جهاد تبیین در مدارس؛ عرصه‌ها و مصادیق

فیروز مطهرنیا، پیشکسوت آموزش و پرورش چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از استان با اشاره به اینکه طرح مسئله جهاد تبیین از سوی مقام معظم رهبری مختص امسال و سال قبل نیست بلکه ایشان از سال‌ها پیش بر این مهم تأکید داشته‌اند، اظهار کرد: ضرورت این موضوع در دهه‌های قبل در تعابیری همچون «تهاجم فرهنگی»، «شبیخون فرهنگی»، «قتل عام فرهنگی» و نظیر اینها مورد نظر ایشان بوده و مسئولان و مردم را نسبت به این موضوع آگاه کرده‌اند.

وی با ذکر اینکه در سال‌های اخیر نقشه‌ها و توطئه‌های دشمن به‌روزرسانی و پیچیده‌تر شده و به تعبیر رهبر انقلاب جنگ اراده‌ها و روایت‌ها یا جنگ شناختی و ترکیبی شکل گرفته است، ادامه داد: منویات مقام معظم رهبری در کارزار مقابله با دشمن چراغ راه است و ایشان به‌ویژه در دو سه سال اخیر، جهاد تبیین و روشنگری را به‌عنوان فریضه قطعی و فوری مورد تأکید قرار داده‌اند. 

مطهرنیا با اشاره به اینکه جهاد تبیین نیازمند مدیران جهادی به‌ویژه جوانان مؤمن انقلابی است، توضیح داد: برای تحقق این موضوع خوب است که دستگاه‌های مختلف با نگاه جوان‌گرا، تحول‌آفرین و مردمی به فراهم ساختن زیرساخت آن توجه داشته باشند و در اینجا مسئله کادرسازی با رویکرد جوان‌گرایی در آموزش و پرورش موضوعیت پیدا می‌کند که خوشبختانه این نگاه را هم در مدیران شاهد هستیم.

ظرفیت آموزش‌وپرورش در امیدآفرینی

این کارشناس فرهنگی در استان وجه دیگر جهاد تبیین را امیدآفرینی مطرح کرد و افزود: آموزش و پرورش به‌عنوان بزرگ‌ترین دستگاه اجرایی ظرفیت امیدآفرینی در جامعه را دارد زیرا مخاطب آن، یک جمعیت عظیم از نوجوانان و جوانان جامعه است که آینده‌ساز هستند؛ در همین خصوص مقام معظم رهبری قائلند: «شما معلمان و نسل جوان هستید که فردا را می‌سازید و استکبار جهانی را مأیوس می‌کنید و نقطه امید روشن را در دل مستضعفان عالم زنده نگه می‌دارید»، ایشان همچنین فرموده‌اند: «شما معلمان هستید که فردا را می‌سازید». ایشان در جایی دیگر معلمان را افسران ستاد پيشرفت و آموزش و پرورش را وسیله پیشرفت کشور دانسته‌اند.

مطهرنیا در تشریح نقش مهم و اساسی آموزش و پرورش در جهاد تبیین، بیان کرد: تبیین بیانیه گام دوم برای معلمان و دانش‌آموزان و حتی اولیا گام خوبی است که اگر به‌خوبی برداشته شود، در جهاد تبیین نیز موفق خواهیم بود که خوشبختانه در بستر شبکه شاد کارهای مبارکی مبتنی بر تبیین بیانیه گام دوم برای معلمان و دانش‌آموزان انجام می‌شود. 

رئیس پیشین اداره قرآن، نماز و عترت اداره‌کل آموزش و پرورش استان اظهار کرد: مقام معظم رهبری به فرهنگیان و معلمان تأکید دارند که «رسالت معلمان تربیت نسل دارای هویت ملی، مقاوم و آگاه برای تحقق تمدن نوین اسلامی است» و به نظرم بر مبنای همین رهنمود، آموزش و پرورش پرچمدار جهاد تبیین در مسیر گام دوم انقلاب اسلامی است تا این نسل از دانش‌آموزان به مؤثرترین قشر جامعه تبدیل شوند.

مطهرنیا با بیان اینکه مقام معظم رهبری دانش‌آموزان را «سربازان حقیقی انقلاب» می‌دانند، ادامه داد: ایشان قائلند که زنده کردن احساس «هویت ایرانی اسلامی و شخصیت ملی» در نوجوانان و جوانان باهوش کشور وظیفه‌ای اساسی است که باید مورد توجه قرار گیرد. 

