راهکارهای پیشگیری از فساد اداری با استناد به نهج‌البلاغه
علی میر، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی لرستان با اشاره به اینکه چگونگی برخورد با متصدیان بيت‌المال و نمونه خيانت در مسئوليت‌های اقتصادی كارگزاران نظام اسلامی و چگونگی برخورد با متخلفان در نهج‌البلاغه مطرح شده است، گفت: سیره علوی نمونه ماندگار از شيوه زمامداری مبتنی بر دین و عدالت و آزادی را به بشریت ارائه داده است.
علی میر، عضو هیئت علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی لرستان در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، یكی از منابع غنی اسلامی در حوزه عدالت‌خواهی و تبيين مواضع روشن در برخورد قاطع با فساد و بی‌عدالتی را كتاب شریف نهج‌البلاغه دانست و اظهار کرد: نهج‌البلاغه دریایی است بیكران و ژرف و در عين حال قطره‌ای از اقيانوس بی‌نهایت علوم اميرالمؤمنين(ع) كه مواردی در خصوص پيشگيری از فساد، مذمت فساد مالی و تصرف بيت‌المال از موارد مشهود این كتاب شریف است.
وی با بیان اینکه نحوه مواخذه قاطع، چگونگی برخورد با متصدیان بيت‌المال و نمونه خيانت در مسئوليت‌های اقتصادی كارگزاران نظام اسلامی و چگونگی برخورد با متخلفان در این كتاب به صراحت مطرح شده است، گفت: راهكارهای اجرایی ارائه شده در سيره علوی مبنای شكل‌گيری زمينه مقابله با فساد مالی در جامعه اسلامی و تحقق عدالت اجتماعی است كه از نيازهای اساسی جامعه امروزی است.
میر با بیان اینکه حكومت اسلامی موظف است با انحصارطلبی و استفاده‌های نامشروع ستمگران مبارزه كند و نگذارد عده كثيری گرسنه و محروم باشند و در كنار آنها ستمگران غارت‌گر و حرام‌خوار در ناز و نعمت به سر ببرند، افزود: در کلام اميرالمؤمنين(ع) قبول حكومت توسط ایشان این است كه خداوند از علمای اسلام تعهد گرفته و آنها را ملزم كرده كه در مقابل پرخوری و غارتگری ستمگران و گرسنگی و محروميت ستمدیدگان ساكت ننشينند و بيكار نایستند، کمااینکه حكومت تقریباً پنج ساله آن حضرت نمونه ماندگار از نظام سیاسی اسلامی و شيوه زمامداری مبتنی بر دین و عدالت و آزادی را به بشریت ارائه داد كه می‌توان با واكاوی بایسته و سنجيده آن، رهيافت‌هایی مطلوب را برای مدیریت جامعه در دنيای كنونی به‌دست آورد.
نقش نظارت و اجرای قوانین در کنترل فساد
عضو هیئت علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی لرستان فساد مالی و اقتصادی را از آسيب‌های مخرب بر پيكره حكومت‌ها و دولت‌ها دانست و با بیان اینکه در سیره علوی فساد مالی پایه‌های حكومت را متزلزل می‌کند، اضافه کرد: این پدیده شوم، ضمن ایجاد نااميدی در مردم منجر به ایجاد شكاف بين مردم و دولت شده و تأثيرات مستقيم بر متغيرهای ثبات و پایداری نظام اسلامی خواهد شد، لذا لزوم پرداختن به موضوع فساد مالی و تبيين سازوكارهای نظارتی برخورد با آن اهميت زیادی دارد.
وی با بیان اینکه با وجود تعاریف بی‌شماری كه در متون و مستندات مربوط به فساد مالی به چشم می‌خورد در یک معنا می‌توان گفت فساد مالی به‌طور متعارف، رفتار نفع‌طلبانه شخصی است كه به‌عنوان یک مأمور یا مقام دولتی عمل می‌كند، ادامه داد: تركيب مناسبی از نظارت و تنبيه می‌تواند به كنترل فساد كمک كند و در این راستا رویكرد نوینی كه در سال‌های اخير مورد توجه بسياری از كشورهای در حال توسعه قرار گرفته است، مشاركت اعضای جامعه در سطح محلی بر عملكرد واحدهای دولتی است.
میر با بیان اینکه با توجه به نقش ویژه كيفيت و كميت قوانين در بروز فساد، مجموعه‌ای از قوانين و مقررات كارآمد می‌تواند كمک قابل توجهی به كاهش فساد اداری کند، گفت: اجرای بهتر قوانين و مقررات منجر به كاهش ميزان فساد خواهد شد،. مسئله این است كه مؤسسه‌های مالی و نظارتی، مخصوصاً در كشورهای فقير، در انجام وظایف خود ناتوان هستند و خود نيز عمدتاً از فساد رنج می‌برند. لذا، یكی دیگر از ابزارهای كنترل فساد، رسانه‌ها هستند که می‌توانند نقش مهمی در كنترل فساد ایفا كنند.
عضو هیئت علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی لرستان اظهار کرد: فساد اداری انواع و گونه‌های مختلفی دارد که در آیات قرآن و روایات اسلامی نيز به انواعی از فساد از جمله غش در معامله، احتكار، رابطه‌گرایی، كم‌فروشی، ربا‌خواری، اتلاف سرمایه‌های خدادادی و عدم پرداخت سهم بیت‌المال اشاره شده است.
