شباهت لایق شیرعلی به ملک الشعرای بهار / شاعری ترویج حقیقت است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مراسم بزرگداشت مرحوم استاد لایق شیرعلی، ادیب و شاعر تاجیکستان عصر امروز ۴ خرداد‌ماه با حضور و سخنرانی حسن بلخاری، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، رضا اردکانیان، وزیر نیرو، محمدتقی صابری، سفیر فوق‌العاده و نماینده تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان، علی اشرف مجتهد شبستری، رئیس جمعیت دوستی ایران و تاجیکستان، صفر عبدالله، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، عبدالنبی ستارزاده، رئیس شعبه ادبیات معاصر آکادمی رودکی، عبدالرحمن عبدالمنان، ادیب و دانشمند تاجیک و حسن قریبی، رئیس روابط بین‌الملل فرهنگستان زبان و ادب فارسی در فضای مجازی برگزار شد.

 

حسن بلخاری در این نشست درباره ملک الشعرای تاجیک گفت: شاعران و ادیبان تاجیک همواره نگاه محبت‌آمیزی به ایران و ایرانیان داشته‌اند و اگر سرگذشت هر یک از آن‌ها را بخوانید و با آثارشان آشنا شوید، می‌بینید که چقدر روح شاعران ایرانی به ویژه فردوسی در شعر آن‌ها موج می‌زند. مگر ممکن است کسی خارج از حوزه ایران اسمی در شعر فردوسی را مقتدای خود قرار دهد و به حافظ و سنایی، عطار و مولانا نگاه نکند و این از ویژگی‌های شاعران تاجیک است که به شعرای بلندمرتبه اقتدا می‌کنند و به نظر می‌رسد روح شعر و حکمت را از این بزرگان گرفته‌اند.

 

وی افزود: نه تنها در بیان شاعرانه فصیح و دلنشین سخن می‌گوید، بلکه روح غالب بر محتوا یعنی حکمت را هم مورد توجه قرار داده است. فردوسی بالذات حکیم و بعد شاعر است و محال است کسی میل درک شعر این شاعر را از نظر فن و ساختار کند و به شعر‌های این شاعر توجه نکند. لایق شیرعلی کسی است که در قلمرو تلمذ امثال فردوسی هم فرم و هم معنا را گرفته است و از این لحاظ ما از چنین شاعرانی ممنونیم.   

 

بلخاری ادامه داد: مرحوم لایق شیرعلی معتقد بود؛ شاعری ره سپردن به سوی حقیقت است و تفنن نیست، بلکه ادراک و ترویج حقیقت است. همانطور که می‌گوید؛ شاعری هم بر مثل معماری است/ زندگی را هر نفس دیگر کند/ اهل جان را دوست‌تر با اهل جان/ عاشقان را باز عاشق‌تر کند».

نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران در ادامه این نشست گفت: لایق شیرعلی از بزرگان شعر تاجیک در نیمه دوم قرن بیستم میلادی به شمار می‌رود. این شاعر خدمت‌های ماندگاری به ادب و فرهنگ ملتش انجام داده است. لایق شیرعلی نخستین چکامه‌های خود را از سال‌های ۶۰ میلادی سرود و کارنامه وی در سال‌های بعد ثابت کرد، در ادبیات تاجیک، شاعری ظهور کرده است که رسالتش را در سرودن شعر ملی دانسته و در اجرای این رسالت به توفیق کامل دست یافته است.

 

وی افزود: در شخصیت شاعری این شاعر، دو زمینه آفرینش هنری در بهترین وجه گردآمده بود. او هم در معرفت ادب و فرهنگ ملت خود و دستاورد‌های ادبیات ملل دیگر تبحر داشت و هم دارای ذوق و قریحه و نبوع و خلاقیت شاعرانه کم‌نظیر بود. با جستار‌های خود در هویت فرهنگی تاجیک، سهم بزرگی داشت.

