دانشجویان جهان اسلام، سفیران فرهنگ رضوی در کشورشان هستند

مرتضی سعیدی، مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) در گفت‌و‌گو با ایکنا از خراسان رضوی درباره رویکرد اصلی این بنیاد اظهار کرد: بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌ و هنری امام رضا(ع) یک زیست‌بوم هنر و رسانه در موضوع رضوی است و در حدیثی از امام رضا(ع) آمده است: «رَحِمَ اَللَّهُ عَبْداً أَحْيَا أَمْرَنَا قُلْتُ كَيْفَ يُحْيِي أَمْرَكُمْ قَالَ يَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ يُعَلِّمُهَا اَلنَّاسَ فَإِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا اَلْحَدِيثَ ... اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را درک کنند، از ما تبعیت می‌کنند».

سعیدی گفت: در واقع قسمت پایانی کلام امام رضا(ع) در این سخن، فصل ممیزه مأموریت بنیاد با سایر مجموعه‌هاست، زیرا بنیاد سعی دارد فرمایشات اهل بیت(ع) را به بهترین نحو به جامعه منتقل کند و به همین دلیل در زیست‌بوم هنر و رسانه تولیدات هنری و رسانه‌ای را مبنای عمل خود قرار داده است.

وی بیان کرد: جشنواره‌های بیست‌گانه امام رضا(ع) که در دوره‌های پیش برگزار شده، مبتنی بر تولیدات هنری و رسانه‌ای بوده است، البته توسعه‌های عمیق و فراگیری در تمامی حوزه‌های کشور و در تمامی زیست بوم هنر و رسانه برای این جشنواره‌ها در کشور ایجاد شده است و در حال حاضر به این سمت می‌رویم که این تولیدات را حرفه‌ای‌تر و تخصصی‌تر کنیم، به این معنا که جریان تولیدات هنری را در ساحت حرفه‌ای هدایت کنیم تا بتوانیم آثار خوبی داشته باشیم.

سعیدی افزود: به همین دلیل جشنواره‌های امام رضا(ع) در سطح ملی سیاست‌گذاری می‌‎شوند، دبیران تراز ملی را برای این جشنواره‌ها انتخاب و صاحب‌نظران در حوزه‌های تخصصی را به‌عنوان شورای سیاست‌گذاری انتخاب کردیم. مأموریت بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) توسعه زیست‌بوم هنر و رسانه در موضوع رضوی است و هرچه بتوانیم استانداردهای تخصصی و حرفه‌ای این زیست‌بوم را ایجاد کنیم، عملاً در تولید محصولات موفق بوده‌ایم و این تولید محصولات اعم از شعر، نمایش، سرود، نماهنگ، تجسمی، فیلم، مستند و ... است.

وی گفت: بنیاد در سال‌های گذشته پتانسیل‌های بسیار خوبی از جمله خبرگزاری رضوی، انتشارات احیای امر و فصلنامه فرهنگ رضوی را ایجاد کرده است. این فصلنامه علمی پژوهشی حدود 11 سال تولید می‌شود  و دارای رده‌بندی «ب» از وزارت علوم است و امسال 44 شماره از آن چاپ شده است. در واقع در بنیاد به دنبال ایجاد یک زنجیره ارزش هستیم، جریان پژوهش، هنر، تولید صنایع خلاق رضوی، جریان رسانه‌ای و جریان عمومی‌سازی حوزه فرهنگ همچون رویدادها و همایش‌های فرهنگی‌ای که در طول سال برگزار می‌شود از جمله این اقدامات است و همین زنجیره ارزش از وجه ممیزه‌های بنیاد است که کمک می‌کند در جایی پژوهش کنیم و همین پژوهش را در جایی تبدیل به محصول کنیم، محصولی که می‌تواند به صنعت فرهنگی و در مرحله بعدی به بازار کسب و کار راه یابد.    

حمایت بنیاد برای تولید آثار برتر

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) درباره سیاست عمومی‌سازی و توسعه فرهنگ رضوی با اشاره به تولیدات فاخر این جشنواره‌ها بیان کرد: از برگزیدگان این جشنواره‌ها در حوزه‌های مختلف حمایت می‌کنیم، به‌عنوان مثال در تئاتر با اعلان فراخوان و مبتنی بر محورهای آن، نمایش‌نامه‌ها ارزیابی می‌شوند و از بهترین آن‌ها برای تولید حمایت می‌کنیم. معمولاً کمتر جشنواره‌ای منابع مالی را در ابتدای جشنواره قرار می‌دهد و ما این کار را انجام دادیم تا بتوانیم از گروه‌های شرکت‌کننده حمایت کنیم، بدین ترتیب با اعتباری که برای این گروه‌ها تعریف می‌کنیم، تولید را به صورت حرفه‌ای مدیریت می‌کنند.

وی با اشاره به فعال شدن جشنواره 1403 از اردیبهشت‌ماه ادامه داد: به‌عنوان مثال در سه جشنواره از 35 گروه تئائر با مبلغی حدود 80 میلیون تومان برای هر یک حمایت می‌کنیم، همچنین هر گروه در استان خود 15 شب با مجوز ارشاد، تبلیغات و اجرا دارند که بلیط فروشی و اقتصاد آن به گروه باز می‌گردد، بدین ترتیب جریان هدایت، حمایت و اقتصاد و ظرفیت‌های استانی را فعال می‌کنیم.

سعیدی تصریح کرد: اگر این برنامه با موفقیت اجرا شود، امسال بیش از 450 اجرای تئاتر در سراسر کشور در یک بازه زمانی یک ماهه خواهیم داشت و اگر برای هر اجرا 100 مخاطب در نظر بگیریم، در واقع 45 هزار بازدید از 35 تئاتر روی صحنه را داریم، به این ترتیب جریان عمومی‌سازی را با هدایت برنامه‌ها به‌سمت مردم پیش می‌بریم، همچنین در کنار جشنواره شعر که در آن از برگزیدگان تقدیر می‌شود، حدود 30 محفل شعری را در استان‌های مختلف و در مجامع عمومی همچون هیئت‌های مذهبی، مساجد برگزار خواهیم کرد.

وی افزود: برنامه‌ریزی برای اجرای گروه‌های سرود را در کنار مجموعه زیر سایه خورشید (از برنامه‌های آستان قدس رضوی) داریم و در واقع خروجی فعالیت‌های فرهنگی و هنری را به عرضه مخاطب می‌رسانیم.

دستگاه‌ها، سبد ظرفیت‌هایشان را در حوزه رضوی فعال کنند

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) درباره بهره‌گیری از ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی بنیاد اظهار کرد: در حوزه ملی دو رویکرد داریم؛ نخست آنکه ظرفیت‌های هنری و رسانه‌ای کشور را درگیر موضوع رضوی کنیم و بگوییم سبد مأموریت رضوی و امام‌رضایی دستگاه‌های مختلف چیست و آن را فعال کنیم. با مجموعه آستان قدس رضوی که می‌تواند ظرفیت‌های خوبی را در فضای ملی ایجاد کند، همکاری‌های جدی برای توسعه ملی داریم و صدا و سیمای کشور، مجموعه فضای مجازی، آموزش و پرورش و ... این اتفاق در حال شکل‌گیری است.

وی با اشاره به برگزاری دوازدهمین جشنواره سرود رضوی در سال گذشته گفت: 30 هزار مخاطب دانش‌آموز  و 450 گروه سرود در این جشنواره دانش‌آموزی شرکت کرده‌اند و در حوزه ملی برآنیم تا دستگاه‌ها سبد ظرفیت‌هایشان را در حوزه رضوی فعال کنند و علاوه بر آنکه خودمان در میدان مأموریت‌مان را دنبال می‌کنیم،  مأموریت ما توسط دستگاه‌ها توسعه یابد.

سعیدی رویکرد دوم را به حوزه بازیگران تخصصی مرتبط دانست و اظهار کرد: ما کنشگران حوزه رسانه‌ای و هنری را پیگیری می‌کنیم تا بتوانیم باشگاه هنرمندان رضوی را شکل دهیم. همه هنرمندان در مأموریت خود، اثر رضوی تولید می‌کنند و در واقع ما برش دستگاهی و برش تخصصی حوزه کنشگران هنر را فعال می‌کنیم.

وی درباره بعد بین‌المللی بنیاد افزود: در حال افزایش سطح هم‌افزایی با دستگاه‌های بین‌المللی هستیم تا بتوانیم اتفاقاتی را در سطح بین‌الملل رقم بزنیم. به‌عنوان مثال مجموعه سازمان فرهنگی و ارتباطات با رایزن‌های فرهنگی که کشورهای مختلف دارد، همچنین مجمع تقریب مذاهب و جامعه‌المصطفی نیز در کنار دستگاه‌های بین‌المللی در تلاش برای فعال کردن سبد بین‌المللی آن‌ها هستیم.

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) گفت: از جمله کارهایی که در این زمینه دنبال کردیم، برگزاری جشنواره دانشجویی جهان اسلام است، زیرا در داخل ایران دانشجویان مختلفی از کشورهای مختلف جهان اسلام در حال تحصیل هستند که حدود 3 تا 5 سال در ایران مهمان هستند و اگر بتوانیم در این سال‌ها ارتباط خودمان را با آن‌ها تقویت، مهارت‌های حوزه تخصصی هنر و رسانه را منتقل و موضوع رضوی را در میان آنان تثبیت کنیم، بعد از اتمام تحصیلات این افراد سفیران فرهنگی ما در کشورهای خودشان خواهند شد. در واقع به جای آنکه در کشور مخاطب کنشگر انتخاب کنیم، از اینجا کنشگران را تربیت می‌کنیم و در کشور مخاطب برنامه‌ریزی و اقدام را انجام می‌دهیم.

وی با تأکید بر ضرورت کارهای نو با اشاره به اینکه در ذات هنر، نوآوری نهفته است، بیان کرد: میان جریان هنری با جریان اندیشه رضوی فاصله‌ داریم و فاصله‌ای که میان عرصه فرهنگ و هنر با عرصه اندیشه وجود دارد آن است که جریان هنری مبتنی بر سلیقه، ذوق، قریحه، نوآوری‌ها به تولید اثر می‌پردازد، اما احتمالاً پشتوانه‌ اندیشه‌ای درستی ندارد، بنابراین عمدتاً تبدیل به کلیشه می‌شود و سطحی‌نگری اتفاق می‌افتد. تجربه‌ای که در بنیاد داریم این است که بین این دو جریان حلقه اتصال را شکل دهیم و به نوآوری‌های هنری، جهت‌ محتوایی درستی تزریق کنیم. 

سعیدی با اشاره به را‌ه‌اندازی سامانه «منظومه رضوان» بیان کرد: این سامانه جریان اندیشه‌ای و ایده‌های نوآورانه‌ خوب را در حوزه‌های مختلف هنری ذیل موضوع، مخاطب و قالب به‌صورت دسته‌بندی در اختیار قرار می‌دهد تا هنرمند بتواند هنرش را مبتنی بر محتوای مستند عرضه کند، همچنین در تعریف باشگاهی هستیم تا در آن امکان گفت‌وگوی صاحب هنر و اندیشه فراهم شود و ایده‌پردازی‌هایشان در حوزه رضوی مبتنی بر یک اندیشه درست شکل گیرد.

وی با بیان اینکه به دنبال ایجاد صنایع خلاق رضوی هستیم، ادامه داد: امیدواریم تا دو سال آینده تولیدات هنری بنیاد، امتداد اجتماعی خود را در محصولات فرهنگی و هنری نمایش دهد. در حال برنامه‌ریزی هستیم تا در بنیاد، مرکز صنایع خلاق نوآور رضوی و زیارت را شکل دهیم تا بتوانیم تولیدات هنری‌مان را به حوزه صنعت فرهنگی بیاوریم و امتداد مأموریت رضوی را در خانه‌های مردم ‌تجربه کنیم.

