به گزارش ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان، خطیب مشهور کشور در مراسم اختتامیه همایش «جوامع فرهنگی قرآنی عصر» که در مجتمع یاوران مهدی(عج) جمکران برگزار شد، گفته بود: «چرا باید قرآن را با تندی بخوانیم، چرا در ماه رمضان قرائت ترتیل را رواج میدهیم، این بیاحترامی به قرآن است، حتی ترتیل تندتر(تحدیر) هم در حال رواج است در صورتی که نهی واضح و صریحی در روایات داریم که قرآن را تند نخوانید به بهانه اینکه سوره یا جزء را زود تمام کنید.» بر همین اساس محمد کاکاوند به نقد این صحبتها پرداخته که در ادامه متن یادداشت وی را میخوانید؛
«بسم الله الرحمن الرحیم
و لا تقف ما لیس لک به علم
برادر و خطیب ارجمند جناب آقای پناهیان
سلام علیکم
اخیراً فرمایشات حضرتعالی که در نشست اختتامیه جوامع فرهنگی قرآنی عصر ایراد فرمودید، مطالعه کردم. در ابتدا ضمن عرض تشکر به جهت ارائه نظرات و انجام فعالیتهای فرهنگی و سازنده حضرتعالی در کشور، نکاتی در خصوص مطالب ارائه شده در این نشست که فرمودید وجود دارد که به استحضار میرسانم. ان شاءالله که مورد توجه حضرتعالی قرار گیرد. ابتدا لازم میدانم قدری در خصوص موضوع ترتیل مطالبی را توضیح داده و سپس به مواردی که اشاره فرمودید، بپردازم:
ترتیل در اصطلاح یعنی حسن تألیف و تنظیم اجزای کلام و ادای آسان و روان با تأنی به گونهای که یکایک اجزای آن آشکار و تبیین شود. (مفردات راغب ص 187، لسان العرب ج 11 صفحه 265) و با توجه به احادیث و روایات رسیده از حضرات معصومین(ع)، باید توجه کرد که کیفیت ترتیل در سیره سنت نبوی و حضرات معصومین علیهم السلام در جایگاه آموزش و تعلیم بوده و شامل ارکان ذیل است که به روشنی بیان شده است:
الف) بیان و اظهار کامل آواهای زبان قرآن به صورتی شفاف و واضح
امسلمه در توصیف قرائت رسول اکرم(ص) میگوید: «قرائةً مفسرةً حرفاً حرفاً». منظور از حرف در اینگونه روایات، حرفهای ملفوظ در قرائت و خواندن است و نه همه حروفی که در کتاب قرآن به کار میرود. منظور از حرف، آواهای زبان است نه نشانههای نوشتاری. بدینسان قرائت پیامبر اکرم(ص) یکایک واحدهای صوتی و اجزای متمایزکننده معنا در زنجیره کلام خدا را به صورتی کاملاً شفاف و روشن (مفسرةً) ادا و اظهار کردند، به طوری که مستمع، آنها را به آسانی و به طور کامل میشنید. ابن جزری نیز در کتاب التمهید فی علم التجوید صفحه 60 در خصوص ترتیل گفته است ترتیل یعنی قرآن را با تأنی و شمرده بخوانید و عجله نکنید تا حروف آن در یکدیگر ادغام نگردند.
ب) رعایت وقف در پایان هر آیه و دیگر مواضع درون آیه
نبی اکرم(ص) در خصوص آموزش قرآن، قرآن را فراز به فراز و آیه به آیه بر شیوه اقراء، تلاوت میکردند و در شیوه اقراء، عامل افهام و القاء وجود دارد و بر همین اساس آموزشهای قرآنی پیامبر(ص) به شیوه القای حرف به حرف بوده است. این موضوع در کتاب وسائل الشیعه جلد 4 صفحه 586 و همچنین در سایر کتب اهل سنت نیز با عبارت «ان النبی کان یقطع قرائته آیة آیة» اشاره شده است.
ج) حسن صوت
موضوع مهم دیگری که در باب ترتیل پیامبر اکرم(ص) اشاره شده است، وجود حسن صوت در قرائت است که تعداد احادیث در این خصوص بسیار زیاد و متعدد است و جای شک و شبههای و توضیح نیست.
