وظایف مستمعین در سبک زندگی مهدوی / چرا موعظه‌ها اثر نمی‌كند

به گزارش ایكنا از فارس، حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌رضا حدائق، مدیرعامل بنیاد مهدی موعود(عج) فارس، بامداد امروز، 17 اردیبهشت‌ماه در منبر مجازی خود به بیان نكاتی در خصوص سبک زندگی مهدوی پرداخت و گفت: سخن پیرامون وظایف و ضرورت‌های تمامی مستمعین و شنوندگان است و به‌طور کلی این تکلیفی برای عموم مردم است، چون همه‌ ما به‌عبارتی، مستمع هستیم؛ پیر، جوان، رئیس، مرئوس، عالِم، جاهل، مدیر، آبدارچی، همه‌ انسان‌ها در همه بخش‌ها، به تعبیری مستمع‌ هستند.

وی با یادآوری خاطره‌ای از مرحوم آیت‌الله‌العظمی سیدابوالحسن اصفهانی كه برای شنیدن نصیحت یكی از خطبا رفته بود، گفت: آن مرحوم تأكید می‌كرد كه من هم آمده‌ام نصیحت بشنوم، من هم نیاز به موعظه دارم، من هم آمده‌ام ارشاد شوم. این سخنِ یک مرجع بزرگ و یک عالم وارسته است، که وجود مقدس امام عصر(عج) می‌فرماید مستمعین، شنوندگان، باید این دو ویژگی را در خود ایجاد کنند: پذیرفتن و موعظه و نگاه موعظه‌ داشتن.

حدائق بیان كرد: در سخنی، امام باقر(ع) می‌فرماید: «مَنْ لَمْ یجْعَلِ اللَّهُ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ وَاعِظاً فَإِنَّ مَوَاعِظَ النَّاسِ لَنْ تُغْنِی عَنْهُ شَیئاً»؛ روایت، در کتاب شریف «تحف‌‎العقول» است یعنی کسی که برای خود، در نفس خود، نسبت به خداوند، واعظی قرار نداده و خدا را در وجود خود، در نظر نگرفته و واعظ درونی برای خود ایجاد نکرده، موعظه‌های مردم در او اثر نمی‌کند. اگر ما، نظارت الهی و توجه به خدا را فراموش کردیم، عظمت حضرت حق به حاشیه رفت، حرف‌های مردم و سخن‌های مردم هم به حاشیه می‌رود.

مسئول حوزه علمیه منصوریه شیراز ادامه داد: در تاریخ مشاهده می‌کنیم کسانی که حرف اولیای خدا را نمی‌پذیرفتند؛ چون حرف خدا را نمی‌پذیرفتند و چون این‌ها در وجود خودشان، خدا را به فراموشی سپرده‌اند، لذا سخنان اولیای الهی هم در وجود این‌ها، اثر نمی‌کند.

وی یادآور شد: امیرالمؤمنین علی(ع)، خطاب به فرزندش امام مجتبی(ع) می‌فرماید: «اِجْعَلْ مِنْ نَفْسِكَ عَلَى نَفْسِكَ رَقِیبا»؛ پسرم از خودت، در خودت، برای خودت، مراقبی و محافظی قرار بده. یعنی خودت، کشیک نفس خودت را بکش. خودت، مراقب خودت باش. ما، واعظ خودمان باشیم قبل از اینکه دیگران بخواهند به ما هشداری بدهند و تذکری بدهند، ما خودمان متذکر حال خودمان باشیم.

حدائق برخی از صفات متقین در كلام مولا علی(ع) را برشمرد و گفت: مولا علی(ع) در اوصاف متقین می‌فرماید: «فَهُمْ  لِأَنْفُسِهِمْ مُتَّهِمُونَ»؛ انسان‌های باتقوا، خودشان، خودشان را متهم می‌کنند. اگر جایی، اشتباهی کرد و خطایی از او سر زد، حرف نابجایی از زبان او ساری و جاری شد، او خود را زیر سؤال می‌کشد که چرا این حرف را زدی؟، چرا این کار را کردی؟، چرا این رفتار را انجام دادی؟، قبل از اینکه دیگران بگویند به او که تو اشتباه کردی، خود، معترف می‌شود که اشتباه کرده‌ام، و درصدد جبران برمی‌آید.

مدیرعامل بنیاد مهدی موعود(عج) فارس با طرح این سئوال که چرا بعضی‌ها موعظه در آن‌ها اثر نمی‌کند؟ بر بعضی‌ها چه گذشته که وعظ، مفید در حال آن‌ها نیست، گفت: دوستانی می‌آیند گله می‌کنند که ما برای بعضی‌ها آیات قرآن و روایات می‌خوانیم، این‌ها هم نمی‌پذیرند و یا گستاخی می‌کنند و بی‌احترامی و تجرّی می‌کنند و زیر بار نمی‌روند. این، علت‌هایی دارد که باید با این علت‌ها مبارزه کرد.

