تقویت گردشگری نیازمند برپایی نمایشگاه‌های زیارت و سلامت + فیلم
یک کارشناس حوزه گردشگری با بیان اینکه در فضای گردشگری مذهبی و زیارتی معمولاً کاری انجام نداده‌ایم، گفت: برای تقویت صنعت گردشگری نیازمند برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی با اولویت زیارت و سلامت در سایر کشورها هستیم.
توسعه گردشگری برای کشور ما یک باید است و فعالیت‌های فعالان این عرصه منجر به ایجاد آگاهی در رابطه با این امر مهم در بین مسئولان امر شده است و امروز مسئولی نیست که بر توسعه صنعت گردشگری تأکید یا اشاره‌ای نداشته باشد. اینکه این تأکیدات و اشارات چقدر واقعی یا ظاهری هستند جای خود، اما اذعان به توجه و تمرکز به صنعت گردشگری برای توسعه، اتفاق نیکویی است که باید منتظر بود و دید که چه اقداماتی در این راستا انجام می‌شود.
از همین روی بررسی ظرفیت‌های گردشگری از موضوعات مهمی است که باید به آن پرداخت و مشکلات و چالش‌های این عرصه را احصا و معرفی کرد تا مسئولان امر به موضوع توسعه گردشگری و رفع موانع آن رسیدگی کنند.
به همین منظور ایکنا در گفت‌وگو با محمد ثابت اقلیدی، معاون توسعه و سرمایه‌گذاری شرکت مادر تخصصی ایرانگردی و جهانگردی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های موجود در عرصه گردشگری پرداخته است که در ادامه بخش اول این گفت‌وگو را می‌خوانید و می‌بینید.
ایکنا - وضعیت گردشگری در ایران چگونه است؟
در خصوص گردشگری ابتدا باید ببینیم که داشته‌های این صنعت در کشور ما چیست؟ در علم اقتصاد مؤلفه‌ای کلیدی با عنوان مزیت مطلق یا مزیت رقابتی داریم که میزان مانوری که می‌تواند در رقابت با رقبای خود داشته باشد بسته به دارایی‌های آن صنعت در آن کشور و جامعه، مورد بررسی و واکاوی قرار می‌گیرد.
در بحث برخورداری از آثار و ابنیه تاریخی و به لحاظ جغرافیای متنوع، ما کشور چهار فصل هستیم و تنوع اقلیمی و آب و هوایی داریم و از هر دو جهت جزو 10 کشور برتر دنیا هستیم. این موضوع یکی از مؤلفه‌های مزیت رقابتی است که عملاً ما را به این موضوع سوق میدهد که باید به صنعت گردشگری بپردازیم.
باید به سبب این مزیتی که نسبت به رقبای خودمان داریم بتوانیم از مزایای متعدد این صنعت که یک صنعت پیشران اقتصادی است استفاده و به‌مثابه یک لوکوموتیوی که بسیاری از واگن‌ها را با خود حمل می‌کند نگاه کنیم. صنعت گردشگری این توانایی را دارد که بسیاری از مشاغل مختلف و متنوع را رونق ببخشد و به حرکت دربیاورد.
ایکنا - چه میزان از این ظرفیت موجود استفاده می‌کنیم؟
اگر بخواهیم بگوییم که آیا متناسب با ظرفیت‌ها و داشته‌های خودمان برخورداری اقتصادی و فرهنگی داریم؛ قطعاً پاسخ منفی است. ما آنگونه که شایسته است از ظرفیت خودمان در این صنعت استفاده نکردیم. البته وقتی که روند را بررسی و مشاهده می‌کنیم، شناسایی این استعدادها و ظرفیت‌ها رو به فزونی دارد و هرچه که به جلوتر می‌رویم شاهد محسوس قابلیت‌های صنعت گردشگری در افزایش افزونه‌های اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و ... هستیم.
ما عملاً به سمتی می‌رویم که توان و ظرفیتی که گردشگری می‌تواند در کشور به ایفای نقش بپردازد در جنبه‌های مختلف حاکمیتی، اجرایی و بخش خصوصی عمق بیشتری پیدا کند و توجهات بیش از پیش به این صنعت معطوف است.
