ظرفیت ممتاز اصفهان در عرصه تولید و توزیع محتوا

به گزارش ایکنا از اصفهان، آیین تجلیل از برگزیدگان بیست‌وششمین دوسالانه جایزه کتاب اصفهان امروز، ۱۴ اردیبهشت‌ماه در هنرستان هنرهای زیبای پسران برگزار شد.

محمدحسین ظریفیان یگانه، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این آیین با اشاره به عظمت و نقش اصفهان در تمدن ایرانی اسلامی اظهار کرد: مسیری که بعد از تأسیس و گسترش صفویه و رسمیت‌یافتن مذهب شیعه طی شد، باعث افتخار است و در دوره‌های گوناگون، اصفهان را مأمن و مأوای افراد از سرزمین‌های متعدد ساخته و آبشخور فکری افراد بسیاری بوده است.

وی افزود: نقش اصفهان در برهه‌های تاریخی گوناگون نیز قابل توجه است، از نقش علما و بزرگان این شهر در انقلاب مشروطیت گرفته تا مبارزات مردم و بزرگان اصفهان در دوره منجر به پیروزی انقلاب اسلامی و مجاهدت‌های بزرگ مردم در دفاع مقدس، همه تعیین‌کننده است‌. ظرفیت‌های بزرگی که اصفهان در عرصه‌های متعدد دارد، مشهور است، اما آنچه چهره این شهر را درخشان کرده، نقش فرهنگی اصفهان است که در این میان، سابقه پررنگ و ممتازی در عرصه فرهنگ‌ مکتوب دارد.

مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: بزرگان بسیاری در این دیار رشد کرده‌اند، افرادی مثل شهید بهشتی که نقش بزرگی در اداره کشور و تدوین قانون اساسی در برهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی داشتند و بعد از شهادت همواره در مقاطع گوناگون جای خالی ایشان احساس می‌شود.

وی گفت: باید توجه داشت که اگر درباره انقلاب اسلامی گفت‌وگو می‌کنیم، صرفاً درباره یک پدیده سیاسی منجر به تغییر حکمرانی نیست، بلکه انقلابی فرهنگی در حوزه اندیشه را مورد اشاره قرار می‌دهیم که شخصیت‌های بزرگ آن اهل فکر، قلم و اندیشه بودند. امام بزرگوار ما از دوران جوانی کتاب تألیف می‌کرد و قلم ایشان موجب بهت و اعجاب اهل علم بود؛ یعنی آثاری که در عمیق‌ترین لایه‌های فلسفه و عرفان، شعر و ادبیات حرف برای گفتن دارد و ایشان را در حوزه دفاع از عقاید تشیع، به فردی پیشتاز و فعال تبدیل کرده است. رهبر معظم انقلاب نیز به‌عنوان فردی اهل قلم، فکر و اندیشه، شاهدی بر این معناست که انقلاب اسلامی بیش و پیش از آنکه به‌وسیله سياستمداران اداره شود، شخصیت‌های علمی، فرهنگی و مؤلف در آن نقش دارند و البته که اندیشه و حکمت سیاسی نیز در افکار آنها مشهود است.

ظریفیان یگانه تصریح کرد: هر کس در دنیا بخواهد مواجهه‌ای با انقلاب اسلامی داشته باشد، نمی‌تواند با رفتاری غیر از رفتار فرهنگی و علمی این مواجهه را انجام دهد، چراکه خاستگاه این انقلاب و ملت، تمدنی بزرگ و عظیم است. بنابراین، تلاش‌هایی که در حوزه مواجهه و مقابله با انقلاب اسلامی انجام می‌شود، به جایی نمی‌رسد و امروز دشمن صلابت و عزت ملت همه تلاش خود را بر عرصه فرهنگ متمرکز کرده است.

وی با بیان اینکه در عرصه فرهنگ‌ باید حساب‌کشی و عملکردها را بررسی کنیم، گفت: جریانی که می‌خواهد این کشور به سمت تعالی حرکت نکند، فرهنگ را نشانه گرفته است. پیشانی فرهنگ، باورهای ایمانی بوده و استان اصفهان در این زمینه نقش مهمی دارد. ما در حوزه تولید محتوا باید اتفاقات بهتری را شاهد باشیم که هم حاکمیت و هم مردم در این زمینه نقش دارند. یکی از جنبه‌های حوزه تولید محتوا که استان اصفهان ظرفیت‌های خوبی در آن دارد و در میان ۲۲ هزار ناشر کشور امتیاز بالایی است، بخش توزیع محتوا و به میدان بردن محتوای تولید شده برای استفاده مخاطب است.

مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: بخشی از این مسئله ناظر به موضوع ترویج است که رسانه‌ها و دستگاه‌های دولتی در این زمینه مسئولیت دارند، اما این وظیفه رافع مسئولیت بخش خصوصی و مردم نیست؛ هر یک از ما در این زمینه نقش و شعاع تأثیر داریم، زیرا حاکمیت در این خصوص نمی‌تواند موفق باشد، جز اینکه آحاد مردم در بخش‌های گوناگون و به ظاهر کوچک، فعال و کنشگر باشند. اگر هر بخش تا حدودی به نقش خود عمل کند، وضعیت بهبود می‌یابد.

وی با بیان اینکه فرایند و روند نشر کشور در حال حاضر نگران‌کننده است، تأکید کرد: باید ظرفیت‌های خود را پای کار استفاده از فضای مجازی بیاوریم که در وزارت ارشاد این همت وجود دارد و از کتب صوتی و الکترونیک حمایت می‌شود. از طرف دیگر، اقبال جوانان به سکوهای اینترنتی در حوزه کتاب باید مشوق توزیع‌کنندگان در حاکمیت و دستگاه نشر باشد. در حوزه نشر، اختلال‌هایی وجود دارد که در وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب درصدد رفع بخشی از آنها هستیم.

ظریفیان یگانه ضمن تبریک به برگزیدگان دوسالانه جایزه کتاب اصفهان، ابراز امیدواری کرد که این جوایز و نظایر آن مشوق‌های خوبی برای تقویت فرهنگ مکتوب در اصفهان و کشور باشد.

کتابخوانی شرایط خوبی ندارد

در ادامه علی تمنایی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان با بیان اینکه مقام معظم رهبری در ۲۵ آبان ۱۴۰۰، از اصفهان با عنوان «شهر علم، ایمان، محبت به اهل‌ بیت(ع)، هنر، فرهنگ، ایثار و شهادت» نام برد، گفت: این توصیف نشان‌دهنده اوج شکوه و عظمت تاریخ و فرهنگ شهر اصفهان است و امید که ما بتوانیم میراث‌داران خوبی برای این فرهنگ و عظمت تاریخی باشیم.

وی با تأکید بر اینکه ما وظیفه داریم این میراث گذشته را به آینده انتقال دهیم، افزود: امروز بحران هویت یکی از مشکلات ما در کشور است؛ نوجوان و جوان ما چون نمی‌داند در کشور خود بر چه سرمایه‌ای نشسته، چشم به بیرون می‌دوزد و از مظاهر فرهنگ خارجی استفاده می‌کند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان با بیان اینکه آیین امروز، محفلی برای تقدیر از اهالی فرهنگ مکتوب است که در شرایط خاص کشور مستمراً برای روشنی چراغ مطالعه و فرهنگ مکتوب تلاش کردند، گفت: امید که بتوانیم در این زمینه روز به روز وضعیت شهر را بهبود ببخشیم، زیرا در اصفهان ظرفیت خوبی برای فرهنگ مطالعه وجود دارد و اگر بتوانیم بین سه بخش تألیف، نشر و توزیع پیوند مناسب ایجاد کنیم، وضعیت کتاب و مطالعه تغییر خواهد کرد.

وی تصريح کرد: امروز شرایط خوبی برای فرهنگ مطالعه وجود ندارد و یکی از مشکلات، شبکه‌های مجازی است. اداره‌کل ارشاد، آموزش و پرورش، صدا و سیما و دانشگاه‌ها در این زمینه مسئولیت دارند و همگرایی دستگاه‌های مسئول در این خصوص مؤثر خواهد بود.

