راهکارهایی برای ارتقای سطح فرهنگ قرآنی در خانواده

حجت‌الاسلام والمسلمین عسکر دیرباز، سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در گفت‌وگو با ایکنا از قم، با اشاره به راهکارهای ترویجی سوق دادن افراد خانواده به فعالیت‌های قرآنی اظهار کرد: ارتقای سطح فرهنگ قرآنی در جامعه و بنیان خانواده هدف و دغدغه اصلی ما است، چراکه مواعظ و امثال قرآنی همه بیان‌کننده دستوراتی برای عبرت گرفتن ما انسان‌هاست؛ کلام الهی و فرهنگ قرآنی در خانواده سبب تحول، مودت، الفت بیشتر و بصیرت‌افزایی است.

وی در خصوص راهکارهای گسترش فرهنگ انس با قرآن کریم و نهادینه‌سازی فرهنگ قرآنی و عترت در خانواده، گفت: ارتقای سطح فرهنگ قرآنی و در ادامه آن ایجاد تمدن نوین اسلامی در درجه اول از طریق انسان‌های مؤثر در خانواده و تعاملات اولیه و مطلوب با فرزندان شکل می‌گیرد که در واقع الفت، تشویق، ترغیب، جذب و توجه به فعالیت در حوزه معارف قرآنی در درجه اول تحت‌الشعاع آرا و نظرات والدین است.

ایجاد تمدن اسلامی در گروی اندیشه قرآنی والدین است

سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران افزود: قرآن برنامه زندگی و سعادت است، لذا باید قرآن را خوب فهمید و در آن تدبر کرد و دستورات آن‌را در زندگی پیاده کرد. بنابراین، پدر و مادر در گام اول می‌تواند وحدت، وفاق افکار و تبلیغ فرهنگ قرآنی را در بنیان خانواده امکان‌پذیر کند و با توجه به ظرفیت‌های عظیمی که در خود دارد جریان‌های فکری کودک خود را منطبق بر آموزه‌های قرآنی هدایت کند.

وی بیان کرد: در اولین قدم، این والدین هستند که با فعالیت‌های قرآنی خود، رنگ و بوی ویژه‌ای به گسترش فرهنگ قرآنی خواهند داد و در جهت تربیت دینی و ارتقای آن نقش مؤثری ایفا می‌کنند. پدر و مادر می‌توانند منشأ اشاعه قرآن در کانون جامعه باشند. این امر مستلزم آن است که والدین هر دو با قرآن مأنوس باشند و تدارکات مناسبی را در برنامه‌ها و تصمیمات زندگی مشترک فراهم بیاورند.

دیرباز گفت: اگر پدر و مادر هر دو مقید به تدبر، تفکر و قرائت قرآن در شبانه‌روز باشند، تلاوت و اهتمام به فرامین قرآن کریم را جزو برنامه‌های اصلی زندگی خود می‌دانند و در نهایت می‌توانند از این شیوه به تعلیم و پرورش فرزندان خود نیز اقدام کنند و سبب ارتقای سطح فرهنگ قرآنی در جامعه و بنیان خانواده باشند.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: قرآن شبیه یک ضیافت است که هر شخص در حد توان خود می‌تواند از آن متنعم شود که انس به قرآن و خواندن حداقل نیم ساعت قرائت قرآن در شبانه‌روز سبب می‌شود تا به تدریج عبارت‌های قرآنی در ذهن و روان منعکس شود و زمینه‌ای برای دقت و توجه به عبارات فراهم شود.

سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: مسئله اهمیت عمل و شناخت و گسترش فرهنگ قرآنی در بنیان خانواده زمانی رونق پیدا خواهد کرد که پدر و مادر تلاوت قرآن را مقدمه‌ای برای معرفت و عملیاتی کردن آیات و احکام قرآن و اسلام بدانند و قرآن را مهجور نگذارند و به نحو شایسته و بایسته از آن استفاده کنند.

وی گفت: مسئله انس با قرآن در بنیان خانواده بسان مسئله وحدت و همدلی است که یکی از میانه‌های ضروری جامعه به حساب می‌آید؛ طوری که پایندگی جامعه مرهون این امر خواهد بود و نیاز به مواظبت، تلاش و هدایت و تبلیغ دارد، در واقع قرآن چون کتاب انسان‌سازی است این رسالت بر دوش نفرات اولیه خانواده وجود دارد که اهمیت به آن‌را یک ارزش به حساب بیاورند.

سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران بیان کرد: اگر به سبک زندگی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) دقت کنیم متوجه می‌شویم وفاق اجتماعی و وحدت حاکم بر این کانون و بنیاد قدسی مبتنی بر فرهنگ قرآنی بود. امری که در آن پیشگام بودند و تا جامعه مهدوی و ظهور منجی عالم بشریت ادامه خواهد داشت و این وفاق اجتماعی در سیره حضرت علی(ع) نیز یک مسئله و عنصر شاخص بود و این حقیقت همان چیزی است که ضامن سعادت بشر است و انسان را از انحطاط به تمدن می‌رساند.

گسترش فرهنگ قرآنی در خانواده صرفا به زبان نیست

وی گفت: در واقع گسترش فرهنگ قرآنی در جامعه و بنیان خانواده و انتقال این فرهنگ به کودکان و فرزندان، صرفا به زبان نیست بلکه باید با بهره‌مندی از رهنمودهای معصومین(ع) و تمسک به کلام وحی همراه باشد تا قرآن کریم از حاشیه زندگی به متن آورده شود؛ با افزایش گرایش به این منش است که بشر همیشه به امر معنویت تمایل داشته و در مؤلفه‌های فکری خود به انسجام درونی رسیده است.

