بررسی ریشه‌های تاریخی زبان فارسی در فرهنگ پشتون در همایش ادبی ایران و پاکستان
در همایش ادبی ایران و پاکستان، نفوذ زبان و ادبیات فارسی در فرهنگ قوم پشتون پاکستان بررسی شد.
مهران اسکندریان، رییس خانه فرهنگ ایران در پیشاور با عرض خیرمقدم به کامران خان بنگش، وزیر محترم آموزش عالی و اطلاعات، پروفسور اسماعیل گوهر، رییس محترم مجلس ملی ادبی قام و همه ادیبان، شعرا، فرهیختگان، دوستداران علم و ادب و شرکت‌کنندگان در این همایش ادبی ایران و پاکستان اظهارداشت: وجود مفاخر ادبی دو کشور برادر ایران و پاکستان از جمله: مولانا رومی، حافظ شیرازی، شیخ سعدی، خیام نیشابوری، رحمان بابا حافظ شیرازی پشتون‌ها، خوشحال خان ختک، حمزه بابا و غنی خان گنجینه‌ای گران‌بها برای حفظ و اشاعه تفکرات والای آنان به نسل جوان بوده و سرمایه‌ای ارزشمند برای تعاملات قشر فرهیخته و تحصیلکرده جامعه درجهت نزدیکی و تقویت روابط دو کشور می‌باشند.
اسکندریان افزود: ادبيات شبه قاره به دليل مشی عارفانه مردمانش تحت تاثير بزرگان ادبی همچون مولانا، حافظ، سعدی، جامی تا سروده‌های حماسی حکيم توس، تحت عنوان شاهنامه
فردوسی تا مرزهای شرقی قوم پشتون است. پشتون‌ها در طول تاريخ همواره با روحیات ظلم ستیزی خود به اشعار حماسی نزديک‌ترند. شاهنامه در تمامی مناطق پشتون‌ها نفوذ فکری و فرهنگی داشته و در این راستا شاهد چند نمونه ترجمه‌های شاهنامه به زبان پشتو از جمله: ترجمه‌ای منظوم از مولانا محمد رفيق و ملّا نعمت ا… . بوده‌ایم. خوشحال خان ختک، نامدارترين شاعر و غزل سرای پشتو نیز اشعار حماسی سروده و درعين حال، خود مرد ميدان جنگ بوده است. او در اشعار حماسی‌اش آشکارا متاثر از فردوسي بوده و بيشترين قصايد و بخش های عمده‌اي از غزليات اين شاعر بزرگ، رنگ حماسي داشته و اغلب آنان مربوط به مبارزات ایشان بوده است.
رئیس خانه فرهنگ ایران درپیشاور، برخی دلایل اهمیت حفظ زبان مادری را به شرح ذیل برشمرد:
الف – حفظ زبان مادری درشکل گیری هویت و شخصیت فرزندان تأثیر غیرقابل انکاری داشته و در واقع بخشی از هویت فردی می باشد.
ب – فرزندان از طریق فراگیری زبان، به بیان احساسات و شناخت خود از محیط می پردازند.
ج – فراگیری زبان مادری به تداوم پیوند فرد با گذشته و ریشۀ خود و مانع از گسستن پیوند هویتی و زبانی می گردد.
ه – تقریبا تمامی متخصصان آموزشی بر این باورند؛ کودکان به زبان مادری خود فکر می‌کنند و از این راه می‌توانند تفکرات خود را بیان نمایند.
ح – فراگیری زبان مادری یادگیری زبان‌های دیگر را تسهیل کرده و منجر به پیشرفت زبانی و آموزشی می‌گردد. کودکان از این طریق به درک عمیق‌تری دست یافته و قادر خواهند بود چندین نظام زبانی را مقایسه و استفاده کنند. موفقیت و توانایی در زبان مادری سبب پیشرفت در یادگیری زبان‌های دیگر می‌شود. و لذا برای حفظ هویت زبان مادری، همه بزرگان علم و ادب و دلسوزان به حفظ اصالت، بایستی دست در دست هم برای زنده نگه داشتن این میراث فاخر و ارزشمند تلاش کنند.
وی در خصوص ضرب المثل‌ها به عنوان عاملی دیگر در نزدیکی دو فرهنگ گفت: ضرب‌المثل‌ها جملات کوتاهِ حکمت‌آموزی می باشند که کاملا حسی و ملموس‌اند و مطلبی را به سرعت می‌توانند در ذهن افراد جا بیندازند و آن‌ها را قانع نمایند. گاهی ساعت‌ها برای اثبات یا رد یک موضوع نیازمند استدلال است، اما ذکر یک ضرب‌المثل بجا، می‌تواند آن موضوع را اثبات نماید.