وی برخی از این علت‌ها را برشمرد و افزود: یکی از علت‌هایی که موعظه در افراد اثر نمی‌کند، بی‌خردی و نداشتن تعقل در زندگی است. حضرت علی(ع) می‌فرماید: «مَن لَم یَکُن اَملَک شیءٌ به عَقله لَم یَنفَع بِمَوعِظَة»؛ اگر کسی، عقلش، زمام امور او و مالکیت وجود او را دربر نگرفته، یعنی عقل و خرد در وجود او کارآیی ندارد، «لَم یَنفَع بِمَوعِظَة» موعظه در او اثر نمی‌کند. آن‌هایی که خرد و عقل را به حاشیه برده‌اند و عاقلانه تصمیم نمی‌گیرند و سخن نمی‌گویند. موعظه‌ها روی این‌ها اثر نمی‌گذارد.

حدائق با تأكید بر اینكه عقل، حجت خدا در وجود انسان‌هاست، گفت: پایگاه الهی در وجود انسان‌ها، عقل است. امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: «اَلعَقلُ صاحِبُ جَیشِ الرَّحمنِ»؛ عقل، فرمانده‌ سپاه خدا در وجود انسان‌هاست. این فرمانده‌ جنود الهی، در وجود ما، اگر مورد بی‌توجهی قرار گرفت و به حاشیه رفت، موعظه‌های به‌حق دیگران در ما اثر نمی‌کند.

وی با ذكر این نكته كه یكی از عواملی كه سبب می‌شود موعظه در ندگی انسان‌ها اثر نكند، فراموش كردن عقل است، گفت: دوم، فاصله گرفتن از خداشناسی سبب می‌شود که موعظه‌ها بی‌اثر می‌شود. مولای متقیان می‌فرماید: «مَن عَدِمَ الفَهمَ بِاللَّهِ سبحانَهُ لَم ینتَفِعْ بِمَوعِظَةِ واعِظٍ»؛ از نشانه‌های عدم فهم و عدم اطلاع و آگاهی از خدا، این می‌شود که انسان، موعظه‌ موعظه‌گران در او اثر نمی‌کند. وقتی به او نصیحت می‌کنید، انکار می‌کند که این حرف‌ها چیست؟ دوره‌اش گذشته، زمانه‌اش تمام شده...، چرا؟ چون در اصل خداشناسی مشکل دارد. چون در آن اصل، مشکل دارد، این مواعظ در او تأثیر نمی‌گذارد. پس یک بخش دیگر از مشکلات ضعف خداشناسی است.

حدائق نکته‌ دیگر که موعظه‌ها بی‌اثر می‌شود را عبرت نگرفتن از حوادث روزگار دانست و بیان کرد: باز هم سخنی دیگر از حضرت علی(ع) در «غررالحکم» است که حضرت می‌فرماید: «مَن لَم یعتَبِرْ بِغِیرِ الدُّنیا و صُروفِها لَم تَنجَعْ فیهِ المَواعِظُ»؛ اگر کسی از تغییرات دنیا و فرازونشیب‌های زندگی دنیا عبرت نگیرد، موعظه‌ها در او اثر نمی‌کند. ما اگر از این فراز و نشیب‌های روزگار که کسانی بوده‌اند و اكنون نیستند، موقعیت‌ها، امکانات، ثروت‌ها، روز به روز می‌گذرد، در حالات یکی از سلاطین نقل می‌کنند: هنگامی که در آستانه‌ مردن بود، وصیت کرد و گفت: دست‌های من را از تابوت بیرون بگذارید. گفتند: چرا؟ گفت: تا اینکه مردم بفهمند که من از دنیا، چیزی با خود نبردم. ظاهراً این جریان را انتساب می‌دهند به اسکندر مقدونی. که من این همه اراضی را هم فتح کردم ولی دست خالی رفتم. این را هم ما اگر از حوادث روزگار عبرت نگیریم، موعظه در ما بی‌اثر خواهد شد.

عضو جامعه روحانیت شیراز بیان كرد: نکته‌ پایانی، خوش‌بین‌ بودن به روزگار است. کسانی که نسبت به روزگار، خوش‌بین‌اند، این‌ها هم موعظه در آن‌ها اثر نمی‌کند. مولای متقیان می‌فرماید: «لَمْ یعْقِلْ مَوَاعِظَ اَلزَّمَانِ مَنْ سَكَنَ إِلَى حُسْنِ اَلظَّنِّ بِالْأَیامِ»؛ اگر نسبت به موعظه‌های زمان، کسی عاقلانه نگاه نکرد، از این فرازونشیب‌های روزگار دقت نکرد، حُسن‌ظن به ایام پیدا می‌کند و می‌گوید آینده، مال ماست؛ فردای نیامده هم در اختیار ماست و می‌آید در مسیر دنیاپرستی و دنیاطلبی و گرفتار یک آرزوهای طولانی و درازمدت می‌شود. هرچه به مردن نزدیک‌تر می‌شود، حریص‌تر نسبت به جمع‌آوری دنیا و تکاثر دنیا می‌شود.