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: یکی دیگر از راهکارهای توسعه فرهنگ قرآنی و آموزه‌های دینی اسلامی در بنیان خانواده و خصوصا برای کودکان، ایجاد فضای قرآنی و بیان معارف هستی‌شناسی در کانون خانه است. آیاتی که مشتمل بر آرامش، دستورات و اوامر و نواهی الهی است و لازم است هر انسان خود را به‌واسطه این دایرةالمعارف بسنجد و به نجواهای آسمانی آن فکر کند و عبرت بگیرد.

وی افزود: از آنجا که هیچ زمان آموزه‌های دلنشین کتاب حضرت جل جلاله، با علم روز مغایر نبوده، به‌طور مثال می‌توان در خانه از تصاویری استفاده کرد که با آیات قرآنی ارتباط دارد و فرصت اندیشیدن را امکان‌پذیر می‌کند. در واقع این روش، نوعی از اقلام عمل به قرآن است که با نهادینه‌سازی و تبیین مفاهیم می‌توانیم سبب تحقق انس بیشتر و پیوند افکار با قرآن و کاربردی کردن آیات باشیم.

دیرباز بیان کرد: ترسیم نقاشی‌های مرتبط با شرح حال‌ها، داستان‌ها و شگفتی‌های قرآن برای بچه‌ها و خواندن شعرهایی که جنبه قرآنی دارد، می‎تواند مقدمه فهم، عمل و گسترش فرهنگ قرآنی و نیز ایجاد فضای قرآنی در خانه باشد؛ این یکی از بهترین شیوه‌ها برای آشنا کردن کودکان با قرآن و کلام الهی است. در واقع رفتارهای حقیقت‌محور و شیوه‌های عملیاتی والدین است که می‌تواند بر رفتار فرزندان و بنیان خانواده تأثیرگذار باشد و ارتقای فرهنگ را ایجاد کند.

وی از لزوم توانمندسازی‌های همسو و مراقبت‌های اجتماعی نظام‌یافته به‌عنوان سومین نکته و راهکار یاد کرد و افزود: والدین تلاش کنند اگر فرزند در خانه است و یا بزرگتر و در دانشگاه، با آن فضا و در روند شکل‌گیری فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی مرتبط باشند و دقت کنند تا آنچه در منزل به فرزندان خود در خصوص مباحث قرآنی آموزش داده‌اند در فضای آموزشی خنثی نشود و رشد هویتی فرزندانشان در مواجهه با الگوهایی مشابه قرار بگیرند.

سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: در واقع با مراقبت، مشارکت و حمایت‌های روانی اجتماعی از استقرار مدل سبک زندگی اسلامی ایرانی و رویکرد تربیتی هر دو فضا مطلع باشند که نقش سکان‌داران یک نهاد فرهنگ‌ساز بسیار حائز اهمیت است؛ هویت، برآیند مجموعه باورها، بینش‌ها و ویژگی‌ها و معانی مشترکی است که تحت‌تأثیر تربیت و فرهنگ شکل می‌گیرد.

بنیان خانواده پیکره فضای قرآنی را برنامه‌ریزی کند

وی افزود: بنیان خانواده به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد اجتماعی و زیربنایی اگر همزمان در خانه، مدرسه و دانشگاه پیکره یک فضای قرآنی را برنامه‌ریزی کنند در نهایت می‌توانند هدایت جوامع بشری را فراهم کنند و افراد را به‌واسطه تفکر و تصمیم خود به جایگاه واقعی سوق دهند؛ این هماهنگی اگر همزمان از یک فعالیت تربیتی واحد برخوردار باشد می‎تواند به تقویت، گسترش و ارتقای سطح فرهنگ قرآنی کمک کند.

دیرباز با اشاره به چهارمین نکته از راهکارهای ترویجی در خصوص چگونگی ارتقای سطح فرهنگ قرآنی در بنیان خانواده، یادآور شد: با توجه به پیشرفت تکنولوژی ارتباطات اجتماعی، تبلیغات رسانه‌ای و دیگر فضاهای تبلیغاتی، ماهیت آموزشی دارد و می‌تواند به‌عنوان یک مبلغ  نقشی پررنگ در گسترش فرهنگ و بنیان خانواده داشته باشد و جریانات ذهنی را مدیریت کند، تدوین برنامه‌ای جامع، همسو و منسجم با نظام و دارای نقاط اشتراک اساسی برای این عناصر یک ضرورت است.

وی بیان کرد: در واقع اگر تبلیغات و برنامه‌های رسانه ملی و سایر فضاها با اهداف نظام جمهوری اسلامی هماهنگ باشد، پیشروی خیلی خوبی را در گسترش فرهنگ قرآنی خواهیم داشت که شاید نقش رسانه در فهم قرآن بسیار تأثیرگذارتر از نقش تألیف و انتشار کتب گوناگون در زمینه‌های دینی و قرآنی باشد، به شرطی که نکات مطروحه به طرق درستی انجام شود و شیوه‌های ارائه شده بتواند به‌خوبی مفاهیم قرآنی را بیان کند.

سرپرست مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: البته که در این زمینه از تجارب استان‌های دیگر می‌توانیم استفاده کنیم. استان‌هایی که در این زمینه موفق بودند و البته استان‌هایی که کمتر موفق بودند.

وی افزود: قرآن‌محوری یکی از مهم‌ترین وظایف خانواده اسلامی و استادان و فعالان قرآنی است و گسترش و ارتقا فرهنگ قرآنی همسو با بیانیه گام دوم انقلاب، ترویج شعائر دینی، وحدت و تعیین اولویت‌بندی‌ها در راستای هم‌افزایی فعالیت‌های قرآنی است و تبادل‌نظر و برگزاری جلسات مشترک در این زمینه می‌تواند به این موضوع کمک کند.

گفت‌وگو از هدی‌سادات چاوشی