‌دهیم؛ کسی ممکن است از مکه به ما زنگ بزند و پیام بفرستد ولی ما خیلی معمولی با او برخورد می‌کنیم و گاهی از یک تحیت هم دریغ داریم. سیستم خداوند این است که وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ ..؛ صفحه یعنی بدی طرف مقابل را از ذهن و جان پاک کنیم و عفو یعنی بخششی که در حافظه وجود دارد؛ به تعبیر ماندلا، می‌بخشیم ولی فراموش نمی‌کنیم.
وی افزود: چقدر برادران یوسف به او بدی کردند و حتی می‌خواستند او را بکشند و او را به ثمن بخس به غلامی فروختند و بعد 14 سال بیگناه در زندان افتاد و 40 سال از پدر دور شد ول در نهایت به راحتی بخشید. وقتی برادران را از اتاق دیگر می‌دید از روی لطف و مهربانی گریه می‌کرد؛ چقدر قلب او زلال است و باز با این همه بدی اینطور برخورد کرد.
نصیری افزود: زندانیان به یوسف گفتند ما تو را از محسنین یعنی فراتر از عادل می‌بینیم؛ امام صادق(ع) در این باره فرمودند: یوسف با این زندانیان که همه خلافکار بودند طوری مواجه شدند که آنها او را محسن نامیدند. اول اینکه جا برای برای زندانیان باز می‌کرد با اینکه خودش در تنگنا بود و دوم اینکه بالای سر بیماران تیمارداری و مادری می‌کرد. بنده معتقدم که امکان ندارد که انسان در برابر بدی دیگران نیکی کند و طرف مقابل به زمین نیافتد و پشیمان نشود.
وی تاکید کرد: حتی اگر ما نسبت به کسی که به ما بدی کرده است تندی کنیم باید برای درمان او باشد نه برای تشفی خاطر. اگر کسی در چند جلسه با دیگران مواجه می‌شود و تواضع ندارد باید بدون اینکه نیت رسوایی داشته باشیم به او بفهمانیم که به خصلت بدی گرفتار شده است.
انتهای پیام
