بومیان فضای مجازی چه ویژگی‌هایی دارند

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدامیر سخاوتیان، روز گذشته، ۲۳ خردادماه در جمع اساتید دانشگاه آزاد اسلامی چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه نسل نوجوان و جوان و به‌ویژه قشر دانشجو به تعبیر مقام معظم رهبری «موتور حرکت تحولات اجتماعی و سیاسی» است، اظهار کرد: لازمه تعامل با یک نسل، شناخت آن است که اگر اتفاق نیفتد، شکاف نسل‌ها را در پی خواهد داشت و اگر شناخت صورت بگیرد، ارتباط خوبی شکل می‌گیرد و افراد نقاط ضعف و قوت یکدیگر را می‌شناسند.

وی با ذکر اینکه در عصر ارتباطات حجم تغییرات نسل‌ها به‌ شدت بالاست، ادامه داد: این تغییرات به‌قدری سریع است که فرد اگر اطلاعات خود را به‌روزرسانی نکند، در دو سال آینده اطلاعاتش به مشتی اطلاعات سوخته تبدیل خواهد شد. نمونه دم دستی، تلفن همراه است که از ۲۰ سال قبل در زندگی مردم جا باز کرده و اطلاعاتی که یک فرد تا چند سال قبل از این وسیله داشت باید به‌روز شده باشد تا امروز بتواند از این وسیله استفاده کند.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه نسل «زد» یا به اصطلاح زومرها (Zoomers) نسلی که در بستر فضای مجازی متولد شده است، گفت: تا قبل از نسل زد هر کسی که وارد فضای مجازی شد، اصطلاحاً مهاجر فضای مجازی است اما نسل زد بومیان فضای مجازی هستند لذا درک منِ استاد از درک شاگردم از فضای مجازی متفاوت است و اگر توانستم این تفاوت را بفهمم، می‌توانم با دانشجو ارتباط برقرار کنم.

سخاوتیان با بیان اینکه نوجوانان و جوانان نسل زد به یک زبان مشترک رسیده‌اند، افزود: لذا به تعبیر خودشان می‌گویند ما اهالی قاره ششم یعنی فضای مجازی هستیم و نسل‌های قبل‌تر برای ارتباط با آنان باید یا زبانشان را یاد بگیرند یا مترجم داشته باشند. 

مهاجران و بومیان فضای مجازی

وی تصریح کرد: نسل زد عموماً مربوط به متولدین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ هستند که امروز اساتید دانشگاه غالباً با این نسل سروکار دارند و بعد از این دوره، با نسل آلفا روبرو هستیم که اکنون در دوران دبستان یا نهایتاً متوسطه اول در حال تحصیلند و دغدغه‌های جدیدی دارند که آموزش وپرورش باید بر این موضوع ورود جدی داشته باشد. فرزندان نسل زد مجذوب فناوری مجازی هستند و فرزندان نسل آلفا ذوب شده در آن هستند یعنی زومرها روحیه تکانه‌ای و نسل آلفا روحیه تعمقی در قبال فضای مجازی دارند و لذا روش تعامل با هر یک از اینها متفاوت است.

سخاوتیان با تصریح اینکه نسل زد زمینه‌ساز تغییرات کلیدی در گرایش‌ها و بینش‌هاست، توضیح داد: بنابراین، کنش‌ها هم با این نسل تغییر می‌کند و نگاهشان به اطراف متفاوت است، اینها به‌دلیل فناوری مجازی ساختار فکری‌ متفاوتی را از دیگر نسل‌ها تجربه می‌کنند، خود را پایبند به هیچ آب و خاکی نمی‌دانند و لذا تنوع نژادی بالایی دارند. برای تعامل با این نسل باید سواد چند فرهنگی داشته باشیم زیرا این نسل تمامی فرهنگ‌های دنیا را در خود دارند.

اهمیت سواد زندگی چندفرهنگی

این استاد دانشگاه ادامه داد: ما در مسئله سواد زندگی چند فرهنگی از دنیا جلوتریم زیرا در کشوری زیست می‌کنیم که آمیزه‌ای از فرهنگ‌های متنوع و گوناگون در گوشه و کنار در جریان است و لذا زندگی چند فرهنگی را به‌طور طبیعی فرا گرفته‌ایم؛ اما در بسیاری از کشورها این موضوع یک بحران به‌شمار می‌رود زیرا تنوع فرهنگی ندارند. باراک اوباما نسل زد را تهدید جدی آمریکا می‌دانست در حالی‌که در نگاه کشور ما این نسل تهدید نیست بلکه قائلیم باید بتوان راهکارهای تعامل مثبت را یافت.

