اعتبارات قرآنی؛ از تجمیع ردیف‌ها تا رقم‌های اسمی

لایحه بودجه 1401 نسبت به بودجه سال جاری از ویژگی‌ها و مزایایی بهره می‌برد. رئیس جمهور  در وصف ویژگی‌های بودجه تقدیمی دولت به مجلس گفته که این بودجه از لحاظ ساختار به‌گونه‌ای تنظیم شده که نقش استان‌ها و اختیارات استانداران بیش از قبل است و همچنین سهم قابل توجهی به لحاظ خلق ثروت برای وزارتخانه‌ها و استان‌ها در نظر گرفته شده است.

همچنین عدالت توزیعی در نظام بودجه‌ریزی کشور یکی دیگر از ویژگی‌‎هایی است که عالی‌ترین مقام اجرایی کشور صراحتاً به آن اشاره کرده و از اجرای برنامه آمایش سرزمینی در راستای تحقق عدالت توزیعی سخن به میان آورده است. انقباضی بودن بودجه در شرایط تورم 40 درصدی، منابع بودجه‌ای واقع بینانه‌ و در نهایت حذف ارز ۴۲۰۰ و افزایش دو ساله سن بازنشستگی از دیگر ویژگی‌های بودجه 1401 به شمار می‌روند.

بیشتر بخوانید:

• اجازه دستگاه‌های اجرایی برای هزینه‌کرد دو درصد اعتبارات هزینه‌ای در بخش‌های قرآنی و فرهنگی 
• خط قرمز بر «صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی»

خبرگزاری ایکنا، طبق رسالت خود در سال‌های اخیر، به بررسی جزئیات و سهم اعتبارات قرآنی و فرهنگی از کل بودجه پرداخته که در ادامه نگاهی با اعتبارات این بخش خواهیم داتش.

دو ابهام در بند «ز» تبصره 9 لایحه بودجه

طبق بند «ز» تبصره ۹ (آموزش، پژوهش و فرهنگ)، لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، دستگاه‌های اجرایی مندرج در این قانون و پیوست‌های آن مجازند تا دو درصد (۲%) از بودجه هزینه‌ای خود را برای هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی از قبیل موضوعات قرآنی، نمایشی، مطبوعاتی، رسانه‌ای نوین، نشر و کتاب و گردشگری اختصاص دهند. البته آیین‌نامه این بند باید توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تهیه و به تصویب هیئت وزیران برسد. در رابطه با این بند بیان دو نکته ضروری است؛ نخست اینکه دستگاه‌های اجرایی طبق این بند تنها مجاز به هزینه‌کرد درصد اعلام شده هستند و هیچ تکلیفی برای آنها تعیین نشده است. دوم اینکه سهم فعالیت‌های قرآنی از این دو درصد مشخص نیست، چرا که این بند علاوه بر فعالیت‌های قرآنی؛ حوزه‌های نمایشی، مطبوعاتی، رسانه‌ای نوین، نشر و کتاب و گردشگری را هم شامل می‌شود، لذا نمی‌توان به طور دقیق سهم مشخصی از این اعتبارات برای فعالیت‌های قرآنی مشخص کرد.

جای خالی صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی

در لایحه بودجه سال آینده کل کشور، آنچه بیش از همه نمود دارد، کاهش و ادغام ردیف‌ها و به تبع آن حجم بودجه است؛ در این بین سرنوشت «صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی» قابل تأمل است؛ ردیفی که دیگر نامی از آن در لایحه بودجه دیده نمی‌شود. البته اعتبارات قرآنی(اجرای منشور توسعه فرهنگ قرآنی) طی سال‌های اخیر دارای فراز و نشیب‌های زیادی بوده و اعتباری از 300 میلیارد تومان در سال 1392 تا 40 میلیارد تومان سال جاری را شامل شده است. 

البته بیان این نکته ضروری است که در چند سال اخیر همواره اعتبارات در لوایح بودجه روند نزولی داشته که با پیگیری‌های نمایندگان مجلس به ویژه فراکسیون قرآن و عترت، رقم آن افزایش یافته است، هرچند درباره تخصیص در این سال‌ها انتقادهای زیادی مطرح است و درصد تحقق این اعتبارات بسیار ناچیز بوده است.

مقایسه اعتبارات قرآنی 1401 با سال جاری

همانطور که اشاره شد سقف اعتبارات کل کشور در لایحه پیشنهادی دولت برای سال ۱۴۰۱، سی و شش میلیون و سیصد و ده هزار و هفتصد و چهار میلیارد و ششصد و بیست و هشت میلیون (۳۶،۳۱۰،۷۰۴،۶۲۸،۰۰۰،۰۰۰) ریال است و اعتبارات بودجه عمومی کشور هم پانزده میلیون و پنجاه و دو هزار و سی صد و نود و شش میلیارد و صد و سیزده میلیون (۱۵,۰۵۲,۳۹۶,۱۱۳,۰۰۰,۰۰۰) ریال در نظر گرفته شده که از این میزان 3,637,000 میلیون ریال معادل 363 میلیارد و هفتصد میلیون تومان سهم اعتبارات قرآنی است که نزدیک به دو صدم درصد از میزان کل بودجه عمومی کشور را شامل می‌شود و در مقایسه با بودجه سال جاری که حدود 294 میلیارد تومان بوده، چیزی نزدیک 24 درصد افزایش داشته است.

