سبقه تاریخی عزاداری مردم خراسان در شاهنامه نمایان است
یک پژوهشگر خراسان‌شناسی گفت: در قسمتی از داستان‌های شاهنامه پهلوانی، اساطیری و روزگار مطابق با سلطنت پادها یا همان اشکانیان در ایران، متوجه می‌شویم که ریشه عزاداری در خراسان از آن زمان نشئت گرفته است.
رضا سلیمان نوری، رئیس هیئت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان رضوی و پژوهشگر خراسان‌شناسی در خصوص سبقه تاریخی عزاداری‌های خراسان در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی اظهار کرد: برای بررسی عزاداری در خراسان باید به سال‌های قبل از اسلام رجوع کنیم. وقتی شاهنامه را مرور می‌کنیم در قسمتی از داستان‌های پهلوانی، اساطیری و روزگار مطابق با سلطنت پادها یا همان اشکانیان در ایران، متوجه می‌شویم که ریشه عزاداری در خراسان از آن زمان نشئت گرفته است.
وی تصریح کرد: بعد از حضور مسلمانان در خراسان و تغییر دین آنان از زرتشت به اسلام، برخی آمیزه‌های دینی جدید وارد زندگی آنها می‌شود و برخی از آمیزه‌ها و مراسم دین زرتشت تغییر می‌کند و از آن پس، متناسب با دین اسلام برگزار می‌شود.
این پژوهشگر خراسان‌شناسی بیان کرد: یکی از معروف‌ترین داستان‌های اساطیری شاهنامه، داستان سوگ سیاوش است و اگر این داستان را با عزاداری امام حسین(ع) مقایسه کنیم، شباهت‌های بسیاری می‌یابیم که به‌نوعی می‌توان گفت بسیاری از آمیزه‌های داستان سیاوش برای خراسانی‌ها در عزاداری‌های سیدالشهدا(ع) تجلی پیدا می‌کند.
سلیمان نوری تصریح کرد: تا قبل از دوران صفویه به جز حکومت سربداران، حکومت شیعی مورد قبولی برای خراسان وجود نداشته است، همچنین در دوره صفویه، به‌تدریج بیشتر ایران و خراسان شیعه می‌شوند و اصول مرتبط با تشیع از جمله عزاداری حسینی فضای وسیع‌تری پیدا می‌کند که در نتیجه این مراسم امکان ظهور و بروز پیدا می‌کند. قسمتی از آمیزه‌های این دوره الگوهایی است که در کل کشور اجرا می‌شود و یکی از این الگوها همان ایجاد تکایا در شهرهای مختلف مانند قزوین، اصفهان و پایتخت‌های صفویه و بعد از آن در مشهد بوده است.
وی در خصوص انواع عزاداری‌های خراسان بیان کرد: با توجه به اینکه این استان مهاجر‌پذیر است، در طول سالیان گذشته به‌خصوص از زمان سده 400 هجری به بعد، مهاجرت‌ها و سکونت‌های بزرگ را در مشهد داشته‌ایم و تقریباً می‌توان گفت که مشهد محلی برای ارائه همزمان انواع عزاداری‌های حسینی موجود در سطح کشور است، یعنی عزاداری در ایام محرم و صفر وجود ندارد که در کشور صورت گیرد، اما در مشهد مشابه آن توسط ساکنان همان شهر و منطقه برگزار نشود.
رئیس هیئت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان رضوی، در خصوص برخی از عزاداری‌هایی که در سطح کشور موجود است و در خراسان هم رواج دارد، افزود: آیینی در میان آذری‌ها موجود است که به آن (شاسخین یاحسین) گفته می‌شود و مشابه آن در میان مردمان گناباد است که به آن (حسن، حسین) گفته می‌شود، همچنین آیین نخل‌گردانی که مختص شهر یزد است و در جنوب خراسان به‌خصوص کاشمر حدود 500 سال سبقه تاریخی دارد.
سلیمان نوری در مورد آیین‌های خاص خراسان، اظهار کرد: آیین علم‌گردانی‌های نیشابور بسیار خاص و معروف‌اند که به ثبت ملی هم رسیده است، همچنین این آیین نمونه‌ای در کشور ندارد و فقط مخصوص این شهر است. این مراسم در روستاهای نیشابور هم رواج دارد که 40 تا 50 روستا، این آیین را برگزار می‌کنند. علاوه بر اینها در شبیه‌خوانی و یا اجرای نمایشی مراسم مرتبط با عاشورا مانند داستان طفلان مسلم و شهادت حضرت علی اصغر و...، در کاشمر، نیشابور و روستاهای سبزوار برگزار می‌شود.
وی در خصوص آیین‌های ویژه حرم مطهر رضوی بیان کرد: امتیاز بزرگ مشهد، وجود حرم رضوی است که آیین‌های مخصوص خود مانند خطبه‌خوانی، شام غریبان و ... را دارد. خطبه‌خوانی که فقط در دو شب (شهادت امام حسین(ع) و شهادت امام رضا(ع)) برگزار می‌شود و آیین شام غریبان خدام که خاص مشهدی‌ها است و باز هم فقط در دو شب مذکور اجرا می‌شود. علاوه بر اینها در مشهد تکیه‌ها و هیئت‌هایی وجود دارند که بیش از 100 سال سابقه فعالیت دارند.
این پژوهشگر خراسان‌شناسی در پایان گفت: در کنار تمامی این آیین‌ها، آیین پذیرایی خاص مشهدی‌ها که همان شله مشهدی است، از لحاظ تاریخی در خصوص آن دو روایت موجود است، بیان اول این روایت، غذای خاص روزهای آخر سال اشکانیان و بیان دوم غذای خاص مشهدی‌ها در دوران حمله مغلول در توس است.
انتهای پیام
