رمز و راز محبوبیت و ماندگاری سخن حافظ شیرازی

به گزارش ایکنا؛ خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی، مقلب به لسان‌الغیب، ترجمان الاسراسر، لسان‌العرفا و ناظم‌الاولیا، شاعر ایرانی سده هشتم هجری است. بیش‌تر شعر‌هایش غزل است که به عنوان غزلیات حافظ شهرت دارند. او از شاعران اثرگذار ایران‌زمین است و هرساله ۲۰ مهرماه مراسم بزرگداشت حافظ در محل آرامگاهش در شیراز و سایر شهر‌ها و کشور‌ها با حضور پژوهشگران ایرانی و خارجی برگزار می‌شود. به همین مناسبت، محسن معینی، قرآن‌پژوه و عضو هیئت علمی بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، یادداشتی را در اختیار خبرگزاری ایکنا قرار داده است که از نظر مخاطبان می‌گذرد.

 

بیستم مهر روز بزرگداشت شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی است که محبوب‌ترین شاعر در میان ایرانیان است. به جرئت می‌توان گفت که در کمتر خانه‌ای است که در کنار قرآن کریم، دیوان حافظ نباشد. بلکه عکس آن ممکن است صادق باشد و در خانه‌هایی دیوان حافظ باشد و قرآن کریم نباشد مانند هموطنان ارمنی، کلیمی و زردشتی.

 

درباره رمز و راز این محبوبیت و ماندگاری حافظ سخن بسیار گفته شده و اقوال مختلف است. اما شاید بتوان گفت آشنایی و انس حافظ با قرآن کریم یکی از دلایل این محبوبیت و ماندگاری کلام حافظ بوده، چنانکه او خود گفته است:

 

 

ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ/ به قرآنی که اندر سینه داری

 

که نشان‌دهنده این است که حافظ، قرآن را در سینه خویش حفظ کرده و در حافظه داشته است. یا در جایی دیگر گفته است:

 

عشقت رسد به فریاد ار خود به سان حافظ/ قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت

 

یعنی اگر مانند من حافظ هم قرآن کریم را با چهارده روایت از حفظ بخوانی، باز هم عشق است که به فریاد تو خواهد رسید و باید عاشق شوی و مشخص است که او مدام ذکر و وردش و درسش قرآن بوده است و حتی گفته شده که تفسیری نیز بر قرآن نوشته بود، او خود گفته:

 

حافظا در کنج فقر و خلوت شب‌های تار/ تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

 

او خود معتقد بوده است که هرچه دارد از دولت قرآن کریم است:

 

صبح خیزی و سلامت طلبی، چون حافظ/ هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم

 

و معلوم است کسی که اهل سحرخیزی و تلاوت قرآن باشد، خدا این سعادت را به او خواهد داد که نامش جاودان و مهرش در دل مردم خواهد افتاد.

 

آری حافظ خود به کار بزرگ خویش واقف بوده و به آن می‌بالید، چنانکه او گفته است:

 

 

ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد/ لطایف حکمی با نکات قرآنی

 

شعر او را که بررسی می‌کنیم می‌بینیم که مشحون است از تلمیحات، کنایات، استعارات و دیگر آرایه‌های ادبی که هرکدام به گونه‌ای به آیه یا قصه، یا موضوعی قرآنی اشاره دارد و این آرایه‌ها و اشارات و نکات قرآنی به گونه‌ای در شعر او جلوه‌گری می‌کند، که پیش از او و پس از او کمتر شاعری توانسته است به آن زیبایی به آن‌ها اشاره کند و این یکی از رمز و راز‌های توجه مردم به شعر حافظ است. هرچند ایهام و ابهام و دوپهلو یا چند پهلو بودن شعر او و رندی حافظ در به‌کارگیری این ابهام‌ها و ایهام‌ها هم نقش زیادی در توجه مردم به شعر او داشته است که در جای خود باید به آن پرداخت.