اعجاز نور خدا و استجابت دعای پدر / كاتب قرآن روزگارمان را بیشتر بشناسیم
قرار بود در ۳ سالگی نابینا شود، پدرش هم نابینا بود، اما همیشه آرزو داشت فرزندش خوشنویس شود. زمانی که نخستین زیارتنامه حضرت زینب(س) را در سال ۴۶ کتابت کرد، پدرش از خوشحالی گریه و در حقش دعا کرد و امروز با استجابت دعای خیر پدر، استاد محمد نعمتی، یکی از بزرگترین کاتبان وحی روزگار ماست.
نامش در عرصه هنرهای قرآنی ایران در عصر حاضر چون نگینی می‌درخشد. زائران حرم شمس‌الشموس و به ویژه قرآن‌دوستان كشورمان نامش را بارها شنیده‌اند و در نهایت، افتخار حضور او نصیب مردم استان فارس و شیراز شده است. اخیراً سالنی در موزه قرآن حرم رضوی به آثار وی اختصاص یافته است و بی‌نظیرترین كتابت‌های آیات وحی را كه در طول عمر پربركتش به رشته تحریر درآورده است را به این موزه اختصاص داده است.
استاد «محمد نعمتی» در سال ۱۳۲۳ در شیراز متولد شد. عشق او به قرآن و خوشنویسی وی را بر آن داشت تا با مشق از روی آثار خوشنویسان برجسته‌ای چون میرزا احمد نی‌ریزی و محمد شفیع ارسنجانی كتابت نخستین قرآن را در سال ۱۳۴۶ آغاز كند. به گفته خودش، تنها خوشنویسی است كه توانسته بیش از 300 زیارتنامه بقاع متبركه را كتابت كند و همچنین تنها خوشنویسی است كه در عصر حاضر چند نفر از مراجع عظام تقلید به نمایشگاه‌هایش پیام صادر كرده‌اند.
همراه با مجید میكائیلی، رئیس سازمان بسیج هنرمندان استان فارس، امیر جاهدی، جانشین ستاد تخصصی اقشار بسیج سپاه فجر استان فارس و جمعی از هنرمندان خوشنویس استان به دیدار استاد نعمتی رفتیم. خانه‌ای قدیمی و زیبا در یكی از محلات اصیل شیراز و حتی در سردرب منزل استاد هم نشان خوشنویسی استاد قرار داشت.
رفت و آمد مسئولان و اقشار مختلف مردم، قرآن‌دوستان، هنرمندان و خوشنویسان به منزل استاد تبدیل به یك امر عادی شده است، به‌طوری كه یك طبقه كامل از منزل خویش را به پذیرایی میهمانان اختصاص داده است. بعد از عبور از پله‌های حیاط منزل استاد و رسیدن به طبقه دوم و به محض ورود به اتاق كوچكش، آیات روح‌بخش قرآن كریم كه با خطوط بسیار زیبا نقش بر تابلوهای رنگارنگ و جذاب شده‌اند، چشم‌ها را نوازش می‌كند و هر اهل هنر و هنردوستی را به شوق می‌آورد.
جای جای دیوارها و اتاق‌‌ها و سالن پذیرایی طبقه دوم مملو از آثار استاد است و هر كدام به شكل و ظاهری و با خطوط مختلف. گویی یكی از زیباترین موزه‌های قرآن دنیا در این منزل قدیمی در شیراز قرار گرفته است. آثاری كه شاید دیگر در هیچ نقطه دنیا مانند آن‌ها مشاهده نشود.
استاد نعمتی به رسم سنت حسنه شیرازی‌ها میهمان‌نواز و بسیار خوش مشرب و خوش سخن است و در تمام لحظات در حضور وی، هیچ‌گاه احساس خستگی و خمودی به كسی دست نمی‌دهد چرا كه چنان با شور و هیجان خاصی از خاطرات گذشته و اقدامات منحصر به فردش و همچنین عظمت آیات وحی و اهمیت فعالیت‌های قرآنی سخن به میان می‌آورد كه هر شنونده‌ای را به وجد می‌آورد.
