شفاعت؛ مهم‌ترین نقش قرآن در قیامت
مهم‌ترین نقش قرآن در قیامت برای اهل قرآن، شفاعت است. قرآن ناطق، امیرالمؤمنین امام علی(ع) در خطبه ۱۷۴ نهج‌البلاغه می‌فرماید: «و بدانید قرآن کتابی‌ست که برای هر شخص در روز قیامت شفاعت کند، شفاعتش پذیرفته می‌شود و برای هرکس سعایت کند، سعایتش مورد قبول است.»
در هجدهمین روز از ماه مبارک رمضان، خبرنگار ایکنا از اصفهان در گفت‌وگو با علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن طی سلسله گفت‌وگوهای قرآنی ویژه این ماه با موضوع «حیات قرآن از ازل تا ابد»، به مرحله مقام قرآن در آخرت و بهشت تا ابدیت می‌پردازد. در ادامه، متن شماره هجدهم و پایانی این گفت‌وگو را مطالعه می‌کنید.
ایکنا ـ درباره نقش قرآن در عالم آخرت توضیح دهید.
بعد از وقوع قیامت کبری و نابود شدن عالم دنیا، آخرین نقش قرآن مجید در عالم آخرت جلوه می‌کند. در قسمت‌های پیش راجع به حقیقت وجودی قرآن به اندازه کافی صحبت کردیم و تاکنون باید به این باور رسیده باشیم که قرآن فقط کتابی مثل سایر کتب نیست که از مقداری کاغذ و مرکب به وجود آمده باشد، بلکه مانند هر موجود زنده دیگری دارای جسم و روح است.
بیشتر بخوانید:
- پایان جهان و صعود قرآن به ملکوت اعلی
- اثبات رجعت در آیات قرآن کریم
- حکومت مهدوی و تحقق هیمنه قرآن بر عالم هستی
- قرآن و قاریان قرآن در هنگامه ظهور
- اعجاز قرآن در قرون آینده و پیش از ظهور موعود(عج)
- قرآن در کنار عترت؛ نسخه نجات‌بخش انسان امروز
- قرآن، فوق معجزه است
- تفوق قرآن بر همه علوم اکتسابی انسان
- تحول در تفاسیر قرآن از آغاز غیبت کبری
- بهبود وضعیت تفسیر قرآن و جمع‌آوری حدیث در دوره غیبت صغری
- ماجرای محنت‌القرآن و ۱۵ سال اختلاف در جامعه اسلامی
- قرآن در بیانات امیر بیان
- قرآن در دوران خلافت خلفای راشدین
- قطعی بودن جمع‌آوری، تدوین و تنظیم قرآن در زمان حیات پیامبر(ص)
- آغاز و پایان حیات قرآن در عالم دنیا
- قرآن؛ حافظ و نگه‌دار کتب آسمانی پیش از خود
- قدیم یا حادث بودن قرآن از منظر شیعه
کاغذ و مرکب، ظاهر و درواقع جسم قرآن هستند. روح قرآن هم چیزی‌ست که ورای آن حضور دارد و ما زیاد از آن اطلاع نداریم و آنچه می‌گوییم، از بیانات قرآن ناطق یا حضرات معصومین(ع) عرض می‌کنیم. آن‌قدر می‌دانیم که بر اساس آیه ٨٨ سوره قصص: «... كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ...؛ جز ذات او همه چيز نابودشونده است»، وجه او، ذات، صفات فعل، ظهورات و کلام جاودانه اوست که در آن تجلی کرده است. وجه او، انسان کامل معصوم و هر آن چیزی‌ست که رو به او دارد.
با هر توصیفی به قرآن بنگریم، حی و لایموت است و با اتمام کار دنیا و تبدل آن به غیر، رسالتش به پایان می‌رسد و به عرصه آخرت وارد می‌شود و نقش خود را در نشئه‌ای دیگر آغاز می‌کند: «يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَالسَّمَاوَاتُ وَ بَرَزُوا لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ؛ روزى كه زمين به غير اين زمين و آسمان‌ها به غير اين آسمان‌ها مبدل شود و مردم در برابر خداى يگانه قهار ظاهر شوند.» (ابراهیم/ ۴۸). قیامت، عالم طلوع حقایق و بروز سرائر است: «وَ بَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعًا؛ همه در پیشگاه خدا ظاهرند.» (ابراهیم/ ۲۱).
قیامت، عالم نور و اشراق است. در تفسیر قمی، صفحه ۵۸۰ از قول امام سجاد(ع)، اوصاف جالبی از قیامت آمده است. ذیل آیه ۶۸ سوره زمر: «وَنُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَمَن فِي الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخْرَىٰ فَإِذَا هُمْ قِيَامٌ يَنظُرُونَ»، حضرت می‌فرماید: «در صور دمیده می‌شود و همه زندگان آسمان و زمین هلاک می‌شوند. در این هنگام، خداوند جبار جل جلاله با صدای بلند و جهوری، به‌طوری که تمام اقطار آسمان‌ها و زمین می‌شنوند، ندا می‌کند که: لِّمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ، امروز سلطنت و فرمانروایی حقه مطلقه برای کیست؟ هیچکس نیست که در پاسخ حضرت حق چیزی بگوید. او خود به سؤال خود پاسخ می‌دهد: لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ، سلطنت و فرمانروایی مطلق از آن خداوند واحد قهار است.»