این اتفاق مسئولیت دولت را به عنوان متولی اجرایی کشور بیش از پیش سنگین می‌کند. ما ظرفیت‌هایی به صورت خدادادی یا به سبب آثار و میراث اجدادی داریم و امروز در دسترس ماست. از این ظرفیت‌ها می‌توان به عنوان ابزاری برای توسعه صنعت گردشگری استفاده کرد تا منتج به تولید ارزش افزوده شود. به همین دلیل باید یک سری فعالیت‌ها و اقدامات در سطح کلان کشور داشته باشیم تا زمینه برای فعالیت بخش خصوصی کشور تسهیل شود. پیامد و درآمد این اتفاق جریان و توسعه گردشگری است.
ایکنا - همه‌گیری کرونا تأثیر بسزایی بر جهان و صنعت گردشگری گذاشت؛ گردشگری در پیش و پس از بیماری کرونا شاهد چه تغییراتی بوده است؟
در سال 1398 که سال منتهی به همه‌گیری کرونا بود بیش از هشت میلیون و 400 هزار ایرانگرد خارجی وارد ایران شدند. صنعت گردشگری بعد از شیوع کرونا بیشترین آسیب و رکود را تجربه کرد و در این دو سال با یک رکود مطلق مواجه بودیم و بخش‌های مختلف بخش‌های خصوصی متضرر شدند.
وقتی که واکسیناسیون عمومی حادث شد و تأمین امنیت عمومی اتفاق افتاد و محدودیت‌ها برای سفر برداشته شد در سال 1400 با انبوه و فشردگی گردشگری مخصوصاً در بعد داخلی مواجه بودیم که این ناشی از محدودیت‌های دو ساله بود.
در سال گذشته با اینکه زمستان فصل رکود سفر در ایران محسوب می‌شود اما بسیاری از مقاصد گردشگری کشور شلوغ بود و با حجم زیادی از گردشگر مواجه بودیم. ما در بعد گردشگری داخلی به رویه عادی بازگشتیم و گردشگری کنونی را می‌توانیم با پیش از کرونا مقایسه کنیم.
در بحث گردشگری خارجی این چنین است که بیشترین مقاصد خارجی در کشورهای همسایه تعریف شده و بیش از 80 درصد سفرهای مردم در دنیا غالباً جوامع پیرامونی و کشورهای همسایه خودشان است که سفر می‌کنند و به ندرت این سفرها به کشورهای دور دست اتفاق می‌افتد.
ما سالیان دراز بر موضوع بازاریابی سفرهای خارجی توجه نکردیم و آنگونه که شایسته است بر توسعه بازار خودمان در جغرافیای ایران فرهنگی سرمایه‌گذاری نشده است. ما کشورهایی مثل افغانستان، تاجیکستان، عراق، آذربایجان و... را در همسایگی داریم که با ما قرابت تاریخی و فرهنگی دارند و به لحاظ دینی و مذهبی هم با ایران نزدیک هستند؛ ما به خوبی می‌توانستیم برای جذب گردشگر در این کشورها فعالیت کنیم.
این نقطه نظر در تضاد با جذب گردشگر از کشورهای اروپایی و... نیست اما چون تجربیات و تحلیل‌ها مبتنی بر این است که بیشترین میزان گردشگری خارجی در کشورهای مجاور اتفاق می‌افتد با این پیشینه تاریخی، فرهنگی، مذهبی، جغرافیایی که در کشورهای همسایه داریم؛ باید بیشترین اهتمام خود را معطوف به بازاریابی در این کشورها کنیم.
امیدواریم در این دولت به این موضوع بیشتر توجه شود و بتوانیم از ظرفیت عظیمی که در کشورهای همسایه ما نهفته است استفاده کنیم، چراکه می‌تواند اهداف کلان صنعت گردشگری را محقق و عملیاتی کند.
ایکنا - لازمه حضور گردشگر بیشتر از کشورهای همسایه چیست؟
یکی از موضوعاتی که سفر به ایران را برای اتباع خارجی جذاب می‌کند میزان برابری ارزها با ریال است. کشور ما معمولاً برای سایر کشورها یک مقصد مناسب و نسبتاً ارزان قیمت محسوب می‌شود و این موضوع یک جذابیت است؛ زیرا یکی از مؤلفه‌های کلیدی در سفر موضوع هزینه‌‌هاست.
ما نزدیک به 3 میلیون گردشگر از عراق داریم اما با جمعیتی که می‌تواند بازار بالقوه‌ای برای ما از عراق باشد متناسب نیست. ما نیازمند به فعالیت‌های بازاریابی در این بخش هستیم تا استعدادهای ایران را به کشورهای همسایه بیشتر معرفی کنیم.
چالش دیگر در بخش گردشگری سلامت وجود دارد؛ متأسفانه گردشگرانی که از کشورهای همسایه برای دریافت خدمات سلامت به ایران سفر می‌کنند غالباً با یکسری چالش‌ها مواجه هستند که این چالش‌ها در نهایت منتج به ایجاد نارضایتی در گردشگران می‌شود و صدمات جبران ناپذیری را به صنعت گردشگری وارد می‌کند. بخشی از این چالش‌ها به حضور دلالان در حوزه سلامت و مداخلات مختلف دستگاه‌هایی که در حوزه سلامت ذی‌نقش هستند بازمی‌گردد. چندین دستگاه در این حوزه متولی و تصمیم‌ساز هستند و یکسری خلأهای قانونی در این امر داریم.
جلب رضایت گردشگران از موضوعاتی که در صنعت گردشگری بسیار حساس است و منتج به تکرار سفر و ایجاد رضایت عمومی می‌شود. وقتی گردشگر سلامت وارد کشور می‌شود در بدو ورود آنطور که شایسته و بایسته است نمی‌توانیم خدمات ارائه کنیم و دست‌های غیری که قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و خدمات را کاهش می‌دهند را کنترل کنیم، از همین روی موجبات نارضایتی ایجاد می‌شود.
در تحلیل تجربه 20 سال قبل مشاهده می‌کنیم که وقتی شرایط فراهم می‌شود و فضای رقابتی در ارائه خدمات سلامت بین ما و کشورهای همسایه ایجاد می‌شود؛ ترجیح گردشگران بر این است که کشور ثالث را انتخاب کنند. قیمت تمام شده در شرایط کنونی برای گردشگران خارجی بسیار به صرفه است که به ایران سفر کنند اما ما باید شرایط را به گونه‌ای بسترسازی کنیم که در یک فضای رقابتی، گردشگر ذهنیتی داشته باشد که عملاً ایران را به عنوان مقصد انتخاب کند نه اینکه صرفاً چون قیمت خدمات ایران مناسب‌تر است، علت سفر به ایران باشد.
باید حاکمیت قانون رخ دهد و نظارت‌ها تقویت شود تا بتوانیم از محصول گردشگری سلامت ایران هویت‌سازی کنیم و این موهبتی که در حوزه گردشگری وجود دارد به درآمد پایدار برای کشور و فعالان بخش خصوصی تبدیل شود.
ایکنا - آیا با نقطه آرمانی در بخش گردشگری سلامت فاصله بسیاری داریم یا در وضعیت مطلوبی هستیم؟
پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه گردشگری سلامت در سال‌های اخیر داشتیم. هم فعالان گردشگری بسیار خوب فعالیت کردند و هم بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ما به سمت پذیرش گردشگران خارجی رفتند و موضوع IPD را دنبال می‌کنند.
تهدیدی که وجود دارد این است که بعضی از کشورهایی که بازار هدف ما را در حوزه سلامت شکل می‌دهند؛ مشوق‌هایی را برای فعالان و سرمایه‌گذاران در این حوزه پیش‌بینی کردند که بسیار جذاب است و به نوعی کادر درمان حاذق ما را که جذابیتی برای سفر به ایران به عنوان مقصد محسوب می‌شوند و سرمایه انسانی ارزشمند ما هستند را با مشوق‌های خود جذب کشور خودشان می‌کنند و این تهدید اساسی برای حوزه سلامت محسوب می‌شود.