نخستین مطلع سخن استاد نعمتی در ابتدای دیدارش، تأكید بر صداقت در كارها بود و تأكید می‌كند كه اگر صداقت در كارها باشد، قطعاً امور به سرانجام خیر می‌رسند و این صداقت در كارهاست كه موجب خیر و بركت می‌شوند و سپس در ادامه می‌گوید: «صبح‌خیزی و سلامت طلبی چون حافظ، هرچه كردم همه از دولت قرآن كردم. عزتی كه امروز دارم همه از بركت قرآن است نه از من. این را به ادعا نگیریم بلكه بیان نعمت خداست، لااقل در 50 سال اخیر هیچ‌كس در كشور به اندازه من كار قرآنی نكرده است و این همه محبت خداست.
زمزمه‌های نیمه شب كاتب قرآن
یكی از اقداماتم این است كه كل قرآن را در 30 صفحه كتابت كرده‌ام یعنی در هر صفحه یك جزء قرآن نوشته‌ام و این از بركات خداوند است. همه می‌دانند كه هنگامه شب كتابت كردن با خط ریز بسیار سخت است و روز هم اگر اشتباه پیش می‌آمد، كتابت یك جزء خراب می‌شد؛ اما شب‌ها كتابت قرآن را از ساعت 23 آغاز كرده و تا اذان صبح انجام می‌دادم. در بالای سرم هم نوشته بودم: خدایا دیگران نماز شب می‌خوانند كه با تو سخن گویند اما من كلام تو را می‌نویسم كه تو با من سخن بگویی.
در احادیث داریم كه از امام معصوم آمده است حتی اگر قرآن هم حفظ هستید آن را از رو بخوانید زیرا به چشم بینایی می‌دهد و این را به حق من در زندگی خود دیده‌ام. قرار بود در 3 سالگی كور شوم اما نشد و این چشم یك عمر در راه قرآن خدمت كرده است و تا آنجایی كه توانسته‌ام كار كردم.
تاكنون 22 جلد قرآن كریم كتابت كرده‌ام و قصد داشتم بیست و سومین آن را هم كتابت كنم اما دیدم شاید چشمم یاری ریزنویسی ندهد لذا برعكس كار كردم و هم‌اكنون در حال كتابت درشت‌ترین قرآن خط نسخ تاریخ كتابت ایران هستم و پیش از این خط ثلث و محقق داریم اما خط نسخ به این درستی نداریم. اندازه هر صفحه آن هم 50 در 70 است و دو رو هم می‌نویسم كه خودش یك نوع هنرنمایی است و تنها صفحه اول را تذهیب خواهیم زد. نسخ قلم كتابت است و پهنای قلم این قرآن 6 میلی‌متر است اما بحمد الهی مشكل نیست و هم‌اكنون دو جزء از این قرآن را كتابت كرده‌ام.
برپایی نخستین كلاس قرآن‌نویسی كشور
این افتخار دارم كه اولین كلاس قرآن‌نویسی كشور را برگزار كردم و بعد از آن در تهران با هزینه دفتر رهبر معظم انقلاب برپا شد. تاكنون 30 شاگرد قرآن‌نویس تربیت كرده‌ام در طول تاریخ خوشنویسی استان فارس 5 بانو كل قرآن را كتابت كرده‌اند كه هر 5 نفر از شاگردان كلاس‌های من بوده‌اند و قبل از آن چنین چیزی نداشتیم كه یك بانو كل قرآن را كتابت كند و این به بركت قرآن است».