عرصه‌های جهاد تبیین در مدارس

وی با تأکید بر اینکه در لبیک به فرمان جهاد تبیین از سوی فرمانده معظم کل قوا در ساحت مدارس نخست باید دشمن‌شناسی صورت بگیرد، توضیح داد: نوجوان و جوان ما باید بداند که خاستگاه توطئه کجاست و با چه نوع دشمنانی رویارو هستیم؛ اشکال کار ما در حیطه جهاد تبیین این بوده است که یا درست تبیین نکردیم یا تبیین ما ناقص بوده است لذا می‌طلبد در معرفی ارزش‌ها و آرمان‌ها و نیز دستاوردهای انقلاب هم خوب و هم پررنگ و کامل کار کنیم.

مطهرنیا فضای مجازی را ظرفیت عظیمی دانست که در اختیار نظام تعلیم و تربیت قرار داد و افزود: باید به فرصت‌های این فضا بیشتر توجه کنیم و برنامه‌ریزی‌ها به سمت بهره‌گیری از این فرصت‌ها باشد. متأسفانه آنچنان که لازم است هنوز بر فضای مجازی مسلط نشدیم و دشمن حضور قوی‌تر و مؤثرتری دارد. 

فرهنگی بازنشسته استان با استناد به دیدگاه مقام معظم رهبری ناظر بر شیوه‌های دشمن در جنگ نرم، بیان کرد: دشمن تلاش دارد که با قطع زنجیره تواصی به حق و صبر، حقایق را وارونه نشان دهد و دراینجا نقش جهاد تبیین به‌ویژه برای نسل نوجوان و جوان در مدارس موضوعیت پیدا می‌کند. 

پرورش نهال امید در میان دانش‌آموزان 

مطهرنیا با تأکید بر اینکه آموزش‌‌وپرورش این ظرفیت را دارد که نهال امید به آینده را شکوفا کند، افزود: نوجوانان و جوانان نسل امیدآفرین هستند و اگر نتوانیم ابعاد امیدواری را در قلوب و اذهان نسل جوان ساری و جاری کنیم، باید با نسلی سرخورده و مأیوس روبرو شویم که طعمه دشمن قرار خواهد گرفت و متزلزل و آسیب‌پذیر است. 

وی با تأکید بر اینکه ابزار و بایسته‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری جهاد تبیین در نهاد آموزش و پرورش باید پیش‌بینی شود، ادامه داد: اخلاق، سخن متین، کلام بصیرت‌افزا و عقلانیت و نیز پرهیز از رذائل اخلاقی نظیر دروغ، تهمت، کتمان، اهانت و... چند مورد از ابزار جهاد تبیین هستند که باید در نهاد تعلیم و تربیت مورد توجه قرار گیرد. 

مطهرنیا نیاز به مدارس انقلابی، معلمان و دانش‌آموزان و نیز محتوای انقلابی را برای نشر ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی ضروری دانست و توضیح داد: مدرسه انقلابی آن است که در تمامی ساحت‌ها از ساخت و ساز و طراحی و تزیین فضا گرفته تا ابزار و امکانات آموزشی و کمک‌آموزشی، محتوا و کتاب‌ها و ... ترویج‌دهنده و تداعی‌کننده پیام‌ها و ارزش‌های اسلامی و انقلابی باشد. 

وی با تأکید بر تعامل و همکاری‌های مطلوب حوزه علمیه و آموزش وپرورش که زمینه تربیت دینی را در مدارس فراهم می‌آورد، اضافه کرد: با اینحال این تعامل باید بیش از پیش تقویت شود و برپایی نمازهای جماعت در مدارس با حضور طلاب و روحانیون و یا برگزاری طرح امین، از جمله اقدامات از جنس جهاد تبیین هستند که باید بیش از پیش تقویت و قوی و مدون شود. می‌توان با کمک طلاب و علمای دینی برنامه‌های فاخر، به‌روز، جذاب و تأثیرگذار به‌ویژه در مناسبت‌ها در مدارس تدارک دید که قطعاً بستری برای جهاد تبیین می‌باشد. 

