تاریخ شفاهی جهاد دانشگاهی تدوین می‌شود/ سه چالش مهم نشر دانشگاهی

حامد علی‌اکبرزاده، رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی در گفت‌وگو با ایکنا درباره رویکرد تحول‌آفرین این سازمان گفت: این مجموعه طی سال‌های طولانی علاوه بر تولید و نشر کتاب و تأمین نیاز‌های علمی مورد نیاز دانشگاهیان اعم از استادان و دانشجویان، طرح‌های دیگری در حوزه فرهنگی و ترویج کتاب و کتابخوانی اجرا کرده و می‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب سال دانشجویی با ۲۸ دوره برگزاری، پایان‌نامه سال دانشجویی با ۱۹ دوره برگزاری و پنج دوره برگزاری مسابقات سه دقیقه‌ای دفاع از پایان‌نامه اشاره کرد که تاکنون با استقبال خوبی مواجه شده‌اند.

 

وی افزود: از سال گذشته که مسئولیت سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی را عهده‌دار شدم، برنامه‌های جدیدی اجرا شده است که از مهم‌ترین آن‌ها کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نشر بود که نخستین دوره آن برگزار شد و فراخوان دوره جدید نیز اوایل پاییز اعلام خواهد شد. برنامه دیگر مسابقات ملی کتاب سه دقیقه‌ای است که با هدف تشویق به مطالعه و به اشتراک گذاشتن تجربه‌های کتابخوانی دانشجویان اجرا شده و مرحله نهایی آن مهرماه برگزار خواهد شد. همچنین با توجه به اینکه نخستین دوره این مسابقات در ۱۰ استان برگزار شد، امیدواریم در سال تحصیلی جدید با گستره بیشتری در ۲۰ استان برگزار شود.

 

علی‌اکبرزاده با اشاره به انتشار مجله «نوشتار» ویژه کتاب، نشر و ترویج گفتمان علم گفت: دو پیش شماره و شماره اول این مجله به تازگی منتشر شده است که به صورت فصلنامه ادامه خواهد داشت. امیدواریم این مجله بتواند در حوزه‌های یادشده به مرور جای خود را بازکرده و اثرگذار باشد. در هر شماره از این مجله پرونده ویژه آن به بررسی و نقد آثار اندیشمندان معاصر کشور پرداخته است که تاکنون به آثار اندیشمندانی همچون مرحوم فیرحی و محمدعلی اسلامی ندوشن پرداخته شده است. ضمن اینکه تا پایان مرداد همایشی در راستای بررسی آثار دکتر اسلامی ندوشن برگزار خواهد شد.

 

وی با اشاره به حمایت از چاپ پایان‌نامه‌های دانشجویی بیان کرد: پایان‌نامه‌ها و رساله‌های خوبی در دانشگاه‌ها تألیف می‌شود، اما این پایان‌نامه‌ها نه تنها به صورت کاربردی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، بلکه چاپ هم نمی‌شود. از این رو سازمان انتشارات از چاپ این پایان‌نامه‌ها حمایت می‌کند. از این رو به زودی اولویت‌های موضوعی سازمان را برای حمایت از پایان‌نامه و رساله‌ها اعلام خواهیم کرد. البته در راستای برگزاری پایان‌نامه سال دانشجویی نیز، پایان‌نامه‌های برگزیده در حوزه علوم انسانی را به چاپ خواهیم رساند.

 

علی اکبرزاده در ادامه از تدوین تاریخ شفاهی جهاد دانشگاهی خبر داد و گفت: به زودی سه جلد از تاریخ شفاهی جهاد دانشگاهی منتشر خواهد شد و این طرح ادامه خواهد داشت. تاریخ شفاهی جهاد دانشگاهی شامل دو بخش شخصیت‌ها و دستاوردهاست. در بحث شخصیت‌ها با مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی بنیانگذار مؤسسه رویان شروع کردیم که به زودی منتشر می‌شود. همچنین درباره شهدای جهاد دانشگاهی که فعالیت‌ها و خدمات شاخص علمی و فرهنگی داشتند، کتاب زندگینامه شهید امیر مهرداد از اعضای جهاددانشگاهی صنعتی شریف تدوین شده که همزمان با آغاز هفته دفاع مقدس از این کتاب رونمایی خواهد شد. در حوزه دستاورد‌ها نیز تاریخ شفاهی این نهاد با محوریت دستاورد‌های فرهنگی آن در یک جلد آماده شده و تا پایان تابستان چاپ خواهد شد. این پروژه به طور مستمر ادامه می‌یابد و پیش‌بینی می‌شود تا دو سال آینده تاریخ شفاهی جهاد دانشگاهی به طور کامل تدوین و منتشر شود.