گلایه از بی‌مهری‌ها فراز دیگری از سخنان استاد نعمتی در این دیدار بود كه گفت: «همان‌طور كه در قرآن كریم و كلام معصومین آمده است، قرآن بزرگترین سرمایه و راهنمای انسان‌هاست اما ما از آن غافل مانده‌ایم و این غفلت هم ایجاد مشكل می‌دهد لذا باید هر كسی در حد و توان خود برای احیای قرآن تلاش كند. به‌عنوان مثال صدا و سیما در این زمینه بیشتر می‌تواند فعالیت كند اما متأسفانه تلویزیون فارس درباره قرآن كم كار می‌كند در صورتی كه باید هرچه در توان داریم اعم از رسانه‌ها و فضای مجازی برای معرفی قرآن به‌كار گیریم.
گلایه‌ای كه به مسئول ذی‌ربط دارم این است كه برنامه‌ای از تلویزیون پخش می‌شد كه یك نفر كلكسیون قوطی كبریت درست كرده است. این چیست هنر است یا صنعت كه 10 دقیقه از برنامه تلویزیون را به كلكیسیون قوطی كبریت اختصاص می‌دهند.
گاهی اوقات به ورزش‌هایی نظیر فوتبال بسیار اهمیت داده می‌شود به‌عنوان مثال در زمانی تیم ملی به مسابقات جهانی اعزام شد و در آن شكست هم خورد اما هنگام بازگشت تمام بازیكنان غرق در انواع هدایا و تجلیل‌ها شدند در صورتی كه در همان سال نمایندگان كشورمان در مسابقات جهانی قرآن كریم رتبه اول را كسب كردند ولی هیچ مسئولی به استقبال از آنان نرفت و كسی هم به روی خود نیاورد و این یعنی عملاً قرآن را نمی‌خواهیم.
فعالیت‌های فاخر قرآنی دنباله‌دار باشند
بعضاً مشاهده می‌شود برخی از اقداماتی كه برای قرآن انجام می‌دهیم به مانند شوخی است زیرا دنباله‌ای ندارد. امروز جرقه‌ای می‌زنیم اما آن را ادامه نمی‌دهیم. سالانه میلیاردها تومان بودجه هزینه ورزش‌هایی نظیر فوتبال می‌كنیم اما هر سال از میزان بودجه‌های قرآنی كاسته می‌شود. سؤال اینجاست كه چرا بودجه‌های قرآنی 5 سال پیش بیشتر از امسال است؟ آیا ارزش پول بالاتر رفته است؟ متأسفانه ما راه را گم كرده‌ایم.
در سال 76 در فرهنگسرای بهمن نمایشگاهی از آثارم برپا شد و آیت‌الله‌العظمی مكارم شیرازی، مرجع تقلید شیعیان به این نمایشگاه پیام صادر كردند كه برای نخستین بار یك مرجع تقلید به نمایشگاه یك خوشنویس بیانیه دادند ضمن اینكه آیت‌الله صافی گلپایگانی هم به نمایشگاه‌های من بیانیه دادند كه متن این بیانیه‌ها همگی موجود است. در این بیانیه‌ها آمده است كه قرآن بزرگترین نجات‌دهنده است و بر ضرورت تداوم و تشویق چنین اقداماتی تأكید شده است.
اگر یك جو بیداری پیدا شود، طبیب و دوا هست اما دردش نیست. متأسفانه ما درد قرآن نداریم و فكرمان تنها به سمت مسائل جزئی می‌رود كه ارزش دیدن هم ندارند. به‌عنوان مثال اگر روزی بگویند عصای حضرت موسی(ع) پیدا شده است كه اگر آن را به زمین بیندازیم اژدها می‌شود، چند نفر برای دیدن آن صف می‌كشند در صورتی كه عصای موسی(ع) در برابر اعجاز قرآن كوچك است. ما قرآن را نگه داشتیم و به آن نگاه هم نمی‌كنیم اما اگر چنین چیزی برای عصای حضرت موسی(ع) بشنویم برای دیدنش می‌دویم.
حیف از این كتاب كه در دست ماست اما قدرش را نمی‌دانیم. روزی به منزل شخصی رفتم و او با ذوق و شوق كتاب قرآنش را آورد و گفت: ببینید چقدر قرآن ما تمیز و نو است، گفتم: من واقعاً متأسفم كه هیچ‌گاه این كتاب را باز نكردید و آن را نخوانید كه این‌گونه دست نخورده باقی مانده است. اگر خوانده بودید كهنه بود. این‌ها مسائلی است كه باید بگوییم و بیاموزیم و به دیگران انتقال دهیم».