زیرا وجود این سرمایه‌های انسانی در کشور است که سبب جذب گردشگر می‌شود. باید این موضوع را دریابیم و برای این مسئله تمهیداتی داشته باشیم چراکه در غیر این صورت تهدیدهای مختلفی را برای ما در پی خواهد داشت و ما بازاری که داریم را از دست می‌دهیم و بازارهای رقیب در کشورهای مجاور همسایه ایجاد می‌شود.
ایکنا - با توجه به ظرفیت‌هایی که در کشور ما در حوزه گردشگری زیارت وجود دارد چه میزان از این ظرفیت استفاده کردیم و تبلیغات مناسبی برای جذب گردشگر انجام داده‌ایم؟
در حوزه زیارت با وجود شهر مشهد و حرم امام‌رضا(ع) یکی از قطب‌های زیارتی محسوب می‌شویم. مقاصد زیارتی کشور عملاً پرجمعیت‌ترین گردشگر داخلی و خارجی را دارند. بیشترین گردشگر ورودی ایران با تفاوت فاحش در بخش‌های دیگر گردشگری، طبق آمار با هدف زیارت وارد کشور می‌شوند اما متأسفانه آنطور که شایسته است نتوانستیم از ظرفیت مقاصد گردشگری مذهبی و زیارت استفاده کنیم. ابزارهای مختلفی برای ایجاد آگاهی و شناخت نسبت به داشته‌های مذهبی کشور وجود دارد ولی بیشترین فعالیت‌های بازاریابی که ما داشتیم عموماً تخصصی نبوده و به حضور در نمایشگاه‌های خارجی به صورت نمادین بسنده شده است.
ما در فضای گردشگری مذهبی و زیارتی معمولاً کاری انجام ندادیم. غالب کشورهای همسایه علاوه بر قرابت‌های تاریخی از نظر مذهبی نیز بیشترین قرابت را با آنها داریم. عموماً به دلیل اینکه بیشترین گردشگر زیارت از کشورهای همسایه است به نوعی در نزد متولیان امر، یک امر عادی جلوه کرده و آنطور که شایسته است اقداماتی برای معرفی این داشته‌ها انجام نشده است.
ما نیازمند برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی با اولویت زیارت و سلامت در سایر کشورها هستیم. باید دفاتر اطلاع‌رسانی داشته باشیم و برای داشته‌هایمان تولید محتوا کنیم تا پایگاهی در کشور هدف باشد و با برگزاری یکسری رویدادهای فرهنگی، زمینه را برای تعامل بین‌المللی ایجاد کنند. باید میزبان رویدادهای مختلف باشیم و در کشورهای هدف این رویداد‌ها برگزار کنیم. اگر این معرفی رخ دهد بسیار راحت می‌توانیم به بحث جذب گردشگران خارجی دست پیدا کنیم.
در موضوع زیارت و بخش گردشگری داخلی، شهر مشهد بیشتر مراکز اقامتی را دارد و زیرساخت‌های حمل و نقل آن در وضعیت نسبتاً مناسبی است. اما در بحث گردشگری داخلی، عموماً سه دهک اول جامعه به دلایل اقتصادی و ضعف معیشتی که وجود دارد متأسفانه از نعمت سفر محروم هستند. یکی از راهکارها این است که دولت با استفاده از منابع خود به این سه دهک یارانه سفر ارائه کند؛ یعنی یک بخش را دولت، بخشی را سازمان‌ها و نهادهای حمایتی و بخشی هم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حمایت کند.
برای دهک‌های بعدی هم متناسب با توان اقتصادی آنها باید این اتفاق رخ دهد برای مثال برای دهک چهار تا هفت تسهیلات کم‌بهره با تضمین یارانه داده شود تا این اتفاق زمینه را برای توسعه گردشگری زیارت ایجاد کند. اگر این اتفاق رخ دهد آورده‌های فراوانی برای کشور دارد.
ایکنا - این آورده‌ها را ذکر کنید.
