حاکمیت و رهبری جامعه اسلامی در عصر غیبت

طیبه توکلی‌حامد، مدرس حوزه و دانشگاه در دومین جلسه از سلسله مباحث راز ماندگاری انقلاب اسلامی در سیره فاطمی و مکتب شهید سلیمانی که در گفت‌وگو با ایکنا از کرمان انجام شد با تبریک اعیاد ماه شعبان بیان کرد: امروز دهم شعبان روز محبت، یاری و دوستی با امام زمان(عج) نام گرفته است. این دهه را دهه مهدویت می‌نامند و بحثی که مطرح می‌شود متناسب با نام‌گذاری این روز است.

وی ادامه داد: در جلسات قبل مطرح کردیم که منظور از یاری امام زمان(عج) شناخت ایشان است و ولایتمداری سبب پیروزی شیعیان در همه عرصه‌ها و زمان‌ها می‌شود. حال این سؤال مطرح می‌شود که در زمان غیبت مردم چگونه می‌توانند به این پیروزی دست یابند و از چه کسی باید پیروی کنند، بررسى روایات نشان می‌دهد؛ زمانی که امام زمان(عج) آغاز دوران غیبت کبری را به علی‌بن‌محمدسمری که نایب چهارم و خاص امام بود اعلام کرد، علی‌بن‌محمد از حضرت در خصوص تکلیف شیعیان در زمان غیبت کبری پرسید و گفت: در این دوران شیعیان سؤالات، شبهات و اشکالات خود را از چه کسی باید بپرسند، که حضرت با توقیع مبارک خود این جمله را مطرح کردند: «و أَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فیها إِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَإِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیکمْ وَأَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیهِمْ، در پیش آمد‌هایی که برای شما رخ می‌دهد به راویان حدیث ما ( دانشمندان علوم دینی) هستند رجوع کنید. ایشان حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آنها هستم»(الغیبة، شیخ طوسی، صفحه ۲۹۰، حدیث ۲۴۷)

این مبلغ بین‌الملل تصریح کرد: مراد از این روایت بحث ولایت مطلقه فقیه است و منظور از و أَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فقط مسائل شرعی نیست؛ بلکه منظور حوادث اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است که در زمان غیبت باید به رهبر مراجعه شود. به همین دلیل است که حضرت می‌فرمایند فَارْجِعوُا فیها إِلی رُواةِ حَدیثِنا. مرحوم شیخ انصاری در کتاب المکاسب این روایت را به زیبایی تشریح کرده و می‌گوید: مراد از حوادث، مطلق اموری است که برای اجتماع پیش می‌آید و دسترسی به نواب هم وجود ندارد و ما اینجا باید به رئیس و امام جامعه مراجعه کنیم. زیرا دسترسی به امام معصوم نیست باید به راویان حدیث مراجعه کرد.( المکاسب، شیخ انصاری، جلد ۳، صفحه ۵۵۵)

وی با بیان اینکه گروهی معتقدند منظور از این روایت این است که تنها در مسائل شرعی باید به راویان حدیث و ولایت مطلقه فقیه رجوع کرد، افزود: دلایل متعددی برای رد این نظر و دیدگاه وجود دارد؛ دلیل اول، اگر مراد فقط مباحث شرعی و احکام دین بود، امام زمان(عج) باید بیان می کردند انهم حجج ‌الله انهم امناء الله علی الحلال و الحرام، نه اینکه بگویند، انهم حُجَّتی عَلَیکمْ؛ وقتی امام می‌گوید حجت من هستند یعنی نصب می‌‌خواهد که از طرف امام برای حکم دادن در مسائل غیر شرعی نیابت دارند.

توکلی حامد اظهار کرد: دلیل دوم این است که جریان وجوب رجوع به علما در مسائل شرعی یکی از بدیهیات دین اسلام است. وقتی که مسئله‌ای را در زمینه شرعی نمی دانیم، باید از عالم دینی بپرسیم؛ بنابراین این چیزی نیست که در این مورد سؤال ایجاد شود تا علی‌بن‌محمد بخواهد از امام بپرسد و عموم مردم نیز این موضوع را می‌دانند.

وی افزود: دلیل سوم این است که امام فرمود در خود حوادث به راویان مراجعه کنید نه در حکم حوادث زیرا این دو متفاوت هستند. برای بیان حکم نیاز به حکومت و ولایت نیست بلکه رجوع برای اصل حادثه نیاز به تصمیم‌گیری در آن حادثه دارد. در نهایت نتیجه می‌گیریم که اگر منظور امام در این سخن احکام شرعی بود باید وظایف ما در مورد حلال و حرام می‌کردند و می‌گفتند در مورد احکام الهی چه تکلیفی داریم.

این استاد دانشگاه با اشاره به ولایت‌پذیری و اطاعت تربیت یافتگان مکتب حضرت فاطمه(س) از ولایت مطلقه فقیه زمان در سال ۱۳۵۷ که منجر به پیروزی انقلاب شد، گفت: این ولایتمداری در زمان فعلی در سیره، منش و رفتار حاج قاسم دیده می‌شود که در تمام مراحل زندگی خود گوش به فرمان رهبر معظم انقلاب بود و توانست زندگی سعادتمندی داشته باشد.

وی با اشاره دیدار رهبری و حاج قاسم در خصوص جنگ ۳۳ روزه لبنان و پیش‌بینی معظم‌له که این جنگ و پایان آن را به جنگ خندق تشبیه کردند، ادامه داد: حاج قاسم گوش به فرمان ولی‌فقیه زمان خود بود به همین دلیل توانست به پیروزی بزرگ دست پیدا کند و هم در زمان حیات و هم در زمان شهادت به سعادت برسد.

ویژگی‌های ولی‌فقیه از منظر آیات قرآن و روایات

توکلی‌حامد با طرح این سؤال که با توجه به اینکه اسامی ولیان ‌فقیه در قرآن نیست، حال چگونه باید با اطمینان خاطر از ولیان فقیه اطاعت کنیم، تصریح کرد: در این ارتباط دو دلیل عقلی و نقلی وجود دارد. دلیل نقلی این است که ولی‌فقیه کسی است که در زمان غیبت رهبری جامعه اسلامی را بر عهده گرفته و بی شک کسی که مسئولیتی را می‌پذیرد باید ویژگی‌های متناسب با آن مسئولیت را نیز داشته باشد و در آیات الهی ویژگی‌های ولی مطلقه فقیه بیان شده است.

وی اظهار کرد: اولین ویژگی ایمان به تعالیم اسلام است. حاکم اسلامی باید به تعالیم قرآن و سنت پیامبر(ص) ایمان داشته باشد. از نظر عقلی نیز مسلم است هر ملتی که بخواهد بر اساس آیین و عقیده خاصی زندگی کند باید به آیین و عقیده باور داشته باشند، قرآن بر این مطلب اینگونه گواهی می‌دهد: «يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا، و خداوند هیچ گاه برای کافران نسبت به اهل ایمان راه تسلّط باز نخواهد نمود.»(سوره نسا، آیه ۱۴۱)

این مدرس حوزه علمیه دومین ویژگی ولی‌فقیه را عدالت دانست و گفت: اگر افراد غیر عادل حاکم باشند، چگونه می‌توانیم عدالت را در جامعه محقق سازیم؟ این ویژگی در آیه ۱۲۴ سوره بقره مطرح شده است: «وَإِذِ ابْتَلَىٰ إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِين، هنگامی که خدا ابراهیم را به اموری امتحان فرمود و او همه را به جای آورد، خدا به او گفت: من تو را به پیشوایی خلق برگزینم، ابراهیم عرض کرد: به فرزندان من چه؟ فرمود: (اگر شایسته باشند می‌دهم، زیرا) عهد من به مردم ستمکار نخواهد رسید.»