جای خالی تاریخ علم در اصفهان

حجت‌الاسلام مجید هادی‌زاده، رئیس مرکز آموزش‌های تخصصی حوزه علمیه اصفهان نیز در این آیین با بیان اینکه یکی از برنامه‌های دیده نشده و ضرورت تاریخی برای فرهنگ و علم در اصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز نشر علم در حوزه تمدن اسلامی در تمام پهنه ۱۴ قرن که در تمامی حوزه‌های دانش نقش مرکزیت و مادر داشته، جای خالی تاریخ علم است، گفت: در اصفهان تاریخ مکتوب نداریم، کمااینکه تاریخ هنر هم نداریم و امید است که با همت دستگاه‌ها این مهم به ثمر برسد و طرح موفقی برای اجرا باشد.

وی افزود: اگر قرار باشد تاریخ علم را آن‌طور که در غرب جریان دارد، کار کنیم، یعنی در حوزه‌های دانشی گوناگون جدا از تاریخ فرهنگ و از این خلأ رها شویم، پیش‌نیاز آن این است که تاریخ علم و هنر اصفهان براساس دست‌نوشته‌های موجود که عرضه عمومی و شناسایی نشده و حتی به کرات به اشتباه شناسایی شده‌اند، تدوین شود. برای مثال، ابن‌سینا يکی از چهره‌های زنده و علمی مشهور دنیاست که از ۸۰۰ سال پیش، کاتبان، آثار ابن‌سنا را به نام ابن‌سینا چاپ می‌کنند و آثار ابن‌سینا را به ابن‌سنا نسبت می‌دهند و تفاوت این دو درک نمی‌شود. از این‌گونه اشتباهات که تألیفات کسانی به افراد دیگر منسوب شده باشد، بسیار بوده است.

رئیس مرکز آموزش‌های تخصصی حوزه علمیه اصفهان گفت: بنابراین، تاریخ علمی ناقصی به‌صورت ضمنی و ذهنی تنظیم شده که با اشکالات زیادی همراه است و برای رهایی از این مشکل باید کتاب‌شناخت علمی اصفهان در طول هزار و 500 سال گذشته تدوین شود که منابع آن هم فراهم است. اگر این کار انجام شود، بسیاری از اشکالات موجود در فهرست‌ها و کتاب‌شناسی‌ها رفع می‌شود و لازمه این کار، همت پژوهشی، تفکیک حوزه‌های دانشی و مشخص‌کردن این نکته است که ما در این پایگاه علمی کهن چه کرده‌ایم؟

وی ادامه داد: فقط یک نفر معروف به حافظ سِلَفی، چهار دوره تفسیر قرآن کریم در اصفهان نوشته که یکی از آنها اعجاب‌انگیز است و آن تفسیر فارسی به گویش اصفهانی در هزار و 500 سال پیش است؛ این کار به غنای لغوی بسیاری نیاز دارد و کاری فوق‌العاده است. اگر این تفسیر که قابل جست‌وجو نیز بوده، یافت شود، گنجینه‌ای برای زبان فارسی خواهد بود، اما فقط یکی از این تفاسیر پیدا شده و مابقی قابل جست‌وجوست.

هادی‌زاده با بیان اینکه در اصفهان به تعبیر جمشید مظاهری، یک مکتب ادبی و نحوی مستقل وجود داشته‌ است، گفت: فقط یک کتاب در این زمینه از حمزه اصفهانی به نام «حدوث‌التصحیف»، ۱۵ مرتبه در اقطار عالم چاپ شده، اما در شهر خودش چاپ نشده است و ترجمه‌ای قابل اعتماد از کتاب او موجود نیست.

وی تصریح کرد: در تاریخ دانش‌های عقلی در فلسفه گفته می‌شود که اصفهان، آتن علوم عقلی است؛ از ابن‌سینا که ۱۵ سال پایانی زندگی خود را در اصفهان گذراند تا حکیم سبزواری، یک دوره هزار ساله هر کس در فلسفه کار کرده، در اين شهر ساکن بوده و تولید علم و محتوای عظیمی انجام شده است. سوای فلسفه، دانش کلام هم به کوفه، بغداد، حله و اصفهان محدود بود و متأسفانه ما در این شهر هیچ کاری که نشان‌دهنده تاریخ این علم و تدوین بیش از هزار اثر علمی در تاریخ علم کلام باشد، انجام نداده‌ایم. اصفهان همچنین پایتخت خوشنویسی و نستعلیق جهان اسلام است، اما متأسفانه حتی یک مقاله در معرفی تاریخ هنر اصفهان در دست نیست.

پریسا عابدی