 

زاهدی ادامه داد: لایق از آغاز استقلال تاجیکستان ریاست بنیاد بین‌المللی تاجیکی زبان فارسی را بر عهده داشت و در این سمت تلاش کرد تا شکوه و عظمت ازلی زبان تاجیکی را احیا کند. شعرپژوهان حرفه‌ای متفق برآنند که استاد لایق محبوبترین شاعر تاجیک است. با سرودن بهترین شعر‌ها در وصف مادر تاجیک، در توصیف دوران کودکی، در ستایش جوانی پر از عشق و شور و شعف، در تمجید شخصیت‌های خودآگاه ملت، در بزرگداشت وطن و پاسداشت ارزش‌های ملی، در گرامیداشت زبان مادری، در سوگواری روز‌های سخت ملت و شادباش وحدت و سعادت آن و در تکریم میراث مشترک نیاکان، لایق محبوبیتی بزرگی در میان مردمان شاعر و در کشور‌های همزبان کسب کرد. از این روست که شعر لایق، شعری مردمی است.

غلامعلی حدادعادل، در ادامه این نشست با بیان اینکه این سلسله مجالس در معرفی نویسندگان و ادیبان تاجیکستان ادامه یابد، گفت: بعد از فروپاشی شوروی، دل همه ایرانیان از استقلال تاجیکستان شاد شد. پیش از آن، آشنایی با این کشور و باخبر شدن از مردم آن سامان، به یک رویای دست نیافتنی شبیه بود. ما شهر‌هایی مثل خجند را در حافظه و تاریخ خود می‌جستیم. خجند برای ما در بوستان سعدی آمده بود و تصور و تصویری که از این شعر داشتیم، شبیه تصوری بود که از لیلی و مجنون داشتیم و فکر نمی‌کردیم به این شهر تاریخی راه پیدا کنیم.    

 

وی افزود: این کشور مانند یک صندوق جواهری برای ایرانیان بود که می‌دانستیم کجاست، اما نمی‌توانستیم به سراغ آن برویم. اما با استقلال تاجیکستان با گوهر‌های آن به ویژه با نویسندگان و شاعران و ادیبانی آشنا شویم که در یک قرن اخیر تحولی در نظم و نثر زبان تاجیکستان ایجاد کرده‌اند.    

 

حدادعادل ادامه داد: چنین بود که صدرالدین عینی را بهتر و بیشتر شناختیم. لاهوتی را که از ایران رفته بود، بیشتر شناختیم؛ و یکی از شاعران نام‌آور آن خطه، استاد لایق شیرعلی بود که نخستین بار در آغاز استقلال تاجیکستان در سفر به دوشنبه ملاقات کردم و از احترامی که او در چشم هموطنانش داشت، آگاه شدم.

 

وی تصریح کرد: لایق شیرعلی در شمار استادان و شاعران و ادیبانی است که در پیشرفت و تحول مثبت زبانی و شعری در تاجیکستان تأثیر ماندگار داشته است. البته ما نمی‌توانیم استادان تاجیکی را بهتر از خود تاجیک‌ها معرفی کنیم. یکی از راه‌های معرفی بزرگان معاصر تاجیکستان در زبان و ادبیات، مقایسه آن‌ها با نظایرشان در ایران است. هم ایران و هم تاجیکستان در صد سال گذشته، مرحله گذار از ادبیات سنتی و ادبیات امروز را طی کرده‌اند.

 

وی در ادامه بیان کرد: زبان و نویسندگی از قید و بند‌های ملال‌آور نثر قاجاری و پیش از آن رها و سبک و همه کس فهم شده و وسعت پیدا کرده است. چنین رشدی در شعر و نثر و ترجمه فارسی رخ داده است. نظیر همین تحول در تاجیکستان نیز رخ داده است. همانطور که در ایران کسانی بوده‌اند که پرچمدار این تحول بوده‌اند، در تاجیکستان نیز چنین وظیفه‌ای داشته‌اند. شاید بتوان تورسون‌زاده را با جمالزاده مقایسه کرد.

