مفاهیم، اثرات و نحوه به کارگیری سلامت معنوی در نظام سلامت کشور در نظر گرفته شود

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از فارس، فریدون عزیزی، معاون عملی فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی امروز، 7 اسفند در افتتاحیه دومین همایش سراسری قرآن، عترت و سلامت که در تالار علامه اقبال لاهوری بیمارستان نمازی شیراز برگزار شد، با بیان اینکه یک ارتباط بسیار مشخصی در دنیا بین سلامت معنوی و ابعاد دیگر سلامت داریم، گفت: افرادی که معنویت بیشتری دارند سلامت روانی و رفتار کم خطرتری دارند، بسیاری از مسائل روانی و جسمی در موارد خطر کمتر است و فشارها، اختلالات روانی و بیماری‌های قلبی و روانی کمتر است پس یک ارتباط تنگاتنگ بین سلامت روانی، معنوی و جسمی برقرار است.
معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی اضافه کرد: اما این باعث شد که غرب گمان کند تنها در حالتی باید سلامت معنوی را حفظ کنیم که در بستر بیماری هستیم در حالی که معنی سلامت معنوی بسیار گسترده تر از این است و باید در تمام ابعاد زندگی ما به خصوص در پیشگیری‌ها مورد توجه قرار گیرد.
وی به وظایف جامعه پزشکان در این مسئله اشاره کرد و گفت: وظیفه ما در برابر سلامت معنوی در فرهنگستان به فرموده رهبری در دو جهت است یکی اینکه هدف این باشد که به سلامت جسمانی هم کمک کنیم و این کار پزشکان است اما مشکلی که داریم این است که گروه‌های پزشکان ما با سلامت معنوی آشنا نیستند و باید بتوانند از آن برای سلامت جسمی کمک گیرند.
عزیزی افزود: مقوله دوم که مهم‌تر از اولی است این است درست کردن روحیات انسان‌ها بدون کمک روحانیان امکان‌پذیر نیست لذا در این راستا جلسات متعددی با حوزه‌های علمیه برگزار کردیم تا بتوانیم مسئله سلامت معنوی را در کل جامعه تقویت کنیم.
این مقام مسئول بیان کرد: به نظر می‌رسد ادغام سلامت معنوی در پیشگام‌های ابتدایی، اولیه و ثانویه در برنامه‌های آموزشی پزشکی لازم است و صاحبان پزشکی ما باید با مفاهیم، اثرات، دلایل و نحوه به کارگیری سلامت معنوی در نظام ارائه سلامت آشنا شوند و نهایتاً به این باور برسد که حفظ، تأمین و ارتقای سلامت جامعه و بیماران آنها در صورتی کامل است که کلیه ابعاد مختلف سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و به ویژه معنوی مورد نظر باشد.
وی در ادامه با اشاره به بحث سلامت معنوی گفت: باورهای دینی و اعتقاد به ذات خداوند در تمام متقدمان پزشکی ما وجود داشته است و اگر ما کتاب قانون را باز کنیم در همان صفحه اول مقدمه ستایش خداوند و همینطور توجه و درود به پیامبر و خاندان او را مشاهده می‌کنیم.
وی افزود: حکمت آن زمان و حکیم بودن مجموعه‌ای از 4 بعد سلامت ( جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی) را دربر داشته است نه فقط سلامت جسمی اما با آن مشکلاتی که بین کلیسا و علم در اروپا پیدا شد به ویژه در قرون 18 تا 20 میلادی به تدریج علم و دین از هم جدا شد و مسائل علمی را به متقدمین علم و مسائل دینی به کلیساها دادند و متأسفانه باورهای سکولاریسم در این زمان قوت قرار گرفت به طوری که جدایی بین پدیده‌های جسمی و روحی را هرچه بیشتر می‌دیدم.
عزیزی با ابراز تأسف از اینکه شالوده دانشکده‌های علوم پزشکی ما از زمان امیرکبیر به بعد بر همین اساس بود، گفت: کسانی که این دانشکده‌ها را بنا نهادند، هیچگونه آگاهی با فرهنگ دین و مسائل معنویت ما نداشتند و عملاً آنچه داریم از پزشک و پرستار و صاحبان علم پزشکی صرفاً به مسائل جسمی سلامت و به مقدار کمی روانی و اجتماعی توجه داشته ولی به هیچ عنوان سلامت معنوی را درک نمی‌کنند.
معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی خاطرنشان کرد: از 40 سال قبل مطالعات مختلف نشان داد که مسائل مختلف معنوی روی سلامت جسمی تأثیرگذار است و نشان دادند سلامت ناشی از 4 بعد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است  به همین دلیل بعد از یک سیر طولانی در سال 1997 در هیئت امنای سازمان جهانی بهداشت این را اعلام کردند که سلامت یک حالت دینامیک است و از تأمین رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی نشئت گرفته اما باورهای غلطی که در غرب است، اجازه تصویب نهایی در اجلاس سران و رؤسای بهداشت کشورها نداد و کشورها را مجبور کردند که بسته به فرهنگ خود با سلامت معنوی کار کنند.
وی ابراز کرد: تعریف عامی از سلامت معنوی در دنیا وجود دارد که اعتقاد به یک منبع و قدرت برتر و متفاوت از عوامل مادی موجب دستیابی به حالت اطمینان، امنیت و آرامش است که نتیجه آن رضایتمندی و نشاط درونی است اما چون نمی‌گویند این نیرو خداوند است، مسلماً راه را گم می‌کنند زیرا چنانچه مشاهده می‌کنیم بسیاری از آنان مشکلات زیادی در ارتباط با مسائل اعتقادی دارند.