د) تقطیع و قسمتبندی سورهها و آیات
موضوع مهم دیگری که در ترتیل بیان شده است، توجه به قسمتبندیها و بخشبندیهای مختلف است که هر کدام با توجه به اهدافی خاص صورت گرفته است. و اما در خصوص قرائت تدویر که به اشتباه با عنوان ترتیل در جامعه یاد میشود به استحضار حضرتعالی میرسانم روشهای جایز در قرائات قرآن، قرائتی است که مستند به یکی از قراء سبعه باشد که با توجه به تندی و کندی دور تلاوت در قرائات سبعه دارای سه مرتبه تحقیق، تدویر و تحدیر است و قرائتی که خالی از ارکان فوق الذکر باشد از منظر ما نیز باطل است. اینکه فرمودید قرائت تدویر بیاحترامی به قرآن است لازم است برای فرمایش خود مستندات و ادله نقلی، عقلی و فنی ارائه فرمایید.
همانطور که میدانید همه مسلمانان جهان به شیوه مذکور تلاوت کرده و شیوه رسمی در تمامی کشورهای مسلمان، روش مذکور است و ملاک قاری بودن نیز ترتیل خواندن آن شخص و شناخت اصول مهم قرائت متقن و صحیح است. آیا چند میلیارد مسلمان در حال توهین به قرآن هستند؟ همه مراجع عظام و مقام معظم رهبری، در قرائت نمازهای خویش به روش مذکور، نماز خود را به جای میآورند. آیا همه این عزیزان هم در حال توهین به قرآن هستند؟ آنچه که نهی واضح در خصوص تندخوانی قرآن کریم داریم آن است که ارکان تلاوت صحیح قرآن در آن رعایت نشود و در این موضوع تفاوتی میان تندخواندن و کندخواندن نیز نیست.
در خصوص مقدار سرعت قرائت باید به این نکته توجه داشت که سرعت قرائت، با توجه به تفاوت در قدرت اندیشه و توان دریافت، متفاوت است لیکن حد متوسط آن ختم قرآن در فرصت یک ماه است. در روایتی که از امام صادق علیه السلام نقل شده است آمده است؛ ابوبصیر خدمت حضرت رسید و گفت: آیا قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود برایم خوش آیند نیست که آن را در کمتر از یک ماه قرائت نمایی. در حدیث مشابه دیگری نیز همین مضمون اشاره شده است که ابوبصیر خدمت امام صادق(ع) رسید و گفت فدایت گردم آیا قرآن را در یک شب بخوانم؟ فرمود نه. گفت دو شب؟ فرمود نه تا آنکه به شش شب رساند پس حضرت با دست خود اشاره کرد پس فرمود: بله، ای ابامحمد. نبی اکرم(ص) قرآن را پیوسته در یک ماه و کمتر میخواندند، چرا که قرآن با سرعت خوانده نمیشود و لیکن به ترتیل خاصی تلاوت میشود و ...
با توجه به قیودی که امام ذکر فرمودهاند، کمتر از یک ماه امکان عملی ندارد کسی بتواند به شیوه صحیح و با تأنی قرآن را تلاوت کند. در کتاب کنزالعمال نیز آمده است پیامبر اکرم(ص) فرمود: قرآن را در یک ماه بخوان. گفتم من توان بیشتری مییابم. فرمود در بیست شب بخوان. گفتم من توان بیشتری دارم. فرمود در 10 شب بخوان. گفتم من توان بیشتری دارم. فرمود: پس در هفت شب بخوان و چیزی را بر آن نیفزا.
