در مراسم گرامیداشت هفته دفاع مقدس عنوان شد؛
خلأ نگاه فرهنگی به دفاع مقدس/ ولایت‌پذیری در شعر استاد سبزواری
گروه ادب: در مراسم بزرگداشت هفته دفاع مقدس بر جای خالی نگاه فرهنگی به موضوع دفاع مقدس اشاره شد و عبدالجبار کاکایی نیز به بررسی آثار و شخصیت استاد سبزواری پرداخت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، حسینعلی قبادی، سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ظهر شنبه، 3 مهرماه در مراسم گرامیداشت هفته دفاع مقدس و یادبود استاد حمید سبزواری در سالن حکمت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: ما آنچنان که باید و شاید نگاه جامعی به دفاع مقدس نداشته و گاه شاهد افراط و تفریط‌‌هایی هم بوده‌ایم و متأسفانه این نگاه در حد نگاه ژورنالیستی بوده و دفاع مقدس را از این منظر مصادره کرده است.
وی افزود: اگر این جنگ در سرزمین دیگری رخ می‌داد، ما احتمالاً شاهد بروز نتایج دیگری در آن بودیم. اصولاً ملت‌هایی که جعل تمدن کرده باشند، با پدیده‌ها طور دیگری برخورد می‌‌کنند. در طول تاریخ شاهد هوش ویژه ایرانی هستیم و ایرانیان برای اینکه ارمغان نیاکان خود را که همان تمدن ایرانی است، حفظ کنند، حاضر شده‌اند ضربات سنگینی بر جسم‌شان وارد شود، اما گزندی به این تمدن وارد نشود.
قبادی ادامه داد: نیاکان ما با وجود هجوم‌های جهانی، تمدن ایرانی را حفظ کرده‌اند؛ چرا که نگاه فرهنگی به این موضوع داشتند و از این نظر ما به نیاکان خود بدهکاریم و از سوی دیگر باید از نگاه فرهنگی آنها درس بگیریم و برای بازشناسی سرشت و سرنوشت دفاع مقدس تلاش کنیم.
وی در ادامه تصریح کرد: از منظرهای گوناگون می‌توان به موضوع دفاع مقدس نگریست که به نظر می‌رسد آنچه موجب شد در فرآیند دفاع مقدس دشمن تنبیه شود و یک وجب از سرزمین از دست نرود، عنصر فرهنگ و پشتوانه و کارکرد آن در هشت سال دفاع مقدس بود. فرهنگ یعنی عوامل دخیل در دفاع مقدس که از جمله آنها می‌توان به باورهای عمومی ملی و دینی و پشتوانه‌های حماسی مردم و ذهنیت تاریخی و ملی ایرانیان اشاره کرد.
این پژوهشگر گفت: مجموعه آرمان‌ها و معارف انقلاب اسلامی، رهبری ممتاز و بی‌بدیل امام خمینی(ره) که به عرفان علاقه‌مند و به عنوان رهبر سیاسی همزمان از نگاه عرفانی برخوردار بود، انسجام ملی، احساس عمیق هویت مشترک اسطوره‌ای، آئینی و ملی، رهیافت مردم‌سالارانه و مردم‌محور، نگاه فرهنگی و اصالت دادن به فرهنگ و مقدم دانستن آن از عوامل دخیل فرهنگی در دفاع مقدس است.
وی یادآور شد: اصالت قائل شدن به فرهنگ در جنگ، ما را به سمت یافتن زبان مشترک با جهانیان رهنمون می‌شود و به آنها یادآور می‌شود که انسان برای اخلاق‌مدار بودن و نوع‌دوستی آفریده شده و در این راستا یافتن رهیافت فرهنگی برای دفاع مقدس امری ضروری می‌نماید.
سرهنگ حسین فروتن‌نژاد، عضو کمیسیون اسرا و مفقودین در ادامه این مراسم با اشاره به علل آغاز جنگ تحمیلی گفت: اختلاف حق حاکمیت بر سر اروندرود، حق مالکیت جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی و ... سبب شد حکومت رژیم بعث تصور کند با پیروزی انقلاب اسلامی می‌تواند حکومت نوپای ایران را ساقط کند.
وی در ادامه به جریان هشت سال دفاع مقدس اشاره و عنوان کرد: در طول هشت سال 30 هزار عراقی به اسارت گرفته شدند و 58 هزار نفر نیز از 15 کشور بودند و ما این کشورها را مزدور می‌دانیم که پس از پایان جنگ اسرا را به کشور عراق و سایر کشورها تحویل دادیم و اسرای ایرانی نیز طی 65 مرحله 39 هزار و 140 نفر به میهن اسلامی بازگشتند.
فروتن‌نژاد ادامه داد: اسرای عراقی فوت شده در اردوگاه‌های ایران 1214 نفر بودند که در سال 1381 به کشور عراق تحویل داده شدند و در این زمینه تعداد اسرای ایرانی فوت شده 570 نفر بودند و 10 هزار نفر از اسرای عراقی نیز تقاضای پناهندگی داشتند که مورد پذیرش ایران قرار گرفت.
وی با اشاره به تعداد اسرای زن ایرانی بیان کرد: 23 نفر از زنان ایرانی که همه آنها در خرمشهر به اسارت نیروهای عراقی درآمده بودند در سال‌های 1360 تا 1364 به میهن اسلامی بازگشتند.