وی یکی از شایع‌ترین انواع فساد اداری را رشوه و ارتشاء دانست و گفت: مورد استعمال «رشوه» معمولاً براى چيزی است كه به‌منظور باطل كردن حق یا اجرای باطلی داده مى‌شود و «ارتشاء» نیز یكی از مصداق‌های كسب حرام است كه معمولاً مفسران در ذیل تفسير واژه سحت آن را بيان كرده‌اند؛ از طرفی مولای متقیان در نامه 79 نهج‌البلاغه در باب آثار شوم ارتشاء در جامعه چنين می‌فرمایند: «پس از یاد خدا و درود! همانا ملت‌های پيش از شما به هلاكت رسيدند؛ به آن دليل كه حق مردم را نپرداختند؛ پس دنيا را با رشوه دادن به‌دست آوردند و مردم را به راه باطل بردند و آنان اطاعت كردند.»
رانت‌جویی و امتیازطلبی
میر با بیان اینکه رانت در ساده‌ترین معنا، سوءاستفاده از فرصت‌ها و امكانات جامعه یا به ثروت بادآورده و به هر پرداختی كه بيشتر از ارزش واقعی محصول یا خدمت باشد گفته می‌شود، تصریح کرد: مولای متقیان در خطبه 224 نهج‌البلاغه ضمن تأكيد بر حراست از بيت‌المال و دوری از امتيازخواهی نزدیكان می‌فرمایند: «به خدا سوگند برادرم عقيل را در نهایت تهيدستی دیدم كه یک من از گندم شما را می‌خواهد تا به او بدهم، كودكانش را با موهای غبارآلود از فقر دیدم، عقيل چند بار نزد من آمد و خواسته‌اش را برایم مكرر گفت و من همچنان به او آهن پاره‌ای را در آتش گداختم، و به جسم او نزدیک ساختم تا از آن پند گيرد، عقيل همانند بيماری از حرارت آن فریاد برآورد و ناله كرد و نزدیک بود از آن آهن گداخته بسوزد، به او گفتم ای عقيل، آیا تو از گرمای آهن پاره‌ای كه انسانی آن را به شوخی گداخته ناله می‌زنی، اما مرا به سوی آتشی می‌كشانی كه خدای جبار به خشم خود افروخته است و تو از این درد اندک ناله می‌زنی و من از آتش سوزنده دوزخ ناله نزنم.
عضو هیئت علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی لرستان با یادآوری اینکه هيچ یک از علل سه‌گانه برادرى، فقر شدید و مستحق بودن فقير از بيت‌المال، نتوانست امام را وادار كند كه خواسته او یا حداقل جزئى از آن را تأمين كند، اختلاس را از دیگر مصادیق فساد اداری برشمرد و با بیان اینکه اختلاس، دزدیدن منابع توسط افرادی است كه بر این منابع دست دارند و زمانی اتفاق می‌افتد كه كارمندان خائن، به سرقت این منابع از كارفرمایان خویش اقدام می‌كنند، اظهار کرد: این پدیده زمانی بسيار اهميت پيدا می‌كند كه كارمندان بخش عمومی، از نهادهای عمومی كه در آن استخدام شده‌اند و از منابعی كه باید در راستای منافع عمومی از آنها استفاده كنند، اقدام به دزدی کنند.
وی با بیان اینکه وقتی اختلاس صورت می‌گيرد، منافع عمومی به خطر می‌افتد و برخورد قاطع با این نوع سوءاستفاده از بيت‌المال نيز در نهج‌البلاغه مشخص است، گفت: حضرت علی(ع) در نامه 41 به یكی از كارگزارانش ضمن مؤاخذه ایشان به دليل غارتگری اموال بيت‌المال و بردن آن به حجاز می‌فرمایند: «وای بر تو گویی ميراث رسيده از پدر و مادرت را برای خانواده‌ات می‌بری، آیا به قيامت ایمان نداشته یا از حسابرسی خدا باكی نداری و ای كسی كه نزد ما از خردمندان شمرده می‌شدی، چگونه این آشاميدن و خوردن را برای خود گوارا می‌شماری در حالی كه می‌دانی لقمه‌ای حرام می‌خوری پس اموال این مردم را به سویشان بازگردان، كه اگر چنين نكنی با شمشيرم كه هر كس ر ا با آن زدم در آتش شد، گردنت را می‌زنم.»
میر با بیان اینکه آموزه‌های نهج‌البلاغه این قابليت را دارند كه مانع از بروز بسياری از جریانات توأم با فساد اداری شده و از كاركردهای گوناگونی برخوردارند و می‌توانند با معرفی الگوی رفتاری مطلوب به كاركنان، رفتار آنان را كنترل كنند، افزود: آموزه‌های نهج‌البلاغه از طریق تثبيت شيوه‌های مطلوب انگيزش، به رفتار كاركنان جهت دهند.
عضو هیئت علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی لرستان با یادآوری اینکه مولای متقیان علاوه بر اینكه همواره كارگزاران خود را به تقوا و پرهيز از دنياطلبی توصيه می‌كنند، در مقابل رفاه‌طلبی مسئولان حكومت و تمایل آنان به غنی کردن خود از طریق اموال عمومی و بيت‌المال به شدت واكنش نشان می‌دهند و همواره بر كنترل و نظارت كارگزاران دولت و برخورد قاطع با فساد و خيانتكاران به اموال عمومی بدون هيچ‌گونه اغماض یا مصالحه تأكيد دارند، گفت: لازم است منشور اخلاقی اسلامی در سازمان‌ها براساس آموزه‌های گوهربار نهج‌البلاغه تدوین و تأكيد شود و در بحث تربيت حرفه‌ای و آماده كردن افراد برای شغل و حرفه، این اصول را آموزش دهند تا شاهد روابط كاری حرفه‌ای سالم و به دور از فساد مبتنی بر سیره مولای متقیان باشيم.
انتهای پیام