شهر كاتبان وحی
استاد نعمتی در فراز دیگری از سخنانش به اصالتش كه به شهرستان ارسنجان فارس باز می‌گردد اشاره كرد و گفت: «ارسنجان شهر كاتبان وحی است. 4 كاتب وحی این شهرستان در 100 سال در ایران درخشیدند و اصالت من به این ارسنجان بازمی‌گردد.
زمانی كه در ارسنجان مسابقه و نمایشگاه خوشنویسی برپا شد كه خط نسخ داخل آن نبود و من به شدت به این قضیه گلایه كردم. این نشان می‌دهد كه متأسفانه ما راه را گم كرده‌ایم و نمی‌دانیم چه كار می‌كنیم.
قریب 20 سال پیش در انگلستان نمایشگاهی داشتم و انتشاراتی به‌نام الهدی در این كشور كار نشر و توزیع كتب اسلامی را انجام می‌داد و می‌گفت كه از همه نقاط دنیا كارهای دینی و پوستر و تابلو می‌آید به جز ایران. از همان‌جا تصمیم گرفتم كه یك كار منحصر نو و زیبا را طراحی كنم. در تاریخ 15 رمضان به شیراز رسیدم و از همان شب كار خود را شروع كردم و مجموعه‌ای به نام 40 گنج كتابت كردم كه شامل جزء 30 قرآن كریم یعنی 37 سوره است و دارای 40 صفحه است و این‌ها را در یك جعبه قرار دادم به این امید كه از آن استقبال كنند، زیرا استاندار آن زمان می‌گفت كه ما به دنبال كاری ایرانی ـ اسلامی هستیم كه آن را هدیه دهیم. این مجموعه را به ادارات و نهادهای مختلف در استان فارس ارائه دادم اما كسی استقبال نكرد و تنها در شهر ارسنجان مقداری از آن را به‌عنوان جایزه برای مسابقات قرآن خریداری كردند اما هنوز قریب 600 مجموعه آن باقی مانده است».
استاد نعمتی دارای یك مركز فرهنگی است كه در آن هم یكسری كارهای فاخر خود را به نمایش گذاشته و هم سالیان سال است در آن به تربیت شاگردان هنر قرآنی می‌پردازد. وی در این رابطه هم گفت: »یك قاب خاتم درباره اهل بیت(ع) در مركز فرهنگی داریم كه دارای ابعاد 3 متر در یك متر و 80 سانتی متر است و از اساتید آن خواستم هنگام كار كردن كه حتماً وضو بگیرند و آن را درست كنند. اما آیا كسی امروز پیدا می‌شود كه این قاب خاتم را خریداری كرده و در یك مكان مناسب خریداری كند؟
همیشه تلاش كرده‌ام كه جوان‌گرا باشم و اصولاً مركز فرهنگی را برای تربیت جوانان و استفاده از ظرفیت آنان برای هنر قرآنی راه‌اندازی كردم كه نامش را «نور هدایت» گذاشته‌ام».
ظرفیت‌های قرآنی شیراز
این هنرمند برجسته كشورمان در ادامه سخنانش به وضعیت قرآنی شیراز و استان فارس هم اشاره كرد و گفت: «یك كار بزرگ قرآنی قرار است در حرم شاهچراغ(ع) انجام دهیم و قرار شده در این رابطه جلساتی با حضور مسئولان مربوطه برگزار شود برای اینكه شیراز را به‌عنوان پایتخت قرآنی ایران معرفی كنیم، زیرا شیراز تنها شهری است كه دروازه قرآن دارد و اصلاً برج اولیا بوده است زیرا عرفای بزرگ قرن دوم و سوم هجری در شیراز بوده‌اند.
