حقيقت حج از ديدگاه امام محمدباقر (ع)

حقيقت حج از ديدگاه امام محمدباقر (ع)
زيد شَمّام می‎گويد: قتادة بن دعامه از مفسران و دانشمندان معروف اهل تسنن، بر امام باقر عليه السلام وارد شد. حضرت از او پرسيد: قتاده! تو فقيه اهل بصره‎ای؟ عرض كرد: چنين گمان می‎برند.
امام فرمود: شنيده‎ام قرآن را تفسير می‎كنی؟ عرض كرد: آری! فرمود: قرآن را با علم تفسير می‎كنی يا با جهل؟ عرض كرد: با علم!
امام فرمود: اگر چنين است تو دانشمندی هستی كه بايد به تو مراجعه كرد، من از تو می‎پرسم. عرض كرد: بپرسيد.
حضرت فرمود: معنای اين آيه كريمه را بگو: ... و قَدّرنا فيها السَّيرَ سيروُا فيها لَيالِیَ و اَیّاماً آمنين (1)؛ « قريه‎هايی (نزديك به هم) قرار داديم با فاصله كوتاه و سير و سفری معين و آنها را گفتيم كه در اين ده و شهرهای نزديك به هم، شبان و روزان با ايمنی كامل مسافرت كنيد.»
قتاده گفت: منظور كسی است كه با توشه و مركب و درآمد حلال از خانه خود به عزم اين خانه (كعبه) حركت می‎كند. (چنين كسی) در ايمنی به سر خواهد برد تا به وطن خود باز گردد.
امام فرمود: قتاده! تو را به خدا سوگند می‎دهم! آيا غير از اين است كه گاهی كسی از خانه خود با زاد و راحله و كرايه حلال به عزم كعبه حركت می‎كند اما در راه دچار دزدان می‎شود و حتی ممكن است به او صدمه‎ای بزنند كه موجب هلاكتش شود؟ عرض كرد: آری به خدا! (چنين است)
امام فرمود: وای بر تو قتاده! اگر تو قرآن را با رأی خود تفسير كنی ديگران را (كه مريد تواند و از تو حرف می‎شنوند) هلاك كرده‎ای و خود نيز هلاك شده‎ای و اگر اين تفسير را از ديگران گرفته‎ای (باز) هلاك كرده‎ای و هلاك شده‎ای!
وای بر تو قتاده! منظور خداوند (در اين آيه كريمه) كسی است كه با زاد و راحله و كرايه حلال از خانه خود به قصد اين خانه حركت می‎كند و در حالی كه نسبت به حق ما (ولايت) معرفت دارد و دلش با ماست. خداوند در اين باره از زبان ابراهيم عليه السلام می‎فرمايد: ... فَاجعَل اَفئِدَةً مِنَ النّاسِ تَهویِ اِلَيهِم ...(2)؛ «خدايا!
تو دل‎های مردمان را به سوی آنها مايل گردان... » به خدا سوگند! دعوت ابراهيم ما هستيم نه كعبه، وگرنه می‎فرمود: «اليه»، (قتاده!) آن كه از صميم قلب ما را بخواهد حجش مقبول است وگرنه نه! قتاده! اگر كسی چنين (اهل ولايت ما) بود از عذاب جهنم ايمن است.
قتاده عرض كرد: به خدا سوگند! بعد از اين، من اين آيه را جز اين، تفسير نخواهم كرد. امام فرمود: وای بر تو قتاده! همانا كسانی قرآن را می‎فهمند كه مخاطب آنند(3) (يعنی اگر بخواهی با حقايق قرآن آشنا شوی بايد به سراغ ما بيايی و بس!).
اِنَّما اُمِرَ النّاسُ اَن یَأتوُا هذِهِ الاَحجارَ فَیَطوُفوُا بِها ثُمَّ یَأتُونا فَیُخبِرونا بِوِلایَتِهِم.(4)
همانا! به مردم دستور داده شده (از جانب خدا) كه بيايند و اين سنگ‎ها (كعبه) را طواف كنند،، سپس به ما رجوع كنند و وفاداری خود را به ما اعلام كنند.
امام باقر عليه السلام
**********************
پی‎نوشت‎ها:
1- سوره سبا / 18.
2- سوره ابراهيم / 37.
3- بحارالانوار، ج 46، صص 349 – 350.
4- المحجّة البيضاء، ج 2، ص183.
منبع: جلوه‎های تقوا، ج 3، محمدحسن حائری يزدی.