توکلی حامد ادامه داد: ویژگی سوم ولایت فقیه کاردانی است، یعنی کفایت و شایستگی اداره امور جامعه، درک سیاسی، آگاهی به مسائل بین‌الملل و شجاعت در برخورد با دشمن. حاکم اسلامی باید توانایی مدیریت جامعه اسلامی را داشته باشد تا بر مشکلات داخلی و خارجی فائق آید و این ویژگی در آیه ۵۵ سوره یوسف مطرح شده: «قَالَ اجْعَلْنِي عَلَىٰ خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ، حضرت یوسف(ع) گفت: در این صورت مرا به خزانه‌داری مملکت منصوب دار که من در حفظ دارایی و مصارف آن دانا و بصیرم.»

وی در ادامه به بینش سیاسی رهبر معظم انقلاب در مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و در برخورد با دشمنان و خنثی‌ سازی توطئه‌های آنها اشاره کرد و گفت: نکته قابل توجه در خصوص بصیرت مقام معظم رهبری در مسائل اقتصادی است که ایشان از سال ۱۳۸۸ مطرح کردند وارد جنگ اقتصادی شده‌ایم و به همین دلیل شعارهای سال را که معظم له در ابتدای هر سال مشخص و اعلام می‌کنند، از سال ۱۳۸۸ تاکنون در رابطه با مسائل اقتصادی است. در این مورد هم دولت و هم ملت باید گوش به فرمان ایشان باشند، تا بتوانیم دشمن را نیز در این جنگ اقتصادی شکست دهیم.

این فعال مهدوی چهارمین ویژگی ولی‌فقیه را آراستگی به فضایل اخلاقی و آلوده نبودن به خصلت‌های ناپسند برشمرد و بیان کرد: اگر حاکم جامعه اسلامی از کمالات و فضایل اخلاقی برخوردار باشد آن را در جامعه نیز ترویج می‌دهد همانگونه که پیامبر(ص) می‌فرمایند: «انَّما بُعِثتُ لِاُتمِمَّ مکارم الأخلاق، همانا من برانگیخته شدم تا مکارم اخلاق را در جامعه به کمال برسانم» (كنز العمال، علی بن حسام، جلد ۳، صفحه ۱۶، حدیث ۵۲۱۷).

توکلی‌حامد در ادامه به دلایل عقلی برای اطاعت از ولی‌فقیه در زمان غیبت پرداخت و تصریح کرد: اولین دلیل این است که برای تأمین مصالح اجتماعی بشر و جلوگیری از هرج و مرج و فساد، وجود حکومت ضروری است. دوم اینکه عالی‌ترین حکومت، حکومتی است که در رأس آن انبیا و امام معصوم باشند. سوم اینکه حال که وجود معصوم به‌ صورت ظهور کامل ایشان در حال حاضر امکان پذیر نیست باید نزدیک‌ترین مرتبه به حد مطلوب را انتخاب کنیم و نزدیکی یک حکومت به حکومت امام معصوم در ویژگی‌های ایمان، عدالت، شایستگی، اخلاق و کاردانی متبلور می‌شود.

این مبلغ بین‌الملل در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به پیام شهید سلیمانی در مورد شکست داعش و بیان اینکه اگر می‌گوییم همه ما یک حاج قاسم سلیمانی هستیم باید در اولین ویژگی که ولایت‌پذیری است مانند ایشان باشیم و همچنین از حضرت فاطمه(س) پیروی کنیم، گفت: اگر بخواهیم زندگی سعادتمندی داشته باشیم و بتوانیم در مقابل دشمنان ایستادگی کنیم، باید گوش به فرمان رهبر معظم انقلاب و ولی مطلقه فقیه باشیم تا بتوانیم این پرچم را به دست صاحب اصلی آن، حضرت مهدی(عج) برسانیم.

ادامه دارد ...