سیبویه، عالمی که کمتر معرفی شده است

ابوبشر عمروبن عثمان بن قنبر مشهور به «سیبویه» عالم معروف ایرانی در نحو زبان عربی و مؤلف کتاب مشهور «الکتاب» (نخستین و معتبرترین کتاب در نحو) متولد بیضا استان فارس بوده است.

درباره واژه سیبویه تعبیرات مختلفی شده است. گروهی بر این باورند که این کلمه مرکب از «سی» و «بوی» است که روی هم بر بوی سیب دلالت دارد و برخی نوشته‌اند که این ترکیب، معرف کسی است که زیاد خوشبو بوده و از وی بوش خوش به مشام می‌رسیده است. گروهی هم ظرافت و لطافتی که سیبویه داشته را دلیل لقب او می‌دانند.

تاریخ زندگی سیبویه به درستی مشخص نیست. در مورد تاریخ وفات وی اختلاف است و برخی سال فوت سیبویه را سال 194 هجری قمری نقل کرده‌اند. آنچه که درباره این عالم بزرگ نقل شده است این است که وی در دوره نوجوانی از زادگاه خود یعنی بیضا به بصره هجرت می‌کند و در نزد اساتید بزرگی مشغول به تحصیل می‌شود.

آمده است که سیبویه از موالی بنی حارث بن کعب بود که به دانشمندی نامدار مبدل شد. این عالم در علم لغت و صرف و نحو یکی ازنام آورترین دانشمندان جهان است و کتاب مشهورش یعنی «الکتاب» به عنوان یکی از مراجع اصلی علم صرف و نحو عربی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ابتکارات سیبویه موجب شد تا صرف و نحو در زبان عربی به طور رسمی و جامع مورد نگارش قرار گیرد و انواع حرکت­ها از قبیل فتحه و کسره به همراه آواها در این زبان مورد به طور مشخص مورد استفاده قرار بگیرد به همین دلیل سیبویه به عنوان یکی از تاثیرگذارترین دانشمندان جهان در گسترش زبان عربی و تکمیل و تقویت آن شناخته می شود. سیبویه به دلیل این خدمت ارزشمندش با نام سیبویه نحوی نیز شناخته می‌شود.

این عالم بزرگ در سن چهل و چند سالگی هنگامی که قصد عزیمت به خراسان داشت در میان مسیر از دنیا رفت و در گورستان باهلیه شیراز به خاک سپرده شد و بر روی مزارش هم سنگ سیاهی قرار داده شد که امروز محله‌ای که آرامگاه این عالم بزرگ قرار دارد به دلیل رنگ سیاه مزارش، به نام محله سنگ سیاه شناخته می‌شود.

ساده‌ترین راه برای رفتن به آرامگاه سیبویه از طریق دروازه کازرون است. با گذشتن از مقابل امامزاده سیدتاج‌الدین غریب(ع) و با پیمودن مسافتی حدود 800 متر می‌توان به آرامگاه رسید. در داخل آرامگاه ساده سیبویه کاشی‌کاری‌های زیبایی از آثار هنرمندان کاشی‌کار خراسانی وجود دارد. بر روی سقف نیز طاق نماهایی تعبیه شده است که بر زیبایی هر چه بیشتر بنا افزده است. محل قرار گرفتن آرامگاه از سطح ورودی فاصله داشته و با چند پله به حیاط متصل می‌شود.

سنگ مزار این عالم بزرگ در میانه تالاری قرار دارد که خود این سنگ دارای ابعاد ۱۹۰ در ۷۰ است و بلندی آن هم ۳۵ سانتی‌متر است. بر روی این سنگ که نوساز است و معلوم نیست بر روی سنگ کهن آن چه بوده است، چیزی نوشته نشده است ولی در دیوار شمالی آرامگاه تابلویی به خط نستعلیق وجود دارد که زندگی سیبویه و اقدامات او در آن نوشته شده است.

دیواری که تابلو بر روی آن قرار دارد دارای کاشی‌کاری معرق زیباست. ضمن اینکه سقف آرامگاه هم دارای معرق‌کاری زیبایی است و تاق نماهای آرامگاه طراحی زیبایی دارند. پوشش درون آرامگاه، سنگ سیاه است و در گستره‌ بیرونی آن از سنگ‌های تیشه‌ای بهره برده شده است. این سنگ را با تیشه اصطکاک می‌دهند تا صاف بودن سطح آن را بگیرند. همین کار نیز در محوطه‌ بیرونی آرامگاه انجام شده است. پیرامون سازه گل‌کاری و درخت‌کاری‌هایی دیده می‌شود. این گستره‌ بیرونی، وسعت چندانی ندارد.

آرامگاه سیبویه در سال 1353 هجری شمسی توسط انجمن آثار ملی ساخته شده است. جایی که آرامگاه سیبویه در آن ساخته شده است، اکنون به نام «خانه فرهنگ سیبویه» شناخته می‌شود. این آرامگاه در 25 اسفند 1379 خورشیدی، با شماره‌ی 3067 در شمار آثار ملی ایران ثبت شده است.