وی یادآورشد: ضرب‌المثل ها ابزار مهم فرهنگی می باشند، چراکه پشتِ هرضرب‌المثل، آموزش حکمت‌های عَملی زندگی وجود دارد. اساسا فرهنگ‌هایی که بنای آن‌ها بر پایه امثال، حکم، کنایات و حکمت‌هاست و موضوعات را به صورت غیرمستقیم بیان می‌کنند، به عنوان فرهنگ‌ها و زبان‌های غنی نام برده می‌شوند. که زبان فارسی نیز یکی از آن زبان‌های غنی بوده، زیرا تعداد کنایات و امثال و حکم در آن بسیار زیاد است.
وی افزود: با در نظرگرفتن این مهم، خانه فرهنگ ایران برای نخستین بار اقدام به جمع‌آوری 255 ضرب‌المثل مشترک فارسی و پشتو نموده که امیدواریم با افزایش تعداد آن بتوانیم کتابی ماندگار
و ارزشمند تحت عنوان «ضرب‌المثل‌های مشترک فارسی و پشتو» را به منظور نزدیک کردن دو فرهنگ غنی فارسی و پشتو به چاپ برسانیم.
مهران اسکندریان در پایان با قرائت اشعار سروده خود در وصف رحمن بابا(حافظ شیرازی پشتون‌ها) مورد تشویق شرکت‌کنندگان قرار گرفت.
دکتر اسماعیل گوهر، رئیس مجلس ادبی ملی قام پاکستان ضمن تشکر و قدردانی از همکاری صمیمانه خانه فرهنگ ایران در پیشاور در برگزاری این همایش ارزشمند ادبی با تشریح اهداف و فعالیت‌های این مجلس ادبی ملی قام پاکستان اظهار داشت: قوم پشتون به عنوان یکی از اقوام با اصالت درمیان اقوام جهان بوده و تمدن، فرهنگ و ادب غنی در زبان پشتو نهفته است که این اصالت مدیون تاثیر زبان، تمدن و فرهنگ کهن و فاخر قدیم خراسان ایران است.
شخصیت‌های ادبی، عرفانی و شعرای این سرزمین از جمله: رحمان بابا، خوشحال خان ختک، حمزه بابا و غنی خان متاثر از بزرگان و مفاخر ایران زمین بوده‌اند و این امر بعنوان پل ارتباطی مستحکم بین ایران و پاکستان، بایستی مورد توجه و اهتمام ویژه اصحاب فرهنگ و ادب قرار گیرد.
برگزاری این همایش بعنوان اولین گام در انجام این رسالت مهم با همکاری خانه فرهنگ ایران در پیشاور می تواند مقدمه ای برای برگزاری کنفرانس ها، سمینارها، نشست های ادبی و برپایی نمایشگاهای فرهنگی و هنری برای آگاهی نسل جوان از پیشینه، تاریخ، زبان و هویت خود نقش بسزایی ایفا نماید.
کامران بنگش، وزیرآموزش عالی و اطلاعات ایالت خیبرپختونخواه برای برگزاری برنامه‌های فرهنگی، علمی، هنری و ادبی با مشارکت فعالان فرهنگی ایالت خیبرپختونخواه و مردم این ایالت از خانه فرهنگ ایران در پیشاور تشکر و قدردانی کرد.
کامران بنگش گفت: ایالت خیبرپختونخواه امین فرهنگ، ادب و هنرهای غنی پشتون و اقوام دیگر بوده و بایستی این تنوع ادبی و فرهنگی این منطقه به جهانیان معرفی گردد.
وزیر آموزش عالی و اطلاعات ایالت خیبرپختونخواه با تاکید برافزایش برگزاری برنامه‌های فرهنگی و ادبی در این ایالت اظهار داشت: دولت پس از دوران ناامنی و کرونایی در این ایالت، خواستار توسعه تعاملات فرهنگی و ادبی بوده و نقش تاثیرگذارخانه فرهنگ ایران در پیشاور در این خصوص بسیار مثمرثمر خواهد بود.
وی تاسیس مجلس ادبی ملی قام پاکستان را گامی ارزشمند در راستای اعطلای فرهنگی و ادبی قوم پشتون ها دانسته و گفت: دولت عمران خان همواره از چنین تشکل های فرهنگی، ادبی و هنری حمایت می نماید. همانطور که نخست وزیر بارها با تاکید بر رسمیت زبان اردو و استفاده ازآن در ادارات دولتی و حضور ایشان در تمامی مجامع بین‌المللی با لباس رسمی پاکستان (قمیص شلوار) بیانگر احترام ایشان به فرهنگ و زبان کشور می‌باشد.
