نقش راهبردی امام حسن عسکری(ع) در تثبیت هویت شیعی و آماده‌سازی عصر غیبت
لیلی رشیدی با بیان اینکه امام حسن عسکری(ع) با آینده‌نگری، جامعه‌ای را ساخت که بدون حضور ظاهری امام معصوم هم بتواند مسیر هدایت را ادامه دهد، گفت: ایشان در شرایطی که آزادی ظاهری نداشتند، از محدودیت‌ها فرصتی برای ساختارمندی جامعه شیعی ایجاد کردند.
امروز چهارشنبه، هشتم ربیع‌الثانی(9 مهرماه) مصادف با سالروز ولادت امام حسن عسکری(ع)، یازدهمین پیشوای شیعیان است؛ امامی که در کوتاه‌ترین دوران امامت و در سخت‌ترین شرایط سیاسی ـ امنیتی توانست هویت شیعی را تثبیت و جامعه اسلامی را برای یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ، یعنی عصر غیبت آماده کند.
لیلی رشیدی، پیشکسوت قرآنی و مدرس دانشگاه فرهنگیان فارس در گفت‌وگو با ایکنا از فارس، در تبیین شرایط دوران امامت امام حسن عسکری(ع) بر ضرورت بازخوانی میراث ایشان در روزگار کنونی تأکیدکرد و گفت: امامت ایشان تنها شش سال به طول انجامید و این مدت کوتاه مصادف بود با اقتدار خلفای عباسی، به‌ویژه معتمد عباسی. بیشتر این سال‌ها را امام(ع) در پادگان و تحت مراقبت شدید در سامرا گذراندند؛ شهری که به‌طور خاص برای کنترل ائمه و پیروانشان ساخته شده بود. خلفا با این اقدام می‌خواستند ارتباط امام(ع) با مردم را محدود کنند و نفوذ اجتماعی ایشان را کاهش دهند. اما واقعیت این است که همین محدودیت‌ها زمینه‌ساز شکل‌گیری روش‌های نوین ارتباطی و مدیریتی در جامعه شیعی شد.
به گفته این مدرس دانشگاه، سیاست عباسیان بر این بود که امام را در ظاهر آزاد بگذارند، اما در عمل ایشان را در حصر خانگی یا نظامی نگه دارند؛ وضعیتی که می‌توان آن را «حصر امنیتی ـ فکری» نامید.
سازماندهی شبکه وکالت؛ طرحی برای آینده
رشیدی با اشاره به ابتکار راهبردی امام عسکری(ع) بیان کرد: یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای امام(ع)، ایجاد و تقویت شبکه وکالت بود. نمایندگان مورد اعتماد امام(ع) در مناطق مختلف جهان اسلام به‌عنوان حلقه‌های ارتباطی عمل می‌کردند؛ آن‌ها وجوه شرعی را جمع‌آوری می‌کردند، پاسخ مسائل فقهی و اعتقادی را منتقل می‌کردند و ارتباط شیعیان را با امام(ع) زنده نگه می‌داشتند. این شبکه، همان نهادی بود که بعدها در دوران غیبت صغری به‌صورت مستقیم با نواب اربعه امام زمان(عج) پیوند خورد و راه را برای غیبت کبری هموار کرد.
وی افزود: اگر این طراحی و نهادسازی امام حسن عسکری(ع) نبود، جامعه شیعی با آغاز غیبت دچار فروپاشی و پراکندگی می‌شد. درواقع امام(ع) با آینده‌نگری، جامعه‌ای را ساخت که بدون حضور ظاهری امام معصوم هم بتواند مسیر هدایت را ادامه دهد.
رشیدی در ادامه به فعالیت جریان‌های افراطی و غالی در آن دوران اشاره کرد و گفت: سده سوم هجری دوران پیدایش افکار افراطی و غالی‌گری در میان برخی گروه‌های منسوب به شیعه بود. این جریان‌ها گاه امامان را تا مرز الوهیت بالا می‌بردند یا آموزه‌های اصیل دینی را دچار تحریف می‌کردند. امام عسکری(ع) با قاطعیت این جریان‌ها را طرد کردند و به شیعیان هشدار دادند که ملاک حق، قرآن و سنت پیامبر(ص) است. ایشان با عقلانیت و اعتدال، خط اصیل امامت را زنده نگه داشتند.
میراث علمی و فرهنگی امام عسکری(ع)
مدرس دانشگاه فرهنگیان با اشاره به آثار علمی امام یازدهم تصریح کرد: اگرچه به‌دلیل فشار سیاسی امکان تدریس گسترده برای امام(ع) فراهم نبود، اما روایات ارزشمند و متعددی از ایشان در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت نقل شده است. یکی از مهم‌ترین این آثار، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) است که تأکید ویژه‌ای بر جنبه‌های اخلاقی، معرفتی و تربیتی آیات قرآن دارد. در این اثر، پیوند میان عقل، اخلاق و ایمان به‌خوبی نمایان است و نشان می‌دهد امام(ع) چگونه به تربیت معنوی و فکری جامعه اهمیت می‌دادند.
رشیدی افزود: امام حسن عسکری(ع) حتی در محدودترین شرایط، حلقه‌های تربیتی و علمی خود را در میان شاگردان برگزیده‌ای مانند ابوهاشم جعفری و احمد بن اسحاق قمی برقرار کردند. این شاگردان بعدها نقش مهمی در انتقال معارف امام(ع) و آماده‌سازی جامعه برای دوران غیبت ایفا کردند.
آماده‌سازی برای امامت حضرت مهدی(عج)
رشیدی در بخش دیگری از گفت‌وگو به موضوع ولادت حضرت مهدی(عج) پرداخت و گفت: ولادت فرزند امام حسن عسکری(ع) در شرایطی بود که عباسیان به‌شدت در پی شناسایی و حذف این مولود الهی بودند. امام(ع) با تدبیر، این موضوع را در دایره‌ای محدود و برای خواص آشکار کردند تا جان آن حضرت از خطر محفوظ بماند. در عین حال، با معرفی‌های تدریجی، زمینه را برای پذیرش عمومی امامت حضرت مهدی(عج) فراهم کردند. این اقدام نشان‌دهنده آینده‌نگری امام(ع) در حساس‌ترین لحظه تاریخ تشیع است.
عقلانیت و صبر راهبردی؛ درسی برای امروز
رشیدی در پایان با نگاهی به زمان حال تأکید کرد: سیره امام حسن عسکری(ع) برای امروز ما حامل پیام‌های روشنی است. ایشان در شرایطی که آزادی ظاهری نداشتند، از محدودیت‌ها فرصتی برای ساختارمندی جامعه شیعی ایجاد کردند. این رویکرد به ما می‌آموزد که حتی در تنگنا، می‌توان با عقلانیت، تدبیر و سازماندهی اجتماعی راهی برای بقا و پیشرفت یافت. بازخوانی سیره امام عسکری(ع) یعنی توجه به عقلانیت دینی، مبارزه با افراط و تحریف و آینده‌نگری برای نسل‌های بعد.
وی یادآور شد: امام حسن عسکری(ع) نه‌تنها امامی در حصر سیاسی بودند، بلکه یک مدیر راهبردی و آینده‌نگر بودند که با تقویت شبکه وکالت، مقابله با افراط، پرورش شاگردان و آماده‌سازی برای عصر غیبت، میراثی ماندگار از عقلانیت و هدایت بر جای گذاشتند. میراثی که امروز نیز می‌تواند چراغ راه جامعه اسلامی باشد.
انتهای پیام