اولین خوشنویس بزرگ عالم اسلام ابن مقله بیضاوی و دومین آن هم علی بن هلال شیرازی بوده است. حضرت احمدبن موسی(ع) و میرمحمدبن موسی(ع) هردو كاتب قرآن بوده‌اند و ملكه تاشی خاتون هم كه بقعه شاهچراغ(ع) را بنا نهاد دستور داده بود تا قرآن را برای حرم شاهچراغ(ع) كتابت كنند. همچنین زمانی در دارالمصحف یا خدای خانه مسجد جامع عتیق، قرآن كتابت می‌شده است. ملاصدرای شیرازی مفسر قرآن بوده است و خواجه اهل راز، لسان‌الغیب شیرازی هم حافظ قرآن بوده است اما متأسفانه امروز ما راه را گم كرده‌ایم و قرآن مهجور مانده است و این قرآن قطعاً روز قیامت از ما شكایت خواهد كرد.
زمانی قرآن باید با دست‌نوشته می‌شد زیرا چاپ نبود اما امروز قرآن به تعداد زیاد چاپ می‌شود و همچنان به لحاظ قیمت ریالی ارزان‌ترین كتاب است ولی از آن استفاده نمی‌كنیم و منظور استفاده عملی است كه آیات عظام تقلید هم بر روی آن تأكید دارند».
فراز دیگر سخنان استاد نعمتی به بحث كتابت آیات وحی اشاره داشت كه در این زمینه گفت: «آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی زمانی فرموده بودند كه چرا قرآن به خط ایرانی چاپ نمی‌شود و تمام قرآن‌ها به خط عثمان طه ست و من هم به ایشان پاسخ دادم زیرا این نوع كتابت رایگان است و به نظرم چنین چیزی بدون اجازه كاتب صحیح نیست و حرام است.
برای آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی چند نمونه از پوسترها و كارهایم را ارسال كردم و ایشان بیانیه زیبایی را در پاسخ به من ارسال كردند كه خوب است ادب را از ایشان فرابگیریم. گرچه من خودم ناراحت هستم و احساس می‌كنم به سهم خودم كاری نكردم».
استاد نعمتی از بی‌توجهی‌ها نسبت به كارهایش هم گلایه كرد و گفت: «گاهی اوقات از دوستان خوشنویس جهان اسلام می‌شنوم كه عثمان طه سلام من را رسانده است و پیگیر احوالاتم است اما متأسفانه در كشور خودمان كسی من را نمی‌شناسد و گویی متعلق به این كشور نیستیم.
زمانی در مسجد جامع لندن نمایشگاهی برپا كرده بودم و مسئول مسجد هم یك نشست خبری با حضور رسانه‌های خارجی ترتیب داده بود و در این نشست من 20 دقیقه صحبت كردم و گفتم كه ما با رشته وحدت یعنی قرآن آمده‌ایم و من همشهری سلمان فارسی هستم و این قرآن ماست و آیا تفاوتی با قرآن مسلمانان اهل سنت دارد كه شایعه می‌سازند قرآن ما تفاوت دارد. خبر این صحبت‌ها در تمام كشورهای اسلامی پخش شد به جز كشور خودمان. به چه كسی باید این‌ها را گفت به جز اینكه تك تك دوستان دور هم جمع شویم و عهد ببندیم كه بیشتر در خدمت قرآن باشیم».
برپایی نمایشگاه در 4 كشور خارجی
این كاتب بزرگ قرآن عصر حاضر در ادامه سخنانش در پاسخ به خبرنگار ایكنای فارس گفت: اولین قرآن خود را در سال 46 كتابت كردم و تاكنون در 4 كشور خارجی فرانسه، انگلیس، بنگلادش و ابوظبی نمایشگاه‌های انفرادی برپا كرده‌ام كه البته مربوط به سال‌های گذشته است و اكنون دیگر نمی‌توانم در كشورهای خارجی نمایشگاه برپا كنم.
