آینده سیاست خارجی پسااعتراضات؛ فعال یا منفعل

سیدجلال ساداتیان، کاردار اسبق ایران در انگلیس و دیپلمات باسابقه کشورمان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره رابطه میان اعتراضات آبان‌ماه بر حوزه سیاست خارجی گفت: سیاست خارجی هر کشور تابعی از سیاست‌های داخلی آن است و در هیچ زمان و مکانی نمی‌توان این دو را از همدیگر جدا کرد. سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز در مقاطع مختلف تحت تأثیر مسائل مختلف داخلی بوده است. در زمان مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که روابط با عربستان بهبود یافته بود بازهم زمزمه‌هایی از داخل در مخالفت با این رابطه بلند بود. در مقطع ریاست جمهوری آقای خاتمی که دولت در جهت تنش‌زدایی حرکت می‌کرد و کاهش مشکلات در حوزه سیاست خارجی دنبال می‌شد باز هم مخالفت‌ها و اعتراضاتی در داخل وجود داشت.

ساداتیان افزود: در دوره آقای احمدی‌نژاد اساسا کل روابط خارجی تحت تأثیر شعارهای تند داخلی قرار گرفت و به نوعی که کشور به سمت امنیتی شدن حرکت کرد و پرونده هسته‌ای با شش قطعنامه شورای امنیت مواجه شد. در دوره آقای روحانی نیز منتقدان و مخالفان دولت با قدرتی که دارند در هر مقطع شعارها و مخالفت‌های خاص خود را با سیاست خارجی کشور به ویژه در قضیه برجام اعلام ‌کردند و در جهت ناموفق جلوه دادن آن تلاش کردند. لذا اینکه سیاست خارجی تحت تأثیر مسائل داخلی قرار گرفته مسئله جدیدی نیست.

تأثیر منفی اعتراضات آبان بر سیاست خارجی

وی ابراز کرد: اما اعتراضات آبان و افزایش قیمت بنزین مزید بر علت شد و یک بی‌تدبیری در حد اعلا صورت گرفت. آقایان از یکم طرف قیمت بنزین را افزایش دادند که به کاهش مصرف منجر شود و هم مشکل کسری بودجه را برطرف کنند، اما وقتی با این حجم از اعتراضات مواجه شدند گفتند مابه التفاوت افزایش به صورت بسته معیشتی به خانواده‌های نیازمند تعلق می‌گیرد. واقعا اگر به دنبال چنین کاری بودند چرا تبدیل به این مسئله و معضل شد. این کار به راحتی می‌توانست مدیریت شود و افکار عمومی با آن آشنا شده و همراهی کند، کما اینکه در مقاطع قبلی این افزایش قیمت بنزین با تنش‌ها و اعتراضات بسیار کمتر اجرایی شده بود.

ساداتیان اظهار کرد: عملکرد نامناسب مسئولان باعث شد که خشم‌های فروخورده فرودستان و گروه‌های کم‌بضاعت شعله‌ور شود و در ادامه واکنش درستی نیز نسبت به این اعتراضات انجام نگرفت. ای کاش مسئولان به جای اینکه الان به دنبال دلجویی از معترضان و خانواده‌های کشته‌شدگان و آسیب‌دیدگان این حوادث برمی‌آمدند از همان ابتدا به دنبال دلجویی از مردم بودند و با آنها صحبت می‌کردند و جامعه را آماده اجرای این طرح می‌کردند. قطعا چنین اتفاقاتی در کنار تأثیر منفی بر اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی بر سیاست خارجی نیز تأثیر منفی می‌گذارد.

کاردار پیشین ایران در لندن بیان کرد: حال در آستانه سفر رئیس‌جمهور به ژاپن باید دید که این سفر تا چه حد می‌تواند گشایش‌هایی ایجاد کند و سیاست خارجی ما می‌تواند در این سفر مهم و پس از این اتفاقات دستاوردی برای کشور داشته باشد یا خیر.

نسبت موضع‌گیری طرف‌های خارجی با سطح اعتماد و رضایت مردم از حاکمیت

ساداتیان درباره تأثیر اعتراضات اخیر بر تند شدن لحن طرف‌های غربی نسبت به ایران به ویژه با پیش کشیدن موضوع اجرایی کردن مکانیسم ماشه و بازکشت تحریم‌های شورای امنیت گفت: هر چقدر مردم بیشتر حامی و پشتیبان نظام باشند و این حمایت انعکاس جهانی پیدا کند بر لحن و موضع‌گیری طرف های خارجی تأثیر مستقیم می‌گذارد. در دهه اول انقلاب که کشورهای مختلف جهان با جمهوری اسلامی ایران نزاع و جنگ داشتند و در دفاع مقدس پشت سر صدام ایستادند، اما مردم دفاع کردند و ایستادند و در نهایت جمهوری اسلامی از جنگ سربلند بیرون آمد و نگذاشت وجبی از خاک این سرزمین از دست برود. همچنین در انتخابات سال 1376 که مشارکت بالایی رخ داد و آقای خاتمی با درصد رأی بالا انتخاب شد واکنش‌های بیرونی خواه ناخواه نسبت به ایران مثبت بود.

این کارشناس مسائل بین‌المللی اظهار کرد: از طرفی وقتی دشمنان حس کنند بین مردم و حاکمیت فاصله ایجاد شده و از میزان اعتماد عمومی کاسته شده و نارضایتی‌ها افزایش یافته، گستاخ‌تر می‌شوند و بر حجم موضع‌گیری‌های منفی آنها افزوده می‌شود.

ساداتیان تأکید کرد: در واقع هر چقدر نظام از پشتوانه مردمی قوی‌تری برخوردار باشد در حوزه سیاست خارجی با دست بازتری می‌تواند امیتازات خاص خود را از دنیا بگیرد و سیاست‌هایش را به پیش ببرد. اما اگر ارتباط خوبی بین مردم و حاکمیت برقرار نباشد دشمنان در جهت خواسته‌های ناحق و نامشروع خود جری‌تر شده و به سمت بهبود سطح تعامل خود با ایران حرکت نخواهند کرد.

گفت‌وگو از مهدی مخبری