میراث‌های ناپسند آموزش مجازی و چند توصیه به والدین
یک روانشناس معتقد است که با حضوری شدن آموزش در مدارس، بسیاری از ناهنجاری‌ها و عدم پایبندی به زمان و مکان و نیز افزایش ناراستی‌ها از آموزش مجازی به آموزش حضوری انتقال یافته و امروز با دانش‌آموزانی مواجهیم که با خصایل و هویتی جدید وارد مدرسه می‌شوند.
مژده ارشادی، دکترای روانشناسی و مدرس دانشگاه در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه آموزش یکی از حوزه‌های بسیار آسیب‌دیده از کرونا است، اظهار کرد: کرونا علاوه بر آسیب‌هایی که بر جا گذاشت برخی ایرادات و نقیصه‌های نهادینه شده را در نظام آموزشی ما پررنگ‌تر نشان داد، کرونا آشکار ساخت که جمعیت تحصیل‌کردگان ما به مراتب بسیار بیشتر از باسوادان است؛ سواد به معنی کاربرد عینی و عملی از آنچه آموخته و تحصیل کرده‌ایم است که در این ساحت به شدت دچار مشکل بوده‌ایم.
وی با ذکر اینکه آسیب‌های ناشی از مجازی شدن آموزش در مدارس از دو بُعد قابل بررسی است، ادامه داد: نخست آسیب‌هایی که ناشی از مجازی شدن آموزش‌ها در نظام آموزش و پرورش به دانش‌آموزان وارد شد و دوم، آسیب‌هایی که دانش‌آموزان و خانواده‌ها به بدنه آموزش و پرورش وارد کردند.
یادگیری چه زمانی اتفاق می‌افتد
ارشادی تصریح کرد: آموزش تعریف مشخصی دارد و یک فضا و مکان، زمان، جامعه هدف و اهداف مشخصی باید برایش تعریف شود، در این فرآیند بسیاری از مطالب منتقل می‌شود که اگر این مطالب منتقل شده به فرد آموزش دیده منجر به تغییر رفتار و فضاهای فکری و شناختی او شود، یادگیری اتفاق افتاده است؛ ماحصل دو سال آموزش مجازی در مدارس نشان داد که امر یادگیری اتفاق نیفتاد و بخش عظیم این نقیصه مربوط به نقص در آموزش‌دهنده بوده است.
این مدرس دانشگاه در استان با تأکید بر اینکه بسیاری معلمان نتوانستند دروس عینی‌تر را به خوبی به دانش‌آموزان خود منتقل کنند، گفت: مثلاً یک معلم فیزیک که موفق نشده از نرم‌افزارها و محتوای آموزشی مطلوب در فضای مجازی بهره گیرد و در انتقال مفاهیم از طریق آموزش غیر حضوری توفیقی کسب کند، این ضعف را بیش از پیش نمایان ساخته است. متأسفانه باید پذیرفت که اگر حتی آموزش‌دهندگان و نظام آموزشی قائل باشند که در این دو سال عملکردی خوب داشتند اما ماحصل این آموزش، آموزش‌های با کیفیت پایین و افت تحصیلی در دانش‌آموزان بود.
ارشادی بیان کرد: یکی از آسیب‌ها، بهره‌برداری برخی دانش‌آموزان و حتی دانشجویان از این فضا برای تمسخر معلم یا استاد در کلاس فضای مجازی بود که فضای ناراستی و عدم صداقت را ایجاد کرد. کودکان و نوجوانانی که در ساعاتی از روز باید به مدرسه یا پیش‌دبستانی و به آموزش‌دهندگان خارج از خانه واسپاری می‌شدند در دوره آموزش مجازی خانه‌نشین شدند و لذا بسیاری از نیازها و تربیت اجتماعی آنان بی‌پاسخ ماند.
مدرس و روانشناس بالینی دانشگاه شهرکرد حداقل مناسبات، رفت و آمدها و ارتباطات در دوران کرونایی را یادآور شد و بیان کرد: خوب بود که از اشکال دیگر ارتباطی برای جبران این محدودیت‌ها استفاده کرد و خانواده‌هایی که این تعاملات را به حداقل ممکن رساندند، امروز دچار مشکلات بیشتری هستند.
ارشادی با اشاره به دانش‌آموزان کلاس‌اولی که در ایام آموزش مجازی تحصیل خود را آغاز کردند، گفت: در این دوران، کودک وظیفه‌پذیری و تکلیف‌مداری را می‌آموزد حال آنکه، آموزش مجازی چندان نتوانست این مقوله‌ها را انتقال دهد، ضمن اینکه والدین نیز در این زمینه آموزشی دریافت نکردند تا در خانه این مفاهیم و مهارت‌ها را با کودکان خود تمرین کنند و آموزش دهند.
وی داد و ستدهای اجتماعی، کسب هویت، مهارت حل مسئله و تصمیم‌گیری و مدیریت زمان را از دیگر مهارت‌هایی دانست که در مدرسه کسب می‌شود و توضیح داد: در این ایام با دانش‌آموزانی مواجه بودیم که غالباً در رختخواب به کلاس می‌رفتند و چه بسا وارد کلاس شده و می‌خوابیدند، تکالیف را اگر دوست داشتند انجام می‌دادند، افزایش تقