مطلوب‌ترین سناریو برای آینده بشر تحقق جامعه امن است
محمدرحیم عیوضی بیان کرد: سناریوی مطلوب آینده، تحقق جامعه امن است و این مسئله در زمانی ممکن می‌شود که بتوان کلیدواژه‌های وحدت، عدالت و امنیت را در کنار هم با قدرت و پشتوانه تفکر وحیانی که در آن منفعت مادی وجود ندارد محقق کنیم.
به گزارش ایکنا؛ اولین نشست بین‌المللی «منجی‌گرایی و آینده‌پژوهی جهان از منظر ادیان»، امروز پنج‌شنبه، ۱۵ آبان‌ماه با سخنرانی جمعی از صاحب‌نظران به صورت وبیناری برگزار شد. محمدرحیم عیوضی، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد در این نشست با موضوع «آینده‌پژوهی صلح و امنیت در ادیان منجی‌گرا» به ایراد سخن پرداخت که در ادامه متن آن را می‌خوانید؛
از آنجایی که این موضوع رویکرد آینده‌پژوهی دارد، می‌توان در این رابطه، مقدمه‌ای را در مورد کلیدواژه‌های مهم این بحث مطرح کرد. آینده‌پژوهی، ذهن‌ها را متوجه اهمیت آنچه در آینده در شرف وقوع است سوق می‌دهد و تلاش می‌کند امیدهای انسان را محقق کند. دغدغه انسان، اساساً برای جهان مطلوب، جهانی است که در سایه امنیت و صلح پایدار برقرار باشد که کلیدواژه‌های اصلی این بحث نیز هستند. اما توجه به مؤلفه‌های قدرت نیز در این عرصه بسیار مهم است. آینده، ظرف زمانی مؤلفه‌های قدرت است که از جمله امنیت را می‌توان نام برد که رابطه مهمی با صلح دارد و یک مفهومی است که فقدان آن تهدیدی برای صلح است و باعث ناپایداری آن می‌شود و باید این مفهوم را کلیدی دانست.
اساساً تحقق صلح و امنیت، متوقف بر مجموعه‌ای از شاخصه‌ها است که اگر به اینها توجه نکنیم، نمی‌توانیم یک ساختار محکم و استوار عملیاتی طراحی کنیم. برخی از این شاخصه‌ها به حکومت، برخی به مردم و برخی نیز به منجی‌گرایان مربوط می‌شود که متولیان این مسیر هستند. در اینجا باید به سه رویکرد اساسی اشاره کرد که این سه رویکرد در رابطه با کلیدواژه‌هایی که مطرح شد مورد توجه هستند؛ یکی رویکردی است که به الگوهای انسانی برمی‌گردد که در طیف زیادی از رویکردهای رئالیسم و ایده‌آلیسم وارد شدند و خسارت‌هایی زدند. در هر دوره‌ای به بهانه صلح و امنیت، بحران‌زایی شده و به شکلی، یک اقدام ضدبشری رخ داده است.
از طرف دیگر، در فضای تفکرات دینی افراط‌گرایی نیز وجود دارد که یکی از رویکردهایی بوده که صدمه زده است و حلقه وصل این مسئله، ادیان منجی‌گرا هستند که تنها در مسیر صلح و امنیت پایدار قرار دارند و از ظرفیت‌های بالایی برخوردارند. توجه به رویکردهایی که تبیین شد، نگاه فرازمانی و فرامکانی ادیان و نقد برداشت‌های دینی که جنبه‌های افراطی را دارا هستند، مسائلی محسوب می‌شوند که باید مورد توجه باشند.
عدالت، وحدت و امنیت به یکدیگر وابسته‌اند
اما چند سؤال را نیز باید مطرح و پاسخ داد؛ اول اینکه، با شناسایی تغییرات اجتماعی، چطور می‌توانیم به این نتیجه برسیم که دغدغه مشترک ادیان منجی‌گرا تحقق صلح و امنیت است؟ آیا این یک شعار است یا یک ادبیات عمیق محسوب می‌شود؟ در این مورد، شناسایی روندهای صلح و امنیت بر اصل مشترک عدالت، بین ادیان منجی‌گرا دیده می‌شود. خداوند نیز فرمود: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ»، بنابراین پاسخ سؤال، از عدالت آغاز می‌شود و در جامعه‌ای که عدالت باشد، وحدت شکل می‌گیرد و در اینصورت امنیت ظاهر می‌شود و لازمه حفظ آن نیز صلح است و حکومت بشر در آینده می‌تواند از ظرفیت‌هایی برخوردار باشد. لذا عدالت مفهوم کلیدی و مفهوم امنیت و صلح است و صلح و امنیت، بسترساز عدالت‌اند.
سؤال دیگر این است که پیامدهای ناشی از تغییرات صلح و امنیت پایدار چیست؟ یکی از آن‌ها اینکه بسترسازی رشد انگیزه الهی از سوی ملت‌ها صورت می‌گیرد. همچنین تقویت اراده همگانیِ وحدت و یگانگی تحقق حکمرانی برای عدل و صلح برای حمایت از ملت‌ها محقق خواهد شد.
سناریوهای چهارگانه در دستیابی به صلح و امنیت
نکته دیگر، توجه به سناریوهایی است که می‌توان آن‌ها را در چهار سطح به بحث گذاشت؛ سناریوی اول، صلح ناپایدار است که در این سناریو، امکان اینکه مؤلفه‌های صلح محقق شود وجود دارد، اما بدون وجود امنیت خواهد بود و دغدغه اصلی، صلح است اما در سایه‌ای از ناامنی است و جامعه در وضعیت ناپایدار قرار می‌گیرد و این یکی از مصادیق الگوی بشری است که وجود داشته و خواهد داشت و این روند ناشی از ویژگی‌های تعارض منافع است. سناریوی دوم، سناریوی هرج و مرج است که در این جوامع، پیشران‌هایی که در آینده بازیگر هستند، به هرج و مرج دامن می‌زنند که این مسئله نیز به مداخلات بشری در سرنوشت ملت‌ها برمی‌گردد. عوامل به وجود آمدن این سناریو، در منفعت‌طلبی‌ها است.
سناریوی سوم، عقب‌ماندگی است که اگرچه در آینده تامین امنیت به قیمت تسلیم شدن در برابر قدرت برقرار می‌شود، اما صلح، تحمیلی و متزلزل است و در این شرایط حکومت‌ها در وضعیت وابستگی قرار می‌گیرند و نمونه آن در حکومت‌های وابسته، روشن است. در اینجا تأمین امنیت، بسیار هزینه‌بردار است. اما آخرین سناریو، صلح پایدار است. یعنی چشم‌انداز مطلوب صلح و امنیت در ادیان منجی‌گرا، تحقق صلح پایدار است و ایده اصلی این است که بتوانیم توانایی عرضه چشم‌انداز مطلوب برای تأمین صلح و امنیت داشته باشیم و به آن جامه عمل بپوشانیم که مشروط به این است که اسباب به روز تحقق سنت‌های الهی را فراهم کنیم.
چشم‌انداز مشترک ادیان در باب منجی‌گرایی
بنابراین از جایی که تمام ادیان یک چشم‌انداز مشترک را برای این مقوله نوید می‌دهند، در این فضا می‌توانیم با تکیه بر آموزه‌های وحیانی و باور به ظهور منجی، در چارچوب تحقق صلح و امنیت گام برداریم و اینها مفاهیمی هستند که در کنار هم تولید قدرت می‌کنند و صلح، امنیت و قدرت در کنار یکدیگر قرار دارند و باید ظرفیت‌های آینده‌پژوهی تقویت شود و حضور عینی داشته باشند. در این سناریو، امنیت به عنوان زیرساخت صلح پایدار است و پیونددهنده عدالت با صلح جهانی محسوب می‌شود و این سناریو می‌تواند به صورت جامع محقق شود.
لذا با توجه به سناریوهایی که مطرح شد و تأکید بر سناریوی چهارم، باید سناریوی مطلوب آینده، تحقق جامعه امن باشد و این مسئله در زمانی ممکن است که بتوان کلیدواژه‌های وحدت، عدالت و امنیت را در کنار هم با قدرت و پشتوانه تفکر وحیانی که در آن منفعت مادی وجود ندارد محقق کنیم.
انتهای پیام