 

وی با اشاره به اهمیت اقتصاد نشر گفت: اقتصاد نشر در این سازمان با برند «شانزده» دنبال می‌شود و فروشگاه کتاب شانزده در همین راستا ایجاد شد. سایت اینترنتی فروش کتاب شانزده نیز به آدرس ۱۶book.ir فعالیت خود را آغاز کرده و امیدواریم در آینده نزدیک این پرتال بتواند نیاز دانشگاهیان کشور به متون علمی را تأمین کند. ضمن اینکه در برنامه‌ای بلندمدت تامین کتاب‌های ناشران بین‌المللی را در دستور کار خواهیم داشت.

 

رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا این سایت باعث نخواهد شد، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی به عنوان رقیب ناشران خصوصی باشد، تصریح کرد: اساسنامه سازمان به ما این اجازه را داده که در زمینه فروش کتاب فعالیت کنیم و بسیاری از ناشران دولتی نیز در این زمینه فعالیت دارند و منعی وجود ندارد.

 

وی با اشاره به تأثیر کرونا بر نشر سازمان انتشارات گفت: تأثیر کرونا بر حوزه‌های مختلف کشور کاملاً مشهود است و ما نیز تابعی از کل هستیم. کرونا به همه بخش‌ها لطمه زده است. ناشران دانشگاهی شاید از ناشران دیگر آسیب بیشتری دیدند، زیرا دوره‌های آموزشی تعطیل شد. البته در مجموع با وجود این مشکل عناوین کتاب نسبت به سال‌های گذشته کم نشد اما شمارگان کتاب‌ها کاهش یافت. درآمد کتاب نیز با توجه به شمارگان کتاب است؛ بنابراین با کاهش شمارگان درآمد نیز کاهش خواهد داشت. اگر این مسئله و به ویژه کاغذ ادامه یابد، صنف کتابفروشی و نشر ضربه‌ای خواهد خورد که شاید تا دو دهه آینده نیز جبران نشود. این مسئله باید با مدیریت دولت جدید مورد توجه قرار گیرد.

 

وی در پاسخ به اینکه با توجه به گرانی و کمبود کاغذ بنا دارید کتاب‌ها را همچنان به صورت کاغذی چاپ کنید، برنامه‌ای برای الکترونیکی کردن کتاب‌ها ندارید، توضیح داد: تاکنون کتابی نبوده که فقط به صورت الکترونیک چاپ شود و اخیراً یکسری تمایلات ایجاد شده است اما بسیار ناچیز است. از این رو به نظر می‌رسد با تأمین کاغذ، کتاب کاغذی همچنان نسبت به کتاب‌های الکترونیک مورد توجه خواهد بود. البته بسیاری از دانشجویان که کتاب‌ها را شب امتحانی تهیه می‌کنند، چه بسا آن‌ها علاقه بیشتری به کتاب‌های الکترونیک داشته باشند هر چند این هم درصد قابل توجهی نیست.

 

علی‌اکبرزاده مهمترین چالش در حوزه نشر دانشگاهی را مورد اشاره قرار داد و گفت: مسئله کپی رایت و حقوق مالکیت فکری یکی از چالش‌های مهم حوزه نشر دانشگاهی است، کتاب‌های ناشران متاسفانه با اهمال نهاد‌های مسئول توسط افراد سودجو و شیاد به صورت غیرقانونی تکثیر می‌شود و حتی فایل آن‌ها نیز منتشر می‌شود، همه این‌ها به ناشر اصلی ضربه می‌زنند. چالش دوم کاغذ است که به نظر می‌رسد این مسئله در آینده نیز ادامه خواهد داشت و شاید همین باعث شود که در آینده‌ای تقریبا بلندمدت کتاب کاغذی جایگاه خود را به مرور از دست بدهد. چالش سوم تنزل جایگاه و ارزش علم در کشورمان است. اینکه اساتید کتاب معرفی کنند و از دانشجویان بخواهند کتاب بخوانند، بسیار کم شده است. وقتی سطح دانشگاه‌ها تنزل یابد، توجه استادان و دانشجویان نیز به کتاب کم خواهد شد.

 

وی ادامه داد: معتقدم حداقل در دوره کارشناسی در حوزه علوم انسانی باید متناظر با هر درس یک کتاب به دانشجو معرفی شود و مطالعه کتاب از دانشجو خواسته شود. در این زمینه نه اساتید و نه دانشجویان تمایلی به این کار ندارند. این مسئله در درازمدت هم به رشد علمی و هم به نشر لطمه خواهد زد.

 

علی‌اکبرزاده در پاسخ به اینکه اگر بخواهید چند دهه فعالیت سازمان انتشارات را توصیف کنید، چه تعریفی از آن خواهید داشت، بیان کرد: ما به عنوان سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی در این سال‌ها یک ناشر مرجع و مورد اعتماد برای دانشگاهیان بوده‌ایم.

 

رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی در پایان درباره تغییر عنوان سازمان انتشارات گفت: این بحث نیاز به بررسی بیشتری دارد، با توجه به تنوع فعالیت‌های سازمان انتشارات عنوان فعلی آن جامعیت لازم را ندارد و نیاز است عنوان جامعتری انتخاب شود و امیدواریم این بحث تا پایان سال به نتیجه برسد.