نشست معرفی کتاب «ترجمه قرآن موزه شاهچراغ(ع)» برگزار شد

به گزارش ایکنا از فارس، نشست علمی ـ تخصصیِ معرفی کتابِ «ترجمه قرآن موزۀ شاهچراغ(ع)»، با حضور پژوهشگر و مصحح این کتاب زهرا ریاحی‌زمین، استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز امروز، 26 تیرماه در سالن اندیشه کتابخانه آستان مقدس شاهچراغ(ع) برگزار شد.

این نشست به‌همت معاونت علمی، آموزشی و پژوهشی آستان مقدس حضرت احمدبن موسی الکاظم شاهچراغ(ع) و با همکاری دانشکده­ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز برگزار شد که در آن جمعی از استادان فرهیخته­ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، کتابداران کتابخانه‌های شیراز، دانشجویان، طلاب و تعدادی از دوستداران علم و ادب و فرهیختگان فرهنگی و هنری بود.

مهدی محسنی، معاون علمی، آموزشی و پژوهشی حرم مطهر شاهچراغ(ع) در این نشست به بیان فعالیت‌ها و اهداف این معاونت و سپس به معرفی کتاب «ترجمه­ی قرآن موزۀ شاهچراغ(ع)» پرداخت.

زهرا ریاحی‌زمین، مصحح و پژوهشگر اثر نیز در این نشست به بیان انگیزه و نحوه­ انتخاب موضوع این کتاب و ترجمه­ آن پرداخت و سپس در دو مبحث مجزا، ابتدا نسخه­ خطی را به تفصیل معرفی کرد و در ادامه نکات فنی و تخصصی حاصل از پژوهش و تصحیح ترجمه­ این اثر نفیس را همراه با ارائه­ تصاویر منتخبی از صفحات نسخه خطی مذکور بیان کرد.

به گفته­ این نویسنده، این نسخه­ از نفیس­ترین آثار ترجمه­ قرآن در ایران به شمار می­رود. اثر ترجمه‌ای است کهن از قرآن مجید. خود نسخه­ خطی قرآن، قدمتی در حدود قرون هفتم تا نهم دارد، با این حال ترجمه­ آن فارسی ماوراء‌النهری است که به یقین از روی ترجمه‌ای کهن‌تر- احتمالاً متعلق به قرن پنجم هجری- نوشته شده است. به دلیل افتادگی ابتدا و انتهای اثر، نام مترجم و نام کاتب آن ناشناس است. در حاشیه­ی آغاز هر سوره، توضیحاتی در خصوص فضلیت آن سوره به خط کاتب ترجمه، با مرکب سیاه رنگ دیده می‌شود که به دلیل پوسیدگی کاغذ از بین رفته است.

وی ادامه داد: بررسی سوره مائده درباره­ نحوه­ وضو گرفتن و ترجمه­ آن نشان می­دهد که مترجم، سُنّی مذهب بوده است. شاهد دیگر این مدعا ترجمه­ آیه­ «يا ايّها الذين امنوا اطيعوا اللّه واطيعواالرسول و أولي الامر منكم» سوره نساء است که در آن، «أولي الامر» به «علما و خلفا» ترجمه شده که مطابق اعتقاد مذهب اهل تسنن است.  

در بخش دیگری از این ارائه، استاد بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز درباره­ توجه مترجم به برخی ویژگی‌های دستوری مانند مفرد و جمع، جمع کلمات عربی، جمع اسامی جمع، جمع کلمات منسوب فارسی و عربی با (ان)، ابدال حروف، تمایز اسم، ضمیر، صفت، فعل و مصدر، حرف و .. همچنین آوردن برخی نکات صرفی و نحوی در متن و حاشیه، آوردن برخی اختلافات قرائات در حاشیه­ی ترجمه، اشاره به فضیلت برخی سوَر و آیات و ذکر روایاتی در این مورد در حاشیه، اطناب در ترجمه­ی برخی کلمات (مانند قطمیر: پوست تنک برپیچیده بر دانه­ خرمان در سوره فاطر، یا سخن موزون با قافیه معنی دار برای «شعر» در سوره یس) نکاتی را بیان کرد.  

این پژوهشگر، اثر را از لحاظ به کاربردن برخی لغات و ترکیبات نادر، منحصر به فرد معرفی کرد و از ویژگی‌هایی خاص این اثر، استفاده از لغات و ترکیبات خاص متون را در نثر قرآن بر شمرد و سپس افزود: بعضی از این لغات و ترکیبات با دیگر متون مشترک است و بعضی مخصوص این ترجمه است و در دیگر ترجمه‌ها یافت نمی‌شود؛ برای مثال ترکیباتی مانند «این­جهان» و «آن­جهان» در ترجمه­ی «الدنیا» و «الاخره» یا لغاتی مانند «انبازگویان»، «گرویدکان»، «ناگرویدگان» در ترجمۀ «المشرکون»، «المؤمنون» و «الکافرون» مواردی است که در بیشتر ترجمه‌ها دیده می‌شود؛ اما لغات و ترکیباتی چون «آنت» در ترجمۀ «ذلک» و تلک» و «جزکی» در ترجمۀ «لکن» و .... نمونه‌هایی است که یا در ترجمه‌های دیگر به کار نرفته یا بسیار محدود است.

بنا بر این گزارش، در حاشیه­ این نشست، نمایشگاه تابلو تصاویر نسخ‌ خطی حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) با عنوان «سرچشمه خورشید» در معرض دید شرکت‌کنندگان قرار داده شد.

همچنین نمایشگاه آثار مکتوب با محوریت موضوعی «نسخ خطی حرم مطهر» با معرفی 60 جلد کتاب منتخب از جمله کتاب‌های اطلس خط، فهرستگان نسخ ‌خطی، فنخا، فهرست نسخ خطی کتابخانه آیت‌الله مرعشی (ره) و... در قالب نمایشگاه مناسبتی کتاب در محل برگزاری نشست برپا شد.

با برگزاری این نشست، با تبرک و تیمّن به قرآن کریم، «سالن اندیشه» معاونت علمی، آموزشی و پژوهشی حرم مطهر، با کارکرد برگزاری جلسات و نشست‌های علمی، آموزشی و پژوهشی رسماً افتتاح شد.

یادآور می‌شود، نسخه خطی قرآن مذکور در فهرست نسخ خطی متعلق به کتابخانه آستان مقدس حضرت شاهچراغ(ع) با شماره ثبت 1715 و 1716 و در دفتر نسخ خطی موز­ه­ حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) با شماره ردیف‌های 1 و 2 و شماره ثبت 297 و 298 ثبت و معرفی شده است. این اثر در دو مجلد مجزا صحافی و یک جلد آن هم­اکنون در طبقه­ فوقانی موزه­ حرم مطهر در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد و مجلد دیگر در گنجینه­ نسخ خطی حرم مطهر نگهداری می‌شود.