عزیزی با بیان اینکه بر اساس تعالیم دین اسلام گرایش به معنویت ریشه در فطرت خداگرایانه دارد، گفت: انسان از بدو خلقت با تعالیم آسمانی آشنا می‌شود ولی ممکن است برخی انحراف‌ها پیدا کنند و به سر منزل نرسد.
به گفته وی، انسان دارای ابعاد مختلف است ولی دو بعد جسمی و روحی را می‌توان متمایز کرد، همانگونه که جسم ما نیازمند به تغذیه سالم است، روح ما نیز نیازمند به تغذیه سالم است تا تکامل پیدا کند و با توجه به زندگی کوتاه جسم، قطعاً روح جاوید و پایدار است اما عجیب که ما به دنبال سلامت جسم هستیم اما به دنبال سلامت معنوی و روح خود نیستیم.
عزیزی با تأکید بر اینکه سلامت معنوی به بعد انسانی و معنویت انسان توجه دارد، گفت: اهمیت سلامت معنوی از این جهت تنها نیست که تأثیر بر جسم دارد بلکه تأثیر و تعالی حقیقی انسان بر سلامت معنوی است. در قرآن می‌خوانیم دو نوع افراد در این زمینه وجود دارند؛ کسانی هستند که چون به آیات پروردگارشان تذکر داده شده کر و کور نمی‌شوند و قبول می‌کنند اما آنهایی هستند که به دلیل بیماری و یا از روی هوا و هوس، خود را خدای خود قرا ر می‌دهند.
معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی اظهار کرد: در میان موجودات، موجودی با کمال و بی نهایت وجود دارد که خداوند متعال است و این باورهای ماست و ما از متون قرآنی به توحید ذاتی، صفاتی و افعالی پی می‌بریم یعنی آن چیزی که یک موحد و مسلمان باید به آن‌ها تمسک پیدا کند.
وی با اشاره به آیاتی از سوره حدید عنوان کرد: در این آیات مشاهده می‌کنیم که خداوند همیشه با ماست و انسان اگر بتواند این را قبول کند، در زمره اولوالالباب قرار می‌گیرد و کسی که این طور می‌کند عبادتش از روی ترس نیست بلکه از روی عشق است.
عزیزی بیان کرد: در سلامت معنوی اسلامی آنچه خوشبختانه با کمک اساتید حوزه هم این تعریف ابداع شده است، صحبت ما مسئله تقرب به خدا و باور و گرایش نسبت به خداست بنابراین گرایش و بینش لازم برای تعالی روح که همان تقرب خداست، فراهم می‌شود که این مراتب گوناگون دارد و افراد همه در این باورها یکسان نیستند اما وقتی به اینجا می‌رسد تمام امکانات درونی می‌توانند به صورت هماهنگ به سمت سلامت معنوی بروند و همراه با آن‌ها و با اختیار رفتارهای مناسب از فرد ظهور پیدا کند.
وی با تأکید بر اینکه اگر ما به سلامت معنوی نگاه پیدا کنیم، احساس سلامت و امید از آنجاست که انسان اعتقاد و اتکا به خداوند داشته باشد و این شروع مسئله است، گفت: ایمان توحیدی، تقوا، دعا و وارستگی ما را آماده می‌کند برای اینکه سلامت معنوی بهتری پیدا کنیم و آن احساس هدفمندی و آرامش در زندگی وجود انسان را تجربه کنیم.
عزیزی تأکید کرد: کسی که سلامت معنوی را پیدا می‌کند از آن طرف باید اتصال او با انسان‌ها دیگران و طبیعت کاملا متفاوت باشد که متأسفانه در جامعه اسلامی خود کمتر می‌بینیم.
معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه با اشاره به تعریف سلامت معنوی گفت: از این تعریف سلامت معنوی که ذکر شد، 6 شاخص برای آن داریم که انسان‌ها می‌توانند خود را با آن بسنجند. نخست اعتقاد به ذات لایناهی هستی است، توحیدی که قبول داریم به چه صورت است و تمام صفات ذاتی و افعالی را فرا می‌گیرد، سپس ارتباط با این منشأ است که از طریق عبادت میسر می‌شود و دیگری ارتباط با ابعاد مختلف عالم پیرامون ماست و در اینجا قرآن است که می‌تواند ما را راهنمایی کند.
احساس رضایت و امید از زندگی، هدفمندی در زندگی و معناداری زندگی از دیگر شاخص‌های سلامت معنوی بود که عزیزی از آ‌ن‌ها نام برد.
وی ادامه داد: نتیجه همه این‌ها باید در ما قلب سلیم ایجاد کند همانطور که قرآن درباره حضرت ابراهیم(ع) فرمود با دل پاک به پیشگاه خداوند آمد و نتیجه صحبت‌هایی می‌شود که از قلب حضرت ابراهیم نشئت می‌گیرد. یعنی همه چیز را دیگر از خداوند بدانیم کسی که من را آفریده، راهنمایی می‌کند و کسی که مرا می‌میراند، سپس زنده‌ام می‌کند و این یعنی جهان‌بینی توحیدی و معنویت هم از اینجا می‌آید و نتیجه آن، چیزی است که خدا وعده داده و آن حیات طیبه است لذا اگر انسان در سلامت و بیماری چنین درکی داشته باشد، زندگیش توأم با نشاط و خرمی می‌شود.