با توجه به احادیث مذکور، سؤالم از حضرتعالی این است که حضرات معصومین(ع) امر بر با سرعت خواندن نمودهاند و قصد توهین و ترویج توهین به قرآن کریم را داشتهاند؟ اگر توهین است، پس چرا حضرت در سه روز قرآن را ختم میفرمودند؟ یقیناً دریافت و انس افراد با قرائت قرآن متفاوت است. همانطور که در سیره معصومین میبینیم که ایشان در سه روز نیز قرآن را ختم نمودهاند. اگر حضرت معصومین چنین عمل کردهاند، پس همه حضرت معصومین در حال توهین به ساحت مقدس قرآن بودهاند چون برای ختم قرآن باید از سرعت بیشتری استفاده مینمودند. لذا لازم است در خصوص قرائت کوثری و تکاثری نیز اندکی تأمل صورت پذیرد.
در خصوص قرائت تحدیر نیز ضمن صحت این شیوه قرائت، همه اهل فن معتقدند که شیوه مذکور، کارکرد مخصوص به خود را دارد و ترویج قرائت تحدیر در جامعهای که بیسوادی قرآنی و بیسوادی خواندن قرآن موج میزند، اولویت و توصیه هیچ کدام از اهل فن نیست. قرائت تحدیر یک قرائت تخصصی است و با قرائت با عجله اشتباه گرفته شده است و شما نیز چنین اشتباهی داشتهاید. لذا لازم است حضرتعالی در این زمینه از نظر اهل فن بیشتر استفاده فرموده تا دقیقتر فرمایش نمایید.
در خصوص قرائت محزون نیز فرمودهاید قرائت بدون حزن، اهانت به خداوند است. اولاً لازم است حضرتعالی به عنوان یک پژوهشگر دینی، مستندات خویش را در این رابطه ارائه فرمایید. ثانیاً اینکه در خصوص شیوه قرائت محزون باید اشاره نمایم که حزن به معنی با گریه خواندن نیست. حزن به معنی با خشیت خواندن و تأثیر گرفتن از مفاهیم است که در نهایت منجر به حزن درونی در افراد و تلنگر در خواننده قرآن و در نهایت منجر به اشک میشود.
اینکه قرآن کریم در آیات 107 و 108 به موضوع گریه در تلاوت اشاره میکند، دارای مقدماتی است و مقدمات آن ابتدا ایمان، سپس کسب علم و سپس انجام سجده که نماد کمال خشیت است اشاره دارد و این نوع تلاوت است که جهتدهنده و سازنده است. تلاوتی که از روی فهم و آگاهی باشد نه قرائتی که با ضجه زنی و انجام کارهایی که مربوط به قرآن نیست. اینکه شخصی به واسطه فهم آیات و از روی خشیت و در میان تلاوت اشک بریزد مورد تأیید همگان است و نیازی به توضیح بیشتر نیست. برادر عزیز، قرآن وسیله اشک گرفتن نیست که اگر وسیله چنین کاری بود، حضرات معصومین به چنین کاری دست میزدند و مجالسی را ترتیب میدادند که یک نفر قرآن بخواند و بقیه ضجه بزنند. اینکه در روایات متعدد به اشک ریختن حضرات اشاره شده است، جدای از موضوعی است که حضرتعالی اشاره نمودهاید و هیچ ارتباطی هم با هم ندارند. برادر عزیز، قرآن وسیله تعالی، کمال و رشد در مسیر عبودیت است.
بنده در فرمایشات حضرتعالی تضادی آشکار با آیات و روایت و سنت نبوی میبینم و انجام چنین حرکاتی نه در شأن قرآن کریم است و نه به آن سفارش و توصیهای شده است. تلاوت قرآن ضمن اینکه خود هدف است، وسیله است برای نائل شدن به درجات استماع، انصات، انس، ذکر، حب و ایمان. در خصوص رواج ضجه زنی در هنگام تلاوت قرآن، خواهشمندم بفرمایید که کدامیک از حضرات معصومین، بزرگان دین و اهل قرائت در طول تاریخ چنین حرکاتی را انجام دادهاند. مگر نه این است که تلاوت قرآن آدابی دارد؟ مگر نه این است که آیه صریح میفرماید: «وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ».
در خصوص سایر اظهار نظراتی که نیز فرمودید نیازی به پاسخ نیست و شما را دعوت به گفتوگو با اساتید، صاحبان نظر و اهل فن در این رشته مینمایم.
موفق و موید باشید.
محمد کاکاوند»
انتهای پیام