منم که با قدرت قهریه و با اسم «القهّار» بر جمیع مخلوقات چیره شدم و همه را میراندم. (این عبارت، بخشی از آیه ۱۶ سوره مبارک غافر است که می‌فرماید: «يَوْمَ هُم بَارِزُونَ لَا يَخْفَىٰ عَلَى اللَّهِ مِنْهُمْ شَيْءٌ لِّمَنِ الْمُلْكُ الْيَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ؛ روز قیامت روزی‌ست که همه مردم ظهور و بروز دارند و چیزی از آنها بر خدا مخفی نخواهد بود. پادشاهی و اختیار بر نفوس امروز برای چه کسی‌ست؟ از برای خدای واحد قهار.» برداشت مستقیم از کتاب معادشناسی علامه سیدمحمدحسین حسینی طهرانی، قدس سره، ج ۴، ص ۱۴۱ تا ۱۴۳).
با توجه به اینکه عنوان بحث ما در این گفت‌وگو، «قرآن در قیامت» است و نه قیامت در قرآن، لذا این مبحث را در اینجا تمام و علاقه‌مندان را به مجموعه ١٠ جلدی معادشناسی علامه طهرانی(ره) توصیه می‌کنیم و به سراغ بحث قرآن در قیامت، البته به اختصار می‌رویم.
ایکنا ـ ورود قرآن به آخرت به چه شکل است؟
ورود قرآن به آخرت با همه جنبه‌های وجودی آن است؛ چون عالم آخرت، عالم ظهورات محسوب می‌شود و چیزی در آن پنهان نیست: «يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ؛ آن روز كه رازها همه فاش شود.» (طارق/ ۹). بنابراین قرآن با همه مراحل هفتگانه نزولش به عرصه می‌آید و به تعبیری به منزلگاه اولش صعود می‌کند. امام محمد باقر(ع) در بیاناتی که در جلد اول اصول کافی، صفحه ۶۰۱ آمده است، می‌فرماید: «یجیء القرآن یوم القیامة فی احسن منظور الیه صوره، فیمرّ بالمسلمین فیقولون: هذا الرجل منّا. فیجاوزهم الی النبیین، فیقولون: هو منّا. فیجاوزهم الی الملئکة المقربین، فیقولون: هو منّا. حتی ینتهی الی ربّ العزّه عزّ وجلّ؛ قرآن در روز قیامت می‌آید، در حالی که از نظر شمایل و حسن صورت دارای بهترین و زیباترین منظر است. آن‌گاه از جلوی مسلمانان عبور می‌کند و آنها می‌گویند که این مرد از ماست؛ سپس از نزدشان می‌گذرد تا به پیامبران می‌رسد و آنها می‌گویند: این مرد از ماست؛ سپس از نزد آنان نیز می‌گذرد تا به فرشتگان مقرب می‌رسد و آنها می‌گویند که این مرد از ماست و پس از آن نیز از نزد آنان می‌گذرد تا به پروردگار عزت عزّ و جلّ می‌رسد.»
امام باقر(ع) در ادامه می‌فرماید: «فیقول: یا ربّ! فلان بن فلان اظمات هو اجره و اسهرت لیله فی دار الدنیا! وفلان بن فلان، لم اظمئ هو اجره و لم اسهر لیله؛ می‌گوید: ای پروردگار من! فلان پسر فلان، من در روزهای گرم تابستان او را به خواندن قرآن مشغول کردم و شب‌هایش را به خواندن قرآن و بیداری پایان دادم. (طی زمانی که در دنیا زندگی می‌کرد) و اما فلان پسر فلان، من هیچ یک از روزهای گرم، او را به خواندن قرآن مشغول نکردم و شب‌هایش را به خواندن قرآن نگذراندم.»
«فیقول تبارک و تعالی: ادخلهم الجنة علی منازلهم فیقوم فیتبعونه، فیقول للمومن: اقرا، و ارقه؛ خداوند تبارک و تعالی به قرآن خطاب می‌کند که اینک تو آنها را برحسب درجات و مراتبشان در بهشت و در منازل خاص خودشان داخل کن. در این حال، قرآن به پا می‌خیزد و مردم مؤمن قاری قرآن به دنبال او راه می‌افتند و به مؤمن می‌گوید که بخوان و بالا برو.»
«قال: فیقرا و یرقی حتی یبلغ کل رجل منهم منزلته التی هی له فینزلها؛ حضرت فرمود: پس مؤمن می‌خواند و بالا می‌رود تا هر کس از مؤمنانی که قرآن خوانده بود، به منزل خودش می‌رسد که طبق آیات قرآن برای او معین شده است. در این صورت آن مؤمن قاری قرآن در آن منزل فرود می‌آید.»
مرحوم علامه طهرانی(ره) می‌فرماید: «از این روایت به دست می‌آید که اولاََ، منازل بهشت در درجات گوناگونی قرار دارد و تعدادشان بسیار است و لااقل به تعداد آیات قرآن، ۶ هزار و ٢٣۶ درجه است. ثانیاً، این منازل در عرض هم نیست، بلکه در طول یکدیگر و وصول به مرتبه عالی‌تر مستلزم عبور از مرتبه دانی آن است. ثالثاً، این منازل طبق آیات قرآن ترتیب یافته و هرکس فهم، علم، درایت و تلاوتش از روی تدبر در آیات قرآن بیشتر باشد، به منزل عالی‌تر می‌رسد که بالاتر و رفیع‌تر است.» (ملکوت قرآن، ج ۲، ص ۴۹)
ایکنا ـ چرا بر قرائت روزانه قرآن تأکید می‌شود؟
بهشت و مراتب آن را خداوند برای عاملان به قرآن و عالمان با عمل به آن معین فرموده؛ در نتیجه بر مؤمن واجب است تا هنگامی که به حقیقت قرآن نرسیده و از معانی باطنیه آن اطلاع پیدا نکرده است، دست از خواندن و تدبر در آیات قرآن برندارد. همچنین علامه طهرانی(ره) در صفحه ۴۶ کتاب «ملکوت قرآن» می‌فرماید: «علم به قرآن، موجب عمل و آن عمل موجب علم بیشتر و آن علم بیشتر، مورث عمل بالاتر و آن عمل بالاتر، مورث علم عالی‌تر و همین‌طور هر یک از مراتب علم و عمل در مرتبه دانی، مورث علم و عمل در مرتبه عالی‌تر شده تا وی را به علم مطلق و عمل مطلق برسانند.»
وی ادامه می‌دهد: «یعنی علمی که لایتناهی باشد و عملی که طاهر محض بوده، خلوص مطلق داشته باشد و شائبه‌ای از انانیت، هوی و گرایش به ماسوی الله در آن مشاهده نشود. اینجا مقام فناء فی الله است که برای عامل به قرآن پیدا می‌شود. در اینجا حقیقت کتاب الله، مشهود و ملموس می‌گردد. با چشم خدایی نظر بر کتابش می‌اندازد، با گوش خدایی سخنانش را می‌شنود و با زبان خدایی قرآنش را می‌خواند. اینجا بنده، فقط بنده است و ادعایی ندارد، محو است و چیزی به جز ذات اقدس حضرت احدیت نیست. این مقام به مقربان درگاه حق، روندگان واصل و سوختگان آشفته و شوریده اختصاص دارد؛ وگرنه سایر مردم، هرکس به اندازه فهم، قدرت عقل، تقوا و طهارتی که حاصل کرده است، به همان مقدار از علوم قرآن بهره می‌گیرد.»
ایکنا ـ مهم‌ترین نقش قرآن در قیامت چیست؟
مهم‌ترین نقش قرآن در قیامت برای اهل قرآن، شفاعت است. قرآن ناطق، امیرالمؤمنین امام علی(علیه افضل صلوات المصلین) در خطبه ۱۷۴ نهج‌البلاغه می‌فرماید: «واعلموا اَنّه شافع مشفَّع و قائل مصدَّق و اَنّه من سعع له القرآن یوم القیامة شفَّع فیه و من محل به القرآن یوم القیامة صدق علیه؛ و بدانید قرآن کتابی‌ست که برای هر شخص در روز قیامت شفاعت کند، شفاعتش پذیرفته می‌شود و برای هرکس سعایت کند، سعایتش مورد قبول است.»
در خصوص شفاعت قرآن عزیز، پیامبر رحمت و شفاعت، رسول مکرم(ص) بیان عجیبی دارد: «قال رسول الله(ص): ما من شفیع افضل منزله عندالله یوم القیامة من القرآن، لانبیّ و لاملک و لاغیره؛ هیچ شفیعی در روز قیامت، منزلت و مقامش در نزد خداوند افضل از قرآن نیست؛ خواه آن شفیع، پیغمبری باشد یا فرشته‌ای و یاغیر این‌ها.» (محجة‌البیضاء فیض کاشانی(ره)، ج ۲، ص ۲۱۰).
براساس روایات معصومین(ع)، درباره نقش قرآن در قیامت، ما به سه مورد می‌رسیم: ۱ ـ نقش شاهد، شهادت بر اعمال همه انسان‌ها. ۲ ـ نقش شفیع، شفاعت برای انسان‌های شایسته. ۳ ـ نقش شاکی، شکایت از انسان‌هایی که باعث مهجوریت قرآن در دنیا شده‌اند.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