مطهرنیا همچنین نقش پیشگامی تشکل‌های دانش‌آموزی در جهاد تبیین را یادآور شد و افزود: در این راستا، حمایت‌های مادی و معنوی، پیش‌بینی اعتبارات و امکانات، تجهیز مدارس به مباحث فناوری و... لازم است تا مسیر هموار کار فراهم شود. ضمن اینکه حتی کمبودها و کاستی‌ها در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری یا نیروی انسانی و... نیز نیازمند روشنگری و شفاف‌سازی و جهاد تبیین است تا اذهان و افکار عمومی به‌ویژه در بین قشر فرهنگیان و دانش‌آموزان اغنا شود.

تقویت هویت دانش‌آموزان با جهاد تبیین 

وی جهاد تبیین را هم شامل روایت دستاوردها و هم کاستی‌ها و ضعف‌ها و علل آن مطرح کرد و ادامه داد: دانش‌آموزان همچنین باید با هویت ایرانی و اسلامی خود آشنا شوند که این موضوع مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز هست. نسل جوان و نوجوان باید جایگاه بالای واقعی خود را بشناسد و هویت او تا جایی تقویت شود که در برابر القائات فضای مسموم دشمن دچار تزلزل و ناامیدی نشود.

مطهرنیا شخصیت و اندیشه شهدا و فرهنگ ایثار و شهادت را یکی از مصادیق هویت ملی هر ایرانی برشمرد و توضیح داد: خوب است که دانش‌آموزان در قالب برنامه‌های متنوع و جذاب با شخصیت شهدا آشنا شوند و وصیت‌نامه‌های شهدا را بشناسند. یقین بدانید اگر این انتقال مفاهیم و آموزه‌های شهدایی و حماسه‌ها، رشادت‌ها و جان‌فشانی‌ها که انجام شد تا کیان و عزت کشور حفظ شود به‌خوبی به دانش‌آموزان نیز منتقل گردد، گام مهمی در تقویت هویت و امیدآفرینی، حس غرور و عزت و افتخار به تاریخ گذشته در بین دانش‌آموزان خواهد شد. 

وی تأکید کرد: برای تبیین و بررسی اندیشه و دیدگاه و به‌ویژه وصیت‌نامه‌‌های شهدا عموماً در مدارس طرح‌ها و برنامه‌های فراوانی اجرا می‌شود اما می‌توان این طرح‌ها را ارتقا داد تا تأثیرگذارتر شوند و بر حسب حال مخاطب در رده‌های سنی گوناگون و مقاطع مختلف تحصیلی و نیز ویژه فرهنگیان و اولیای دانش‌آموزان باید این برنامه‌ریزی اتفاق بیفتد. 

مطهرنیا پاسخگویی به سؤالات و شبهات دینی دانش‌آموزان را از دیگر مصادیق جهاد تبیین در مدارس دانست و بیان کرد: این موضوع در مدارس در جریان است؛ همچنین هسته‌ها و مراکز مشاوره در آموزشگاه‌ها مشغول پاسخگویی و راهنمایی دانش‌آموزان و خانواده‌ها در خصوص مشکلات رفتاری و مباحث روانشناختی و تحصیلی هستند، جا دارد که باتوجه به فراهم بودن امکانات و زیرساخت‌ها، مشاوره‌های دینی و مذهبی و حتی اجتماعی و سیاسی و... را که در قالب جهاد تبیین موضوعیت پیدا می‌کند در این مراکز با حضور مدرسان و کارشناسان مرتبط به مخاطبان ارائه داد. 

وی با ذکر اینکه کانون‌های فرهنگی و تربیتی مدارس، مراکز دارالقرآن، پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی، کتابخانه‌های مدارس، اردوگاه‌ها و دیگر مراکز فعال ذیل آموزش و پرورش نیز خدمات خوبی به مخاطبان ارائه می‌دهند، افزود: موضوعات و فعالیت‌های متنوعی در مدارس از کارهای فرهنگی و ادبی گرفته تا فعالیت‌های هنری و کاردستی، قرآنی و دینی و... انجام می‌شود که این فضاها نیز بستر خوبی در جهت تبیین و روایت داشته‌ها و دستاوردها هستند که امیدآفرینی را نیز به دنبال دارند. 