 مروری بر ردیف‌های قرآنی در بودجه سال آینده

 به طور کلی در لایحه بودجه سال آینده 5 ردیف قرآنی ذیل اعتبارات «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»، «سازمان اوقاف و امور خیریه»، «سازمان تبلیغات اسلامی»، «شورای عالی انقلاب فرهنگی» در کنار ردیف مربوط به «دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم» دیده می‌‌شود که جزئیات آن به شرح ذیل است.

ذیل بودجه «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی(۱۱۴۰۰۰)»، اعتباری به میزان ۱,۷۰۰,۰۰۰ میلیون ریال معادل ۱۷۰ میلیارد تومان برای ردیف «حمایت از فعالیت‌های قرآنی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد و بسیج محلات (۱۷۰۱۰۷۹۰۰۰)» و نیز اعتباری به میزان ۱۲,۰۰۰ میلیون ریال معادل ۱۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برای بیمه هنرمندان؛ مداحان، فعالان قرآنی و سایر هنرمندان(۱۶-۷۵۰۰۰) اختصاص یافته است.

همچنین به منظور حمایت از فعالیت‌های قرآنی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد و بسیج محلات(۱۷۰۱۰۷۹۰۰۰) ذیل اعتبارات «سازمان اوقاف و امور خیریه(۱۰۹۵۰۰)»، به میزان ۱۶۴,۰۰۰ میلیون ریال معادل ۱۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است و به منظور پیشبرد برنامه‌های حمایتی «سازمان تبلیغات اسلامی(۱۱۴۳۰۰)» از فعالیت‌های قرآنی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد و بسیج محلات(۱۷۰۱۰۷۹۰۰۰) رقمی به میزان ۷۳۰,۰۰۰ میلیون ریال معادل هفتاد و سه میلیارد تومان اختصاص یافته و از سوی دیگر رقمی به میزان ۵۱۷,۰۰۰ میلیون ریال معادل ۵۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیارد تومان برای دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (۱۰۹۵۰۰) در نظر گرفته شده است و در نهایت هم ذیل اعتبارات شورای عالی انقلاب فرهنگی(۱۱۳۶۰۰)، 40 میلیارد تومان برای برنامه فعالیت‌های قرآنی، کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد و بسیج محلات(171079000) در نظر گرفته شده است.

جمع‌بندی

درباره رقم نزدیک به 364 میلیارد تومانی که پیشتر به آن اشاره شد، باید به چند نکته اشاره کرد؛ نخست آنکه این عدد اعتبارات ردیف‌هایی که عنوان «قرآن» در آن ذکر شده به همراه ردیف مربوط به دانشگاه علوم و معارف قرآن را شامل می‌شود.

از سویی دیگر آنچه در لایحه بودجه سال آینده بیشتر نمود دارد که برخاسته از رویکرد دولت سیزدهم و سازمان برنامه و بودجه کل کشور در کم کردن حجم لایحه است، ادغام بسیاری از ردیف‌هاست که این امر در حوزه اعتبارات قرآنی نیز رخ داده است، به نحوی که برخلاف سال‌های گذشته و سال جاری، در لایحه بودجه ردیف خاص قرآنی مشاهده نمی‌شود و در کنار فعالیت‌های قرآنی، نام کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد و بسیج محلات نیز دیده می‌شود که در این وضعیت، نمی‌توان سهم روشنی برای فعالیت‌های قرآنی مشخص کرد و این اعتبارات در سایر امور فرهنگی نیز هزینه می‌شود که این سخن به معنای کاهش عددی اعتبارات این حوزه است.

با توجه به حذف عجیب ردیف‌ مربوط به صندوق مشارکت توسعه فرهنگ قرآنی، ادغام دیگر ردیف‌های قرآنی و عدم امکان اتکا به هزینه‌کرد 2 درصد اعتبارات هزینه‌ای دستگاه‌های اجرایی در حوزه قرآنی مطبق بند «ز» تبصره 9 لایحه، به نظر می‌رسد اعتبارات قرآنی کشور _ با وجود افزایش کلی اعتبارات دستگاه‌های مذهبی و فرهنگی _ مشمول رویکرد انقباضی بودن بودجه شده است که البته نظر پیگیری‌های نمایندگان مجلس در راستای ایجاد تغییر در این اعداد و ارقام می‌تواند سرنوشت دیگری برای این حوزه رقم بزند. هرچند با توجه به شرایط اقتصادی کشور نمی‌توان به ایجاد تغییرات عمده در لایحه دولت در خانه ملت خیلی امیدوار بود.

گزارش از سعید امینی