مدیرعامل بنیاد بین‌المللی فرهنگی‌هنری امام رضا(ع) افزود: اثرگذاری اثر به تکثیر و توزیع آن است، اگرچه اصالت اثر باقی است، به عنوان مثال عصر عاشورای استاد فرشچیان یکی است، اما نقش آن تقریباً در تمامی هیئآت مذهبی ما تکثیر شده و در در و دیوار شهر ما اکران می‌شود، بدین معنا بازنمایی اثر و پردازش فکری اندیشه‌ای آن در عرصه اجتماعی با تکثیر آن اتفاق می‌‌افتد.

وی با مطرح کردن دوگانه مکتب رضوی و فرهنگ رضوی بیان کرد: مکتب رضوی در دنیا منحصر به امام رضا(ع) است، اما فرهنگ رضوی متعلق به جامعه و مردم است. مکتب رضوی دربرگیرنده شخصیت، معارف و سیره امام رضا(ع) است، اما دال حوزه فرهنگ، نگرش‌هاست، به این معنا که نگرش من (جامعه، تاریخ، تمدن، مردم،کودک،...) به امام چگونه است و امام را چگونه درک می‌کنم.

سعیدی با بیان اینکه تبیین درستی از مکتب رضوی ارائه نداده‌‍‌ایم، به کتاب گفتمان رضوی اشاره کرد و گفت: در این کتاب 4 برش به فرمایشات امام شامل گفتمان توحیدی، گفتمان امامت و ولایت، گفتمان ولایت‌عهدی و سیاست‌ورزی، گفتمان اخلاقی و تربیتی زده شده است. به عنوان مثال اولین صفتی که امام رضا(ع) در ذهن ما می‌آید صفت رئوف است، بنابراین تصور ذهنی ما از امام رضا(ع) رأفت اوست، زیرا این جلوه از امام بیشتر برای ما بازنمایی شده است، اما آیا تا به حال این امام را از دریچه امام سیاست‌مدار و کسی که جریان تشیع را در زمان خودش نجات داد و حیات بخشید، نگریسته‌ایم.

وی ادامه داد: در واقع امام رضا(ع) در دوره ولایت‌عهدی بر مبنای سیاست‌شان جریان تشیع را نجات دادند، اما به این صفت در میان ما شهرت ندارند. بنابراین اینکه امام را چگونه بازنمایی کنیم و کدام وجه از آن برای ما نزدیک است، مهم است. جملاتی از امام نقل می‌کنیم که عمدتاً در حوزه اخلاق و تربیت است، چقدر امام را در حوزه گفتمان توحیدی بسط داده‌ایم که بازنمایی ما از امام در این حوزه ضعیف است و هنگامی‌که این موارد به جامعه هنرمندان منتقل نمی‌شود، جامعه هنرمند با کلیشه‌هایی از سفر، حرم، کبوتر، آهو، نقاره‌خانه و ... به تولید اثر می‌پردازد و مردم همین را مطالبه می‌کنند.

بازنمایی تک‌بعدی از امام؛ نگهداشت وی در گوشه‌ای از تاریخ

سعیدی بیان کرد: در بخش فرهنگ رضوی نیز باید تغییر در نگرش‌های جامعه مخاطب را رقم بزنیم که منوط به تغییرات در نگرش به مکتب رضوی است. به عنوان مثال اینکه امام رضا(ع) عالم آل محمد است، اما بازنمایی که ما از امام(ع) انجام دادیم، بازنمایی‌ای تک بعدی بوده است که همین موضوع موجب احجاف بر امام و نگهداشت او در گوشه‌ای از تاریخ شده است. با بازنمایی همه‌ زوایای امام می‌توان در حل مسائل اجتماعی از او کمک گرفت.

وی با اشاره به اینکه تصور جامعه نخبگانی و جامعه هنرمندان ما چنین است گفت: اگر به امام به عنوان کسی که شفا می‌دهد، ننگریم، بلکه به‌‌عنوان کسی که تمدن را شکل می‌دهد، بنگریم، کسی که جریان جامعه دینی را راهبری می‌کند، برای اقتصاد، علم، سیاست و فرهنگ ما چه می‌گوید؟ اگر نوع نگرش ما به امام اصلاح شود، دین و امام به صحنه می‌آیند.