وقتی که زمینه سفر زیارتی را در کشور فراهم شود به نوعی نشاط اجتماعی و جریان اقتصادی تقویت می‌شود و از همه مهم‌تر اشاعه فرهنگ رخ میدهد و الگوهای معنوی نهادینه می‌شود. وقتی سفر زیارتی انجام می‌شود بار معنوی‌ای ایجاد می‌کند که برای فرد، خانواده، جامعه و حاکمیت ما آورده بسیاری دارد. اثرات مثبتی که ما در گردشگری مذهبی شاهد هستیم در موضوعات عمومی بسیار ریشه‌ای است و ثمرات آن نسبت به سایر موضوعات و محصولات گردشگری بیشتر است.
ایکنا - ملزومات توسعه گردشگری چیست؟
توزیع مکانی در بعد مقاصد گردشگری در کشور از ضروریات توسعه گردشگری است. هر گوشه‌ای از کشور یکسری جاذبه منحصر به فرد وجود دارد که متمایز از هم هستند. باید ملزومات و امکانات اولیه مانند محل اقامت، رستوران، جاده دسترسی ایمن، وسایل ایمن حمل و نقل و... در دسترس گردشگر باشد.
دستگاه متولی باید زیرساخت‌های بسیاری از مقاصد گردشگری را تأمین کند تا بستر برای فعال شدن مقاصد ایجاد شود. همچنین به تبع این اتفاق بخش خصوصی هم اقبال پیدا می‌کند و با حضور خود سایر زیرساخت‌های مورد نیاز گردشگران را ایجاد می‌کند. این امر با گستردگی‌ای که کشور ما دارد با این اعتبارات قطره چکانی سال‌ها طول می‌کشد تا بتوانیم در بسیاری از این مقاصد زیرساخت‌ها را ایجاد کنیم.
بنابراین نیازمند هستیم تا اعتبارات دستگاه متولی که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است تقویت شود. اگر این اتفاق رخ دهد و مقاصد گردشگری فعال شوند ثمرات آن را مشاهده خواهیم کرد. هر مقصد گردشگری که فعال شود بسیاری از بزه‌هایی که در این اماکن وجود دارد ریشه کن می‌شود. چالش‌های امنیتی که در برخی از اماکن وجود دارد نیز برطرف می‌شود و مردم محلی این مقاصد خودشان از امنیت صیانت می‌کنند. برای مثال در برخی مناطق عواملی که موجب تحرکت می‌شدند و ایجاد ناامنی می‌کردند مورد غضب عام واقع شدند و بسیاری از تهدیدها خنثی شده که این ثمرات گردشگری است.
دولت برای ایجاد مراکز اقامتی در مراکز گردشگری باید تسهیلگری کند و بروکراسی‌ها را کاهش دهد و دیوان سالاری و امضاهای طلایی را از بین ببرد. نهضت تفویض اختیار از اتفاقات خوبی است که در این راستا از سوی مجلس با مصوبه موضوع تسهیل کسب و کارها رخ داده و در وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حادث شده است. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان یک وزارتخانه پیشرو بسیاری از اختیارات حوزه‌های ستادی و مرکزی را به استان‌ها تفویض کرده است و این موضوع نقش مهمی در تسهیل شرایط دارد.
ما خلأهای بنیادین داریم؛ برای مثال در رابطه با آمایش سرزمین کاری انجام نشده است و صرفاً مطالعاتی در پیش از انقلاب انجام شده است. ما باید سرزمین‌ها را با موضوع کلیدی گردشگری مورد مطالعه قرار دهیم و هرجایی که استعداد توسعه گردشگری دارد شناسایی و متناسب با این استعداد تجزیه و تحلیل جمعیتی شود. باید ظرفیت‌ها و کشش‌های جذابیت‌ها احصا و در این راستا برنامه‌ریزی شود تا اطلسی از جاذبه‌های مختلف گردشگری در کشور داشته باشیم.
ما باید به نقطه‌ای برسیم که اولویت وزارت راه و شهرسازی به عنوان متولی حمل و نقل کشور، ایجاد زیرساخت در مقاصد گردشگری باشد و اگر بناست که توسعه راه‌آهن داشته باشیم در مقاصد گردشگری در جهت فعال کردن این مقاصد باشد.
گفت‌وگو از سجاد محمدیان
انتهای پیام