 

حدادعادل گفت: من در فکر بودم که لایق شیرعلی را با کدام شخصیت قرن اخیر ایران می‌توان مقایسه کرد. در یک جستجوی نه چندان کامل به نظرم رسید وی در میان ادبای قرن اخیر ما بیش از همه به ملک الشعرای بهار شباهت دارد. مطمئناً این شباهت‌ها کامل نیست و ممکن است موارد اختلاف میان آنها زیاد باشد، اما موارد اشتراک مورد نظر است. لایق شیرعلی مانند بهار به ادبیات قدیم فارسی تسلط و دلبستگی داشته و با سبک خراسانی مأنوس بوده است. از آن سرچشمه‌ها مایه گرفته و زبان امروز خود را خلق کرده است. او سبک خراسانی قرن ششم را تکرار نکرده است، اما در عین حال با زبان معاصر خود بر طبق اقتضای روزگار سخن گفته و از آن سرچشمه‌ها مدد گرفته است.   

 

وی در ادامه بیان کرد: لایق شیرعلی متأسفانه عمر چندانی نکرد و روزگار فرصت نداد حتی شصت سالگی خود را جشن بگیرد. می‌توانیم بگوییم او آفتابی بود که در وسط آسمان و در نیمروز خود غروب کرد و اگر می‌ماند، راهی را که در پیش گرفته بود، بهتر و بیشتر طی می‌کند و یادگار‌های ارجمندتری به جای می‌گذاشت. امروز در ایران وظیفه داریم استادان و نویسندگان به نام تاجیکستان را به جوانان ایران معرفی کنیم. لایق شیرعلی یکی از آنهاست.   

رضا اردکانیان، وزیر نیرو پیامی در نکوداشت این شاعر تاجیک صادر کرده بود که در بخشی از این پیام آمده است: پیوسته مقامات عالی دو کشور ایران و تاجیکستان بر جنبه‌های فرهنگی و زبانی دو ملت که ریشه در پیوند‌های عمیق تاریخی دارد، تأکید کرده‌اند. همچنانکه مقام معظم رهبری دو ملت را خویشاوند خوانده‌اند. فرزندان دو مرز و بوم پیوسته اشعار شاعران دو کشور را زمزمه می‌کنند و خوانندگان و نوازندگان این اشعار را دست مایه خلق آثار هنری فاخر خود کرده‌اند.

 

وی ادامه داد: امروز در گرامیداشت لایق شیرعلی، شاعر برجسته و سخندان تاجیکستان که لایق وصف شاعری است، گردهم آمده‌ایم. اشعار او مضامینی را دنبال می‌کند که فراتر از مرز و بوم ملی است. در اشعار او پیوند‌های عمیقی با شاعران بزرگی چون فردوسی، مولانا، خیام و رودگی می‌توان یافت. لایق شیرعلی که در محافل ادبی به عنوان ملک الشعرای شعر فارسی آسیای مرکزی و خیام ثانی شهرت دارد، بیش از دیگران در چکامه‌های شیرین خود از بزرگان ادب و دانش فارسی به مانند رودکی، فردوسی، بوعلی سینا، سعدی، حافظ، خیام و سنایی و صائب، بیدل، نظامی، اقبال، علامه دهخدا و سایرین یاد می‌کند.

 

اردکانیان تصریح کرد: اشعار لایق آنچنان جذاب است که وقتی شروع به خواندن آثار او می‌کنی، گو اینکه در دریای معانی غوطه‌ور شده و همچنان مایلی تا انتها به خواندن ادامه داده و خود را همچنان شناور بر امواج آن رها کنی. به گمان مراسم امروز فقط گرامیداشت یک شاعر توانمند فارسی‌گوی نیست، بلکه تجلیل از میراث گرانمایه فرهنگی و پیوند‌های استوار ملت‌هایی است که نه گذشت زمان و نه خط کشی‌های سیاسی و جغرافیایی هیچ کدام نتوانسته و نمی‌تواند کوچکترین خللی به استحکام آن وارد کند. بلکه روز به روز مایه تحکیم و انسجام فزاینده مردمان هم فرهنگ و همزبان شده است.

محمدتقی صابری، سفیر فوق‌العاده و نماینده تام الاختیار جمهوری اسلامی ایران در ادامه این نشست مجازی گفت: بدون تردید استاد لایق شیرعلی یکی از شاعران بزرگ و شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار فرهنگی و اجتماعی تاجیکستان در نیم قرن اخیر بوده است. وی در کنار بزرگانی همچون مؤمن قناعت، بازار صابر و بانو گل‌رخسار صفی‌آوا، از بنیانگذاران شعر نو در تاجیکستان محسوب می‌شوند. موضوعات محوری اثر‌های نو و خلاقانه این هنرمند تاجیک بیشتر در توصیف جایگاه ارزشمند وطن، هویت و بازگشت به خویشتن، خودشناسی، احترام به گذشته مشترک فارسی زبانان و سنت و تاریخ ملی است.

 

وی افزود: استاد لایق یکی از عوامل مهم هویت ملی مردم تاجیک را حفظ و توسعه زبان فارسی و ادبیات نیاکان می‌دانست و چنین گفته‌اند که «زهر بادا شیر مادر بر کسی/ کو زبان مادری گم کرده است». همچنین آثار مرحوم لایق را به حق می‌توان عامل مهمی در پیوند و تحکیم سلسله گسسته مردم فارسی‌زبان دانست. وی همواره خواستار دوستی و وحدت و برادری فارسی زبان‌ها بود.   

 

صفر عبدالله، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگری از این نشست گفت: استاد لایق شیرعلی از چهره‌های نادر روزگار ما بود که هیچ شباهی به کسی نداشت. او با صداقتی کم‌نظیر شعر را به زندگی و زندگی را به شعر پیوند می‌داد. ظهوری لایق در ادبیات تاجیکستان و پدیده‌ای بود که گویا ملت ما صد‌ها سال انتظار کشیده بود. ظهور او در ادبیات، پاسخ به نیاز‌های ملتی بود که سال‌ها در انتظار نجات بود.  

 

وی افزود: شعر لایق را هم در شادی‌ها می‌خواندند و هم در غم‌ها. شعر وی شعر همه لحظه‌های زندگی مردم بود. لایق از نخستین شاعرانی بود که با گستردگی و نیرومندی تمام معنی‌آفرینی می‌کرد و به معنی واقعی شعر مردمی بود. چون دانش و خرد مردم در شعر لایق تجسم یافته بود. آنچه از دل مردم و هنرمندانه می‌گفت به دل‌ها راه می‌یافت و شاعری را نمی‌شناسم که به اندازه استاد لایق، محبوبیت داشته باشد و در سراسر کشور او را دوست داشته باشند. پرتیراژترین کتاب شعر که در تاجیکستان نشر می‌شد، کتاب‌های استاد لایق بود.  

 

عبدالله ادامه داد: من استاد لایق را وجدان بیدار ادبیات تاجیکستان می‌دانم. وی از کسانی بود که شعر فارسی را احیا کرد و به سخن بال و پر بخشید و روش شعر و شاعری را در کشور تاجیکستان تحول بخشید.  

 

عبدالنبی ستارزاده، رئیس شعبه ادبیات معاصر آکادمی رودکی،  علی اشرف مجتهد شبستری رئیس جمعیت دوستی ایران و تاجیکستان، عبدالرحمن عبدالمنان ادیب و دانشمند تاجیک و حسن قریبی، رئیس روابط بین الملل فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در ادامه این نشست درباره استاد لایق و شعر‌های او سخن گفتند.