شهری با خاص‌ترین مسجد، قبرستان و ستون‌های دنیا
مسئول واحد احیای میراث پژوهشکده حج و زیارت به ظرفیت‌های بزرگ معنوی و تاریخی موجود در شهر مدینه از جمله مساجد، ستون‌ها و قبور مطهر بزرگان اسلام در این شهر اشاره و تصریح کرد: زائران حج تمتع نباید از این ظرفیت‌ها غفلت کنند.
احمد خامه‌یار، مسئول واحد احیای میراث پژوهشکده حج و زیارت در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه مدینه منوره دومین شهر مقدس جهان اسلام بعد از مکه مکرمه است و دارای ظرفیت‌های ارزشمند معنوی و تاریخی است که زائران حج تمتع می‌توانند از آن بهره ببرند، گفت: پیامبر(ص) پس از هجرت 10 سال پایانی حیات خود را در این شهر سپری کردند؛ در این دوره اسلام تثبیت شد و گسترش پیدا کرد و بخش عمده‌ای از بناهایی که بیشتر آنها تاکنون در قالب مسجد باقی مانده یادآور حوادث زمان پیامبر(ص) و دوره حضور ایشان در مدینه است.
وی ادامه داد: در کنار این مساجد و اماکن تاریخی، مزارهای بسیاری از شخصیت‌های اسلامی در مدینه وجود دارد که البته بخشی از این میراث بزرگ از سوی وهابیت تخریب شده و صرفاً در قالب سنگ‌چین‌هایی تا امروز باقی مانده است.
خامه‌یار با تأکید بر ظرفیت‌های بزرگ تاریخی، دینی و معنوی مدینه منوره که زائران می‌توانند از وجود آنها بهره ببرند، گفت: این امکان ظرفیت‌های بزرگی هستند که زائران می‌توانند برای کسب معنویت بیشتر در قالب زیارت اولیای الهی و تبرک به آثار و اماکن باقی مانده از دوران حیات پیامبر(ص)، اهل بیت(ع) و صحابه از آنها استفاده کنند.
فضیلت خاص اقامه نماز در مسجدالنبی(ص)
وی در ادامه با اشاره به فضیلت اقامه نماز در مسجدالنبی(ص)، گفت: روایت است که ثواب نماز خواندن در این مسجد معادل هزار رکعت نماز در سایر مساجد و در روایت دیگری معادل اقامه 10 هزار رکعت نماز در سایر مساجد است. همچنین حد فاصل قبر شریف پیامبر(ص) و منبر آن حضرت را روضه شریف پیامبر(ص) یا باغی از باغ‌های بهشت دانسته شده که اقامه نماز در این حد فاصل ثواب زیادی دارد. در کنار مزار شریف پیامبر و منبر ایشان نیز ستون‌هایی داریم که نماز خواندن در مقابل این ستون‌ها به دلیل ارتباطی که این ستون‌ها با برخی از وقایع دوران صدر اسلام دارند توصیه شده است.
مسئول واحد احیای میراث پژوهشکده حج و زیارت افزود: در مسجدالنبی همچنین محراب پیامبر(ص) وجود دارد که طی 10 سالی که ایشان در مدینه بودند در این محراب اقامه نماز می‌کردند. محراب تهجد که رسول خدا(ص) در برخی از شب‌ها، نماز شب را در آنجا اقامه می‌کردند نیز دقیقاً پشت خانه حضرت فاطمه زهرا(س) و متصل به ضلع شمالی مقصوره شریف است که در اصل ستون یا استوانه تهجد بوده که بعدها به شکل محراب درآمده است و در دوران اخیر فضای محراب پر و کاشی‌کاری شده و به حالت دیواری کاشی‌کاری شده درآمده است ولی برای زائران قابل تشخیص است.
خانه حضرت فاطمه(س) در مسجدالنبی
وی در ادامه گفت: خانه و حجره حضرت فاطمه زهرا(س) و محرابی که ایشان آنجا عبادت می‌کردند نیز در مسجدالنبی(ص) است که البته دَرِ این خانه تقریباً همیشه بسته است و برای زائران امکان حضور در این مکان نیست و فقط زائران دَرِ این خانه را در قسمت مردانه می‌توانند ببینند.
این پژوهشگر حوزه حج به وجود ستون‌های معروفی در مسجدالنبی نیز اشاره کرد و گفت: ستون توبه جایی بود که یکی از اصحاب پیامبر(ص) به اسم ابولبابه بعد از اشتباهی که نسبت به مسلمانان در غزوه بنی قریظه مرتکب شد، خود را به آن ستون بست و عرض کرد که تا زمانی که توبه او مقبول نشود از آنجا نمی‌رود؛ وحی بر پیامبر(ص) نازل شد که توبه او پذیرفته شده است و آن ستون به نام ستون توبه یا ابولبابه معروف شد.
ستون‌های خاص مسجدالنبی
وی ادامه داد: ستون یا استوانه سریر محل اعتکاف پیامبر بوده است و به این دلیل که هر زمان پیامبر(ص) خسته می‌شدند حصیری در آنجا از برگ خرما پهن می‌کردند به ستون سریر معروف شده. وفود هم جایی بوده که در سال‌های آخر حیات پیامبر(ص)، وفد‌ها یا نمایندگان قبایل عرب برای ملاقات با پیامبر به آنجا می‌آمدند و با ایشان مذاکره می‌کردند. وفود جمع وفد به معنی هیئت نمایندگی است.
خامه‌یار در خصوص ستون حنانه نیز گفت: دلیل نام‌گذاری این ستون به نام حنانه این است که در آنجا تنه درخت خرمایی وجود داشت که وقتی پیامبر(ص) خطبه‌های نماز را می‌گفتند، به آن درخت تکیه می‌دادند که پس از ساخت منبر برای ایشان و وقتی پیامبر(ص) از بالای منبر خطبه‌ها را قرائت می‌کنند، از آن درخت نخل صدایی شبیه ناله شتر بلند شد و به همین دلیل آنجا را ستون حنانه (گریه کننده) نام‌گذاری کرده‌اند. این ستون‌ها در بخش اصلی و شبستان اصلی مسجدالنبی است و در بخش مردانه مسجد قرار دارد.
قبرستان بقیع چگونه شکل گرفت؟
وی در خصوص سایر اماکن مدینه نیز گفت: قبرستان بقیع نخستین جایی است که به عنوان قبرستان با مبادرت و اقدام مستقیم حضرت رسول(ص) به عنوان نخستین قبرستان مسلمانان در نظر گرفته شده است. بعد از هجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه دو نفر از اصحاب از میان انصار اسعد بن زراره و از میان مهاجرین عثمان بن مظعون فوت کردند و رسول خدا این دو صحابه را در بقیع به خاک سپردند.
این پژوهشگر حوزه حج و زیارت افزود: وقتی در سال 10 هجرت ابراهیم فرزند خردسال رسول خدا از دنیا رفت، پیامبر(ص) دستور دادند ایشان را در کنار عثمان بن مظعون به خاک بسپارند و بعد از این اتفاق مردم مدینه هر کدام پیرامون محل دفن فرزند پیامبر(ص) قطعه زمینی را برای دفن مردگان قبیله خود انتخاب کردند و از آن زمان آنجا به عنوان قبرستان محل دفن بسیاری از اصحاب، تابعان، علما و ائمه(ع) شناخته شده و تبدیل به یکی از مهم‌ترین و مقدس‌ترین قبرستان‌های مسلمان‌ها در طول تاریخ می‌شود.
وی همچنین گفت: در کنار قبر مطهر چهار امام معصوم(ع) در قبرستان بقیع که زائران همه آنها را می‌شناسند، تعداد دیگری از شخصیت‌های مقدس صدر اسلام را داریم که در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده‌اند. برخی از این قبور در طول تاریخ گنبد و بارگاه داشته‌اند ولی این بارگاه‌ها از سوی وهابیت تخریب شد. البته قبوری که گنبد و بارگاه داشتند اکنون به صورت سنگچین محل قبرها مشخص است، ولی تعداد زیادی قبور هم بودند که به مرور زمان محل قبر آنها فراموش شده و اکنون اثری از آنها نیست.
مسئول واحد احیای میراث پژوهشکده حج و زیارت اضافه کرد: از میان قبوری که هنوز مشخص است، مزار زینب، رقیه و ام کلثوم، سه دختر پیامبر(ص) به صورت سه قبر سنگچین مشخص شده است. به جز حضرت خدیجه و میمونه که در مکه به خاک سپرده شده‌اند، تقریباً همه همسران پیامبر(ص) نیز در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده‌اند. قبر عقیل برادر امام علی(ع) و پسر عموی پیامبر، قبر عبدالله بن جعفر طیار، همسر حضرت زینب(س) که درون یک بنا کنار هم قرار داشتند و آن بنا هم قبلاً چسبیده به بنای قبور همسران پیامبر (ص) بوده و تخریب شده نیز در قبرستان بقیع است.
وی از دیگر شخصیت‌های مهمی که در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده را حضرت فاطمه بنت اسد مادر گرامی امام علی(ع) دانست و گفت: البته مزاری که اکنون برای ایشان است در وسط قبرستان و دورتر از سایر قبور وجود دارد اما آنچنان که اسناد تاریخی نشان می‌دهد قبر ایشان به قبور ائمه بقیع(ع) بسیار نزدیک بوده است. مزار صفیه، عمه گرامی پیامبر، بسیاری از صحابه، تابعان و شخصیت‌های مهم که در قرون اولیه اسلام زندگی می‌کردند نیز در قبرستان بقیع است.
خامه‌یار با اشاره به اینکه مساجد سبعه نیز در مدینه منوره است که زائران می‌توانند در این مساجد به اقامه نماز بپردازند و فضیلت زیادی برای اقامه نماز در مسجد فتح ذکر شده است، گفت: کوه احد و مزار حضرت حمزه سیدالشهدا و شهدای احد از دیگر مکان‌های مهم مدینه منوره است و روایاتی است که پیامبر(ص) فرموده‌اند که احد کوهی است که ما را دوست دارد و ما نیز آن را دوست داریم و یکی از مهم‌ترین غزوه‌‌های دوران پیامبر(ص) در پای کوه احد رخ داده و تعدادی از صحابه جلیل‌القدر پیامبر به ویژه حضرت حمزه که برای پیامبر و اهل بیت عزیز بوده در دامنه این کوه به خاک سپرده شده است. قبلاً در کنار قبر حضرت حمزه(ع) مسجدی نیز وجود داشته است که اکنون فقط حصاری دور تا دور قبر کشیده شده است.
گفت‌وگو از زهرا ایرجی
انتهای پیام