سخنرانان دیگر نیز با تاکید بر اهمیت همکاری با خانه فرهنگ ایران و برگزاری برنامه‌های متنوع اظهار داشتند: گسترش تعاملات، همکاری و استفاده از ظرفیت‌ها و جایگاه خانه فرهنگ ایران در پیشاور می‌تواند در معرفی مفاخر ادبی و مشاهیر دو کشور همسایه برادر مسلمان بسیار مهم و ضروری باشد.
پس از پایان سخنرانی‌ها مراسم رونمایی از کتاب «تعلیم و تربیت در تمدن اسلامی» تالیف: اسماعیل باغستانی و محسن معینی، ترجمه انور زیب شاهین خانخیل که نخستین ترجمه و چاپ کتاب به زبان پشتو توسط خانه فرهنگ ایران در پیشاور است، از سوی کامران بنگش، وزیر آموزش عالی و اطلاعات ایالت خیبرپختونخواه، مهران اسکندریان، رئیس خانه فرهنگ ایران، پروفسور دکتر اسماعیل گوهر، رییس مجلس ادبی ملی قام پاکستان، ادریس اثر، نویسنده و محقق مشهور و قایم مقام مجلس مذکور، محمد ریاض، رییس کانون خبرنگاران پیشاور و پروفسور دکتر زبیرحسرت رونمایی گردید.
پس از رونمایی از این کتاب، ریاض احمد رضوی، پروهشگر و ستون نویس، درخصوص معرفی این کتاب گفت: با الهام گرفتن از نخستین وحی که امر به خواندن نموده و اهمیت موضوع تعلیم و تربیت، خانه فرهنگ ایران نخستین ترجمه و چاپ کتاب تحت عنوان تعلیم و تربیت در تمدن اسلامی را به جامعه پشتون اهدا کرده است.
ریاض احمد رضوی گفت: در نخستین بخش این کتاب با در نظر گرفتن ارزش کلام الهی و حدیث نورانی حضرت پیامبر اکرم(ص) به اهمیت و ضرورت تعلیم و تربیت و همچنین در ادامه این موضوع را در مشرب‌های مختلف اسلامی از جمله: تصوف و فلسفه مورد بررسی قرار داده است.
وی افزود: در بخش دوم نیز مطالبی در خصوص نظام تعلیم و تربیت، اساتید و شاگرد پرداخته شده و پس از آن به موضوعات درسی ازجمله: صرف و نحو، بلاغت، علوم قرآنی، فقه، اصول، فلسفه، تصوف، عرفان، طب، نجوم و همچنین راه و روش گونه‌های مختلف تعلیم نوشتاری، قرائت و مکاتبات بیان شده است.
وی در پایان گفت: امیدواریم این ترجمه در جهت گسترش تعامل جامعه فرهیخته پشتون مفید فایده واقع گردد و بنده به نمایندگی ازجامعه پشتون ازمهران اسکندریان، مسئول خانه فرهنگ ایران بابت این اقدام ارزشمند و ماندگار که برای نخستین بار انجام گرفته است قدردانی و سپاسگزاری می‌کنیم.
در ادامه برنامه خانزاده اسفندیار ختک، پژوهشگر تاریخِ حرکات سنتی و آیینی قوم ختک و زبان پشتو و فارسی با ارایه کنفرانس خود بصورت ویدئو پروژکتور با شرح مفصل تاریخچه حرکات آیینی و سماع عرفانی که تاریخ آن به 3500 سال قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد، مطالبی را برای شرکت‌کنندگان ارایه کرده و سپس گوشه‌هایی از حرکات آیینی و عرفانی را به نمایش گذاشت.
در پایان نشست اول این همایش از سوی مجلس ادبی ملی قام پاکستان لوح یادبود به مهمانان ویژه شرکت کننده در این مراسم اهدا شد.
در بین دو نشست، نمایشگاه آثار نقاشی رفعت ختک، هنرمند معروف و سرشناس پاکستان توسط کامران بنگش، وزیر آموزش عالی و اطلاعات ایالت خیبرپختونخوا و مهران اسکندریان، رییس خانه فرهنگ ایران در پیشاور افتتاح و مورد بازدید شرکت‌کنندگان قرار گرفت.
نشست دوم با حضور: دکتر غازی گلاب جمال، وزیر اسبق فرهنگ فدرال پاکستان، مهران اسکندریان، رییس خانه فرهنگ ایران در پیشاور، ملک خضرحیات خان، معاون رییس منطقه تیرا در امور بازرسی و شعرای معروف زبان پشتوی ایالت خیبرپختونخواه برگزار شد.
در این بخش مهران اسکندریان، رییس خانه فرهنگ ایران اشعار سروده خود در وصف رحمن بابا (حافظ شیرازی پشتون‌ها) و شعرای معروف پشتو زبان با قرائت آخرین سروده‌های خود به زبان پشتو و فارسی این همایش را به پایان رساندند.
