«محفل»؛ مرهمی شافی برای جامعه قرآنی
برنامه قرآنی «محفل» که طی ماه مبارک رمضان از رسانه ملی پخش شد، ابعاد و زوایای مختلفی داشت که خیل عظیمی از جامعه قرآنی کشورمان نسبت به این برنامه عکس‌‌العمل نشان داده و آن را تحسین کردند.
«محفل» امسال نقطه عطفی پر امید و مبارکی بود که جان تازه‌ای در کالبد جامعه قرآنی دمید؛ نفحات شوق‌آفرین محافل دهه‌های پیشین را زنده کرد و نه تنها عوام مردم بلکه خواص از جامعه قرآنی را بیش از پیش به نیرومندی ذکر حکیم در جلب قلوب و تزکیه نفوس واقف کرد؛ اما به باور نگارنده مهم‌ترین مؤلفه محفل ترمیم بحران هویتی بود که دیر زمانی با سیاست‌های نه چندان کارآمد بر جامعه قرآنی مسلط شده بود، به گونه‌ای که یک قاری یا حافظ و حتی مفسر و مدرس قرآن از تأثیرگذاری خود در لایه‌های فرهنگی و دینی جامعه نه راضی و نه مطمئن و هر آن می‌توانست مصادیق معتنابهی از عدم باور نهادهای فرهنگی به جامعه قرآنی را شماره کند؛ محفل خواسته یا ناخواسته این ضعف عزت نفس را جبران و حس اعتماد و شوق عام و خاص را به جامعه قرآنی بازگرداند دقیقاً در جهت عکس فضای معهود و پر تکرار سه دهه اخیر یعنی تاخت و تاز کم حاصل مسابقات.
اما عمده حافظان با مهارت و قاریان نوجوان برنامه کسانی بودند که اصطلاحاً مسابقه‌ای نبودند از سیدمحمدحسین طباطبایی و حقگویان تا حسین عظیمی و سینا فتحی به علاوه اینکه حتی بین‌المللی‌های حاضر در برنامه هم صرفاً در این استیج هنروری غیر رقابتی توانستند خودی نشان داده و دل‌ها را جذب زیبایی‌های قرآن کنند کاری که گویا هزاران کرسی رقابتی و محفل انس از پس آن بر نیامده بودند.
اما اگر از تجربه سلبی قربانی شدن هزاران استعداد قرآنی در فرآیندهای فعلی در تغییر ریل ترویج درس نگرفته‌ایم تجربه به شدت ایجابی محفل حجت را بر نهادهای قرآنی تمام کرده است. در این راستا باید نقش مسابقات تعدیل شده و در کنار استمرار جدی برنامه‌هایی چون محفل سیاست‌های تجربه نشده و شوق‌آفرین ذیل را دنبال کرد:
1- کرسی‌های تلاوت در سر تا سر کشور از شهرها و روستاها فعال شده و تمامی مساجد و اماکن متبرکه با محوریت سازمان تبلیغات و سازمان اوقاف واجد قاری و حافظ راتب شوند. محفل نشان داد قدرت ذایقه‌سازی تلاوت قرآن قوی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شد و حتی می‌تواند در این مقوله در بلندمدت تنه به هنر مداحی هم بزند چنان‌که بازدید از محفل در تلوبیون نسبت به حسینه معلی مبین این مدعاست. فرمایشات عمیق رهبر معظم انقلاب در لزوم بسط کرسی‌های تلاوت و شنیدن قرآن که چندان جدی گرفته نشد را از پیامدهای محفل امسال می‌توان رمزگردانی کرد. نکته دیگر اینکه تأثیر فوق تصور تلاوت قاریان نوجوان امیرحسین عظیمی و سینا فتحی و هنروری حفاظ که بین‌المللی هم نبودند نشان داد معیار تنگ‌نظرانه عنوان بین‌المللی نمی‌تواند اساس تعیین قاریان راتب کرسی‌های تلاوت باشد چه بسا یک قاری استانی البته با استاندارهای تلاوت بسیار بیشتر از یک صاحب عنوان بین‌المللی بتواند غایت رفیع ذائقه‌سازی و جلب قلوب عموم را انجام دهد.
2- چنان‌که بارها از سوی نگارنده تأکید شده اعطای عنوان بین‌المللی به قاریان ممتاز در مسابقات کشوری و طرح ارزیابی عطش کاذب مسابقات را رفع و ترافیک غیر ضروری و آسیب‌زای فعلی را خواهد کاست راهبردی که گویا اخیراً مورد تأکید رئیس خوش‌فکر اداره قرآنی سازمان اوقاف قرار گرفته و امید است با هماهنگی شورای عالی قرآن اجرایی شود.
3- طرح نظام رتبه‌بندی قاریان و مرتلان و حافظان که از سوی نگارنده به تفصیل در نشست سالانه شورای عالی قرآن مطرح شد می‌تواند موجی شبیه برنامه محفل را در سطح ملی و فرا ملی ایجاد کند نگارنده پس از نشست به نحو شگفتی دریافت استاد نواندیش و معلم کوشا حاج احمد ابوالقاسمی مراحل طراحی و اجرایی کردن طرحی شبیه به نظام رتبه‌بندی را تا حد زیادی پیش برده‌اند، قطعاً اجرای هر چه سریعتر این امر در فضای داغ فعلی موج قرآنی کنونی را مضاعف خواهد کرد.
4- تغییر آیین‌نامه مسابقات و طرح ارزیابی به سمت تلاوت مجلسی و محفلی و دور از کلیشه‌های مسابقاتی. ناگفته پیداست صدها و بلکه هزاران صدای فاخر و تلاوت مؤثر پشت سد مسابقات استانی تهران و خراسان و کشوری سال‌ها ماندند و سوخت شدند و راهی به محفل نیافتند آن‌ها را با کرسی‌های تلاوت سراسری احیا کنیم و هنر فاخر و فراموش شده شان به مردم هبه کنیم.
به زعم راقم این نوشتار راه محفل راه ترویج اصیل و مؤثر بود و این مسیر تنها با تغییر ریل ترویج تقویت خواهد شد: تعدیل فضای رقابتی و مسابقاتی فعلی؛ کلید زدن طرح ملی کرسی‌های تلاوت و قاریان راتب مساجد و اماکن متبرکه در جهت شراکت و تقویت ذایقه عمومی نسبت به تلاوت و به بار نشاندن نظام فراملی رتبه‌بندی قاریان و مرتلان و حافظان.
شاید این پیشنهادات چندان مطلوب و مرضی نظر متولیان قرآنی نباشد اشکالی ندارد اما دست کم اتمام حجت محفل خوش‌تراش و گوش‌نواز امسال اصلی قویم و تخطی ناپذیر را بنیاد نهاد: تغییر راهبردهای ترویج قرآن کریم؛ امری که هیچ یک از متولیان قرآنی را گریزی از نظرداشت آن به عین اعتبار و رنج اقدام نیست.
حمید ایماندار، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز
انتهای پیام