سخاوتیان با تأکید بر اینکه برای ارتباط مؤثر با دانشجو ناگزیر از فراگیری ابتدائیات هستیم، گفت: نسل زد در پیوند با فناوری دیجیتال قرار دارد و باید گفت در این نسل، یک انسان سایبر شکل گرفته است که نمی‌تواند از سایبر جدا شود و گویی گوشی موبایل عضوی از بدن اوست. اولین اشتباه استاد در کلاس در تعامل با این نسل آن است که در بدو ورود به دانشجویان می‌گوید گوشی را کنار بگذارید حال آنکه گوشی عضوی از بدن آنهاست و نمی‌توانند از آن جدا شوند. 

کنشگری فعال استاد با دانشجویان

وی افزود: اساتید باید یاد بگیرند که با عضو جدید دانشجویشان چگونه برخورد کنند، گوشی مانند اکسیژن برای دانشجو است که اگر گرفته شود، خفه می‌شوند. گوشی باید بخشی از کلاس باشد و استاد مواجهه فعال با این موضوع داشته باشد.

سخاوتیان در خصوص مهم‌ترین ویژگی‌های نسل زد، بیان کرد: دانشجوی این نسل از خلاقیت و نوآوری طرفداری می‌کند، اظهار نظر و ابراز عقاید شخصی به‌صورت آزاد را می‌پذیرد، یک‌طرفه بودن کلاس را نمی‌پسندد، اعتقاد جدی به مذاکره برای بهبود وضعیت دارد و لذا با استاد اهل گفت‌وگو بیشتر تعامل دارد، واقع‌بین بوده و درک از واقعیت دارد زیرا به حجم بالایی از اطلاعات دسترسی دارد، تعهد شدید به اصول اخلاقی دارد و نسل زد یکی از دیندارترین نسل‌ها به شرط اقناع‌ است. 

وی ادامه داد: دانشجو با استادی که دستش پُر است و سواد زیادی دارد و البته روحیه اقتدارگرایانه هم ندارد و می‌تواند اقناع کند، تعامل عمیقی برقرار می‌کند و این حس را دارد که استاد او را درک می‌کند. نسل زد دین‌گریز نیست اما سؤالات و شبهات زیادی در ذهن دارد زیرا با حجم وسیع اطلاعات روبروست. نسل زد عاشق مثال‌های ملموس و نیز مثال نقض و قابل حس است، این نسل پایبند محدودیت‌ها نمی‌ماند و حتی در همان اتاقی که برای تنبیه محبوسش کنیم، با گوشی موبایل شبکه تشکیل می‌دهد و محدود نمی‌ماند. 

اهم ویژگی‌های نسل زد

سخاوتیان توضیح داد: نسل زد در اینترنت جا افتاده، جامع‌محور و واقع‌بین است، شعارزده نیست، از فیلترها عبور می‌کند و محصور نمی‌ماند، روحیه کارآفرینی در بستر فناوری دارد زیرا کار کردن در این فضا را بلد است و هنرهای آن را می‌شناسد؛ پرسش اینجاست که برای تعامل با نسلی که محصور در فیلتر نمی‌ماند چه باید کرد؟ و اینجاست که مبحث کنشگری فعال مطرح می‌شود. 

این استاد حوزه و دانشگاه با تصریح اینکه در ۱۰ سال آینده هوش مصنوعی ۸۵ میلیون شغل را از بین می‌برد و ۹۳ میلیون شغل ایجاد خواهد کرد، گفت: در خوشبینانه‌ترین حالت، در ایران حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون نیروی آماده کار داریم که بتوانند در این ۹۳ میلیون شغل نقش‌آفرینی کنند و همه اینها از نسل زد خواهند بود. 

سخاوتیان با تأکید بر اینکه نسل زد در برابر محیط اقتدارگرایانه و یک‌طرفه موضع می‌گیرد اما عاشق فضای تعاملی است، بیان کرد: با این توضیح، برخی متون کتاب‌های دانشگاهی ما نیازمند اصلاح هستند، برای نمونه استاد در تبیین مبحث ولایت‌فقیه باید بتواند جا بیندازد که تعامل با ولایت‌فقیه یعنی چه؟ به این ترتیب، نگاه دانشجو به ولایت‌فقیه دیگر اقتدارگرایانه نخواهد بود و لذا دچار موضع‌گیری و چالش هم نمی‌شود. جالب اینجاست که در قرآن کریم نیز بخش زیادی از آیات ناظر بر موضوع ولایت، تعاملی هستند و نه اقتدارگرایانه. 

وی ادامه داد: نسل زد چون روحیه‌ تکانه‌ای دارد، در قبال ارزش‌ها متغیر است، سریع از محیط بازخورد می‌گیرد و در مقابل هر بازخورد، سریعاً خود را بازسازی می‌کند. اینها به علت مواجهه دائم با اطلاعات، عواطف و احساسات شدید داشته و در محیط هیجانی زیست می‌کنند. این نسل اگر قدرت حل مسئله داشته باشد اوج می‌گیرد در غیر این‌صورت دچار افسردگی می‌شود. 

سخاوتیان با تأکید بر اینکه اغلب نوجوانان‌ و جوانان ما قدرت حل مسئله ندارند بلکه آن‌را پاک می‌کنند، تصریح کرد: استاد باید بتواند قدرت حل مسئله را به دانشجو بدهد، کسی که بتواند هوش هیجانی داشته و مسائل خود را حل کند، در برابر تکانه‌های محیطی و روانی قدرت تحمل بالاتری دارد. این نسل اگر نتواند هیجان خود را کنترل کند، به‌شدت خشن و بی‌رحم و در عین حال، ترسو است یعنی شجاعت و تعقل ندارد. 

این استاد حوزه و دانشگاه یافتن زبان مشترک برای تعامل با دانشجوی نسل زد را مهم ارزیابی کرد و توضیح داد: اگر دغدغه این کار را داشته باشیم، راهکار آن‌را هم خواهیم یافت، نگاه ما نباید به ظاهر باشد بلکه در افکار نفوذ کنیم و فضای گفت‌وگویی و شفافیت در کلاس ایجاد کنیم و زبان اقناع و اعتماد را به جای تحکم برگزینیم و در یک کلام، تعامل فعال ایجاد کنیم.

زبان مشترک؛ راهکار تعامل با نسل زد

سخاوتیان بیان کرد: نسل زد تشنه اعتماد به نسل‌های قبل است اما به علت هجمه فضای مجازی نمی‌تواند این اعتماد را در خود ایجاد کند و لذا استاد که از نسل قبل است باید بتواند این اعتماد را به دانشجو بدهد. گام نخست آن است که دروازه‌های اعتماد را با گفتن من به تو اعتماد دارم، باز کند. دانشجو نیازمند پاشنه آشیل اقناع است و لذا استاد باید بتواند ۲۹ لایه اقناع‌سازی را یاد بگیرد. 

وی با تأکید بر اینکه رفتار خام و اشتباه با نسل زد اولین و آخرین اشتباه است، افزود: اگر در فضای مجازی، مبانی و روش‌ها را به آنها یاد بدهیم و مدیریت را به آنان بسپاریم، از همه ما بهتر کار خواهند کرد؛ این نسل در مقایسه با نسل‌های قبلی کمترین تنبیهات را دیده‌اند و بزرگ‌منشانه پرورش یافته‌اند لذا عاشق حریت هستند. 

سخاوتیان بیان کرد: امروز حوزه علمیه باید طلبه‌ای را تربیت کند که تعامل با نسل زد را بلد باشد، بازخوانی در روش‌ها باید شکل بگیرد و کرسی‌های نظریه‌پردازی فعال شوند و ادبیات نسل زد رایج شود زیرا این نسل تا چندی دیگر در عرصه مدیریت وارد می‌شود و باید تعامل با آن در عرصه مدیریت را هم بلد باشیم. مثلاً تا پنج سال آینده، بخشی از این نسل در عرصه تجارت صاحبان و مدیران شرکت می‌شوند، اگر وزیر اقتصاد تعامل فعال با این نسل را بلد باشد، همه این مدیران نسل زد عاملان اقتصادی خواهند شد که امنیت اقتصادی کشور را تأمین می‌کنند، در غیر اینصورت امنیت اقتصادی را تهدید می‌کنند. در دیگر عرصه‌ها هم همین وضعیت حاکم خواهد بود.

وی در پایان گفت: با توجه به روحیه تکانه‌ای نسل زد، باید بتوان عقلانیت را وارد کار کرد تا کنترل هوش هیجانی بر مبنای عقلانیت شکل بگیرد، باید بتوان برای تعامل با این نسل، محتوا و الگوهای عملی تولید کرد و مطالعات‌ تطبیقی صورت گیرد. این فرایند تربیتی در تعامل با نسل زد یک‌شبه حاصل نمی‌شود بلکه استمراری و تدریجی است و استاد همواره باید به‌عنوان یک مشاور در کنار دانشجویانش قرار گیرد.