مطهرنیا بیان کرد: منابع و کتاب‌های درسی با همت معلمان فضای تبیینی خوبی را در کلاس‌ها ایجاد می‌کند که مثلاً کتاب تفکر و سبک زندگی در پایه‌های مختلف این فضا را به‌خوبی ایجاد می‌کند. جا دارد که برنامه‌ریزی و طراحی مدون و اصولی و فکرشده برای تحقق جهاد تبیین در کلاس‌های درس اندیشیده شود که صاحب‌نظران و کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت در این راستا ورود کنند، کارگاه‌های توجیهی برای معلمان و دبیران برگزار شود و فضا مهیا شود تا شاهد برکات آن باشیم. 

این کارشناس حوزه تعلیم و تربیت با تأکید بر اینکه جهاد تبیین در کلاس‌های درس با اقدامات دستوری و بخشنامه‌ای و مقطعی به سرانجام نمی‌رسد، توضیح داد: می‌طلبد که با اقدام سریع، یک برنامه هدفمند و منسجم از سوی هیئت‌های اندیشه‌ورز متشکل از صاحبان نظر و ایده طراحی و برنامه‌ریزی و عملیاتی شود تا منجر به نتیجه مطلوب گردد.

مطهرنیا تعامل دستگاه‌ها با آموزش و پرورش در راستای تحقق جهاد تبیین را یادآور شد و گفت: معمولاً برخی دستگاه‌ها برنامه‌هایی را در مدارس برای روایت خدمات، افتخارات، جهش‌ها در خدمت‌رسانی و دستاوردهای خود دارند اما چه خوب است که این روایت‌ها در قالبی جذاب و تأثیرگذار و در قالب اهداف آموزش و پرورش باشد. خوب است تولید محتوای دستگاه‌ها در این خصوص با مشورت و راهنمایی هسته‌های فکری آموزش و پرورش صورت گیرد تا با توجه به اشرافشان به حیطه‌های فکری و روانی دانش‌آموزان، محتواهای مؤثر تولید شود.

وی تأکید کرد: مقام معظم رهبری قائلند که «حقایق باید با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت همراه با زینت عاطفه و عواطف انسانی تبیین شوند»، در جهاد تبیین با باورها سر و کار داریم و لذا کار تبلیغی و تزییتی نمی‌خواهیم انجام دهیم بلکه کار باید عمق و تداوم نیز داشته باشد و مخاطب را به اندیشیدن و تفکر وادار کند. جهاد تبیین یک کار تخصصی در در مدارس و نیازمند مدرسان و کارشناسان آگاه، خودساخته و متقی، متخصص، مخاطب‌شناس و دوره دیده است که با ظرافت و حساسیت کار آشنا باشند و بتوانند باوجود فضای مسموم القا شده از سوی دشمن، اندیشه‌ها را روشن و بیدار کنند.

معرفی خدمات شبکه شاد؛ مصداق جهاد تبیین 

مطهرنیا با بیان اینکه همه کلاس‌های درس عرصه جهاد تبیین هستند، افزود: حتی کلاس ریاضی و فیزیک نیز می‌تواند عرصه روایت و روشنگری در خصوص داشته‌ها، دستاوردها، معرفی دانشمندان و مفاخر علمی باشند که نقش مهمی در تقویت هویت ملی و احساس غرور و عزت در نسل نوجوان و جوان دارد و لذا معلمان و دبیران نقش مهمی در این راستا دارند. 

وی با تأکید بر اینکه جهاد تبیین در مدارس عرصه‌های گسترده‌ای اعم از اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، دینی، انقلابی، علمی، آموزشی، سیاسی، اخلاقی و... دارد، افزود: حتی خوب است مجاهدت معلمان در ایام کرونا و مجازی فعالیت شدن مدارس در قالب جهاد تبیین برای دانش‌آموزان بازنمایی و بازگویی شود به‌ویژه اینکه آموزش‌‌وپرورش استان جایگاه بالایی در کشور از حیث تولید محتوا و درخشش معلمان در این عرصه داشت و استان ما نقش پررنگ و افتخارات خوبی در تولید محتوا و طراحی و برپایی رویددها و برنامه‌ها در شبکه شاد داشته است. 

مطهرنیا در پایان گفت: به‌نظرم جا دارد اصحاب رسانه به معرفی ظرفیت‌ها و خدمات وسیع شبکه شاد با مخاطب چندین میلیونی بپردازد و دستاوردهای این بستر فاخر و قدرتمند آموزشی مجازی را با کارشناسان و متخصصان این عرصه مورد واکاوی قرار دهند که این هم مصداقی از جهاد تبیین است. 

خدیجه نادری