300 زیارتنامه نصب شده در امامزاده‌ها و بقاع متبركه اعم از حرم‌های اهل بیت(ع) در كربلای معلی، نجف اشرف، سامرا، كاظمین، حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) و غیره نیز به قلم من است و قدیمی‌ترین زیارتنامه نصب شده در حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) هم متعلق به بنده است. در سال 46 زیارتنامه حضرت زینب(س) را كتابت كردم.
پدرم همیشه دوست داشت كه من خوشنویس شوم، علی‌رغم اینكه خودش نابینا بود اما با نداشتن چشم همواره من را به خوشنویسی و كتابت قرآن تشویق می‌كرد. با وجودی كه وضع مالی چندان مناسبی هم نداشت اما همیشه برای من كاغذ تهیه می‌كرد و دست من از این حیث همیشه باز بود. نخستین زیارت‌نامه‌ای كه نوشتم پدرم به گریه افتاد و دعا كرد و شاید یكی از دلایل پیشرفت‌هایم در زندگی همین دعای خیر پدرم بوده است.
ایشان در سال 48 به رحمت خدا رفتند اما همیشه احساس می‌كنم دعای او همچنان همراه من می‌آید و این عنایت را همیشه احساس می‌كنم. نكته‌ای كه باید بدانیم این است كه دعای پدر و مادرها از سر صدق است مخصوصاً دعای پدر كه بسیار گران است. من هم همواره تلاش كردم تا اگر كار نیكی انجام می‌دهم به نام و یاد پدرم باشم تا آنان هم سهمی از این كار نیك برده باشند.
كتابت 500 تابلوی قرآنی
تا به امروز 500 تابلوی قرآنی را كتابت كرده‌ام و می‌توان گفت هیچ خوشنویسی به اندازه من این تعداد تابلوی قرآنی ندارد. صحبت‌هایی هم اخیراً شده تا موزه‌ای برای این تابلوها بسازند اما انتخاب مكان مناسب و تأمین امنیت و همچنین در دسترس بودن برای عموم مردم برای راه‌اندازی این موزه ضروری است».
استاد نعمتی در ادامه به برخی دیگر از فعالیت‌های خود اشاره كرد و گفت: «در شاعری اصطلاحی به نام مناسبت‌خوانی داریم كه وقتی مورد و واقعه‌ای پیش می‌آید شاعر شعر مناسب می‌گفت. مناسبت‌خوان‌ها در قدیم به دلیل اینكه باید فوری شعر بگویند دارای اجر و قرب بودند اما امروز من هم سعی كردم برای هر مناسبتی كاری انجام دهم و شاید بتوان گفت كه در تاریخ خوشنویسی ایران هیچ خوشنویسی به اندازه من برای مناسبت‌ها كار ننوشته است و از بنده حدود 80 پوستر چاپ شده است كه همگی مناسبتی است.
به‌عنوان مثال بعد از دیدار و حضوری كه مرحوم آیت‌الله خزعلی در منزلم داشتند، یك تقویم مناسبتی مرتبط با عید غدیر نوشتم كه در آن 4 حدیث از منابع اهل سنت درباره حضرت علی(ع) در هر برگه آن نوشتم و ایشان وقتی این تقویم را دیدند به گریه افتادند و گفتند كار فاخر این است كه در تمام نقاط تلفیقی كشور می‌توان چنین تقویمی را نصب كرد اما متأسفانه بعد از ایشان دیگر به این كار توجه چندانی نشد در صورتی كه می‌توان از مناسبت‌های مختلفی كه به خصوص با ایام نوروز تلاقی دارد، چنین تقویم‌هایی را درست كرد».
فراز پایانی سخنان استاد نعمتی تأكید دوباره به فعالیت‌های قرآنی شیراز و احیای آن‌ها و همچنین مطرح كردن ظرفیت‌های قرآنی و مذهبی شهرستان‌های مختلف استان فارس نظیر استهبان، ارسنجان و غیره بود.
زهرا عسكری
انتهای پیام
