روان‌شناسی چگونه به تاب‌آوری جوامع در برابر آسیب‌های اجتماعی کمک می‌کند

جوامع در طول تاریخ همواره با چالش‌ها و آسیب‌های اجتماعی متعددی روبه‌رو بوده‌اند؛ از اعتیاد و فقر گرفته تا خشونت و تبعیض، این مسائل می‌توانند تار و پود یک جامعه را سست کرده و سلامت روان و رفاه عمومی را به خطر اندازند.

در این میان دانش روان‌شناسی با ارائه بینش‌های عمیق در مورد رفتار انسان، انگیزه‌ها، و واکنش‌ها در شرایط دشوار، نقشی حیاتی در ارتقای  «تاب‌آوری اجتماعی» ایفا می‌کند.

تاب‌آوری اجتماعی به توانایی یک جامعه برای مقابله مؤثر با استرس‌ها، شوک‌ها و تغییرات منفی، و بازگشت قدرتمندتر از آن‌ها اشاره دارد. در همین راستا به‌مناسبت فرا‌رسیدن 9 اردیبهشت، روز روان‌شناس خبرنگار ایکنا از فارس با فریبا تابع‌بردبار، عضو هیئت علمی گروه روان‌شناسی دانشگاه پیام‌ نور شیراز با این موضوع که چگونه اصول و یافته‌های روان‌شناسی می‌توانند به تقویت این ظرفیت در جوامع کمک کنند، گفت‌وگویی کرده است که در ادامه مشروح آن‌‌را می‌خوانیم.

وی ضمن تشریح نقش حیاتی روان‌شناسان در کاهش آسیب‌های اجتماعی نظیر اعتیاد و بدهکاری، به تأثیرات شگرف فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی در حوزه روان‌شناسی پرداخت و بر اهمیت فرهنگ‌سازی برای مراجعه عموم جامعه به متخصصان این حوزه تأکید کرد.

تابع‌بردبار در پاسخ به سؤالی درباره نقش روان‌شناسان در سال‌های اولیه مواجهه با آسیب‌های اجتماعی، به حیطه کاری مشخص این متخصصان اشاره کرد و گفت: روان‌شناس مجهز به دانش روز می‌تواند به بهبود سلامت روانی فردی و کلی کمک شایانی کند.

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور شیراز تصریح کرد: شناسایی آسیب‌های اجتماعی نوظهور از طریق تحقیق و پژوهش، ارائه راهکارهای پیشگیرانه، آموزش عمومی در مورد این آسیب‌ها و نحوه انتشار و اطلاع‌رسانی آن‌ها، ارائه مشاوره‌های روان‌شناختی و برنامه‌های توانبخشی از جمله راهکارهای مؤثر روان‌شناسی در مواجه اولیه فرد با بحران است.

به گفته تابع‌بردبار همچنین کمک به نهادهای قضایی و بهداشتی در شناسایی افراد آسیب‌پذیر و نحوه برخورد با آسیب‌هایی نظیر اعتیاد، از جمله نقش‌های چندبعدی روان‌شناسان به‌شمار می‌رود.

تأثیر هوش مصنوعی در حوزه روان‌شناسی

وی در بخش دیگری از سخنان خود به تأثیر فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی در حیطه روان‌شناسی پرداخت و گفت: سرعت رشد این فناوری‌ها به حدی است که سازگاری انسان با آن هنوز به‌طور کامل صورت نگرفته است.

این متخصص روان‌شناسی افزود: هوش مصنوعی در سال‌های اخیر در حوزه درمان رشد چشمگیری داشته و در تشخیص و بعضاً درمان، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. این فناوری با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و پردازش داده‌های کلان رفتاری، تحلیل‌های دقیق‌تری در حوزه‌های مختلف روانشناسی ارائه می‌دهد.

به گفته وی تشخیص الگوهای رفتاری در بیماری‌های اضطرابی و افسردگی، ارائه مشاوره‌های اولیه از طریق چت‌بات‌های هوشمند و هدایت افراد به درمان‌های تخصصی‌تر، پیش‌بینی برخی رفتارهای آنلاین و پایش سلامت از طریق اپلیکیشن‌ها از جمله کاربردهای هوش مصنوعی در این حوزه است.

تابع‌بردبار ضمن با اشاره به مزایای هوش مصنوعی درباره محدودیت‌های آن در درک عمیق احساسات انسانی و خطر احتمالی برای حریم خصوصی گفت: با وجود تلاش‌ها برای ارتقای قابلیت‌های هوش مصنوعی در درک احساسات، این فناوری هنوز نتوانسته جایگزین روان‌ درمانگران و روان‌شناسان شود، اما ابزاری ارزشمند برای ارائه بینش و سرنخ به درمانگران محسوب می‌شود.

نقش روان‌شناسان در مدیریت بحران

عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌ نور شیراز در ادامه به نقش روان‌شناسان در مدیریت بحران‌ها نظیر پاندمی‌ها و بلایای طبیعی پرداخت و آن را به سه مرحله قبل، حین و بعد از بحران تقسیم کرد و افزود: آموزش مهارت‌های تاب‌‌آوری و مدیریت استرس قبل از بحران از راهکارهای مؤثر روان‌شناسان در مدیریت بحران است.

تابع‌بردبار تصریح کرد: همچنین اطلاع‌رسانی در مورد رفتارهای درست در شرایط بحرانی، همکاری با سازمان‌های مرتبط در تنظیم برنامه‌های مدیریت بحران و آموزش جنبه‌های روان‌شناختی به آن‌ها، ارائه حمایت‌های روان‌شناختی اولیه در حین بحران است.

به گفته وی، شناسایی منابع حمایتی، ارائه روان‌درمانی به آسیب‌دیدگان به‌ویژه زنان و کودکان، مدیریت ترس جمعی و شناسایی اطلاعات درست از نادرست و در نهایت، ارائه برنامه‌های توانبخشی برای افرادی که عزیزان خود را از دست داده‌اند و بازسازی روابط اجتماعی آسیب‌دیده، از جمله وظایف حیاتی روان‌شناسان در مواجهه با بحران‌هاست.

چگونه انگ اجتماعی بیماری روانی در جامعه شکسته شود

این عضو هیئت علمی دانشگاه پیام‌نور شیراز در پاسخ به سؤالی در خصوص راهکارهای ترغیب مردم به استفاده از خدمات روان‌شناسی، به باورهای نادرست و ترس از قضاوت در جوامع سنتی اشاره و بر اهمیت فرهنگ‌سازی در این زمینه تأکید کرد.

تابع‌بردبار اضافه کرد: افزایش آگاهی عمومی از طریق برگزاری کارگاه‌ها و کمپین‌ها، اطلاع‌رسانی در مورد فواید مشاوره، کاهش انگ و ترس از قضاوت، استفاده از ظرفیت افراد مشهور و متخصص برای شکستن تابوهای مراجعه به روان‌شناس از جمله این راهکارهاست.

این متخصص روان‌شناسی در پایان یادآور شد: همچنین همکاری پزشکان در خصوص ریشه روانی بسیاری از بیماری‌ها و ارجاع بیماران به روان‌شناسان، ایجاد مراکز مشاوره‌ای مقرون به صرفه و ارائه مشاوره‌های آنلاین از جمله راهکارهایی است که می‌تواند نگرش جامعه را نسبت به روانشناسی تغییر داده و مراجعه به متخصصان این حوزه را به‌عنوان بخشی از سبک زندگی سالم نهادینه کند.