در ادامه این مراسم عبدالجبار کاکایی، شاعر با بیان اینکه در دفاع مقدس باورهای دینی بر باورهای ملی غلبه داشت، گفت: به این موضوع فکر می‌کردم که چرا شعر انقلاب فراگیر نشد و از فربهی دهه 60 افتاد و نحیف شد که به نظر می‌رسد، میان نمادهای ملی و دینی، ستیز جاهلانه‌ای رخ داده که نتیجه مدیریت کم‌ارتفاعی بود که در دوره کنونی هم این مدیریت سیطره دارد.
وی با بیان اینکه میان مردم‌سالاری و عوام‌زدگی تفاوت قائل هستیم، افزود: برخی اوقات در رابطه با شعر در دامن عوام‌زدگی گرفتار بوده‌ایم، تصوری که سازمان تبلیغات اسلامی داشت این بود که شاعران باید نقش مبلغ را ایفا کنند و این، پیش از آنکه مردم‌سالارانه باشد، عوام‌زده است.
کاکایی ادامه داد: متأسفانه درباره سبزواری کم کار شده است و این شاعر به دلیل سرودن شعرهای انقلابی در کانون توجه قرار گرفت و هیجانات سیاسی که در تعابیر خراسانی استاد سبزواری مستتر بود، بر جوهره خیال‌پردازی وی غلبه داشت.
این شاعر تصریح کرد: ما نمی‌توانیم استاد را خارج از دوره تاریخی عصر مدرنیته بررسی کنیم، استاد سبزواری پیش از اینکه به بلوغ و جوانی برسد در عصری شکل گرفت که به آراستن دنیا یا از خلوتگاه صوفیانه بیرون آمدن مشغول بود و جهان جدید را در برابر تهاجم غرب شکل می‌داد و ظهور نبوغ استاد در نوجوانی مصادف با جریان چپ ایدئولوژیک در ادبیات بود.
وی در ادامه گفت: دوره‌ای که از آن به دوران مدرن یاد می‌کنیم پس از سقوط رضاخان و پهلوی دوم دوره انجمن‌های ادبی رونق گرفت و استاد سبزواری جستجوگر راهی بود تا جهان و وقایع جدید را وارد شعر فارسی کند.
کاکایی با اشاره به شباهت استاد سبزواری و ملک‌الشعرای بهار اظهار کرد: روش و رفتار هر دو مشابه بود و سعی می‌کردند موضوعات روز را وارد سبک خراسانی کنند. ذات ادبیات و خلاقیت‌های ادبی، ذات رو به تکامل و ناپیوسته‌ای دارد و در هر دوره تاریخی، زبان تحت تأثیر منظومه‌های فکری قرار می‌گیرد و کلمات مفهوم جدیدی می‌یابند. به عنوان مثال شب گاهی نماد خلوت و گاهی نماد ظلم و ... بوده است. از این رو ما نمی‌توانیم شکل ادبیات انقلاب را متهم به واپس‌گرایی کنیم؛ چرا که ادبیات رو به تکامل است.
این شاعر عنوان کرد: کتاب «سرود درد» استاد سبزواری که شامل شعرهایی از سال 1330 تا 1357 است، با مقدمه آیت‌الله العظمی خامنه‌ای(مد ظله العالی) رئیس جمهور وقت بوده و بیشتر شامل چهارپاره و شعرهای سمبلیک است و فشارهایی از سوی رژیم بر شاعران به ویژه استاد سبزواری وارد بود؛ چرا که شعرهای استاد از سوی آنها رصد می‌شد. کتاب دوم «سرود سپید» است که مربوط به شعرهای سال 1358 تا 1367 است و اغلب آنها ترجیع‌بند و ترکیب‌بند هستند و این شعرها نیز سمبلیک بوده و در مقایسه با شاعرانی چون ستوده، اوستا، مشفق و ... نشانه‌شناسی فرهنگ انقلاب را وارد شعر خود کرده و به نوعی خیلی زود به رصدی که به شعر دولتی یا انقلابی معروف بود، ورود کردند.
کاکایی در ادامه گفت: استاد سبزواری باید در دهه 40 و 50 خود را در تاریخ ادبیات انقلاب تثبیت می‌کرد و اتفاقاً شاعران بسیار قوی مانند اخوان، اوستا، حالت، هادی رنجی، مشفق، حسینی بیضایی، پژمان بختیاری، هوشنگ ابتهاج و ... با استاد سبزواری هم‌دوره بودند و استاد رفته رفته به شاعران دینی گرایش پیدا کرد و شعرهایش از سوی مداحان خوانده شد و شاید از همین نقطه بود که با موسیقی دادن به کلام آشنا می‌شود و به سوی سبک عراقی می‌رود.
وی یادآور شد: در «سرود سپیده» شاهد شعری هستیم که شعرهایش به مسمط و ترکیب‌بند و ترجیع‌بند رفته و از قصیده و غزل فاصله گرفته است و در حوزه محتوایی نیز شاهد ولایت‌پذیری در شعر استاد هستیم که در اغلب آثار خود بر آن تأکید می‌کند و ستودن صفاتی چون آزادگی، غیرت و اخلاق در آن تحقق می‌یابد و هر جا کاستی می‌بیند از آن انتقاد می‌کند.
یادآور می‌شود، عبدالجبار کاکایی در پایان سخنان خود شعری از استاد سبزواری با عنوان «حکمت قرآن» خواند که نشانگر استحکام و بلاغت شعر استاد است.
گفتنی است، در این مراسم که محسن ممتحنی، فرزند استاد حمید سبزواری نیز حضور داشت با اهدای هدایایی از مقام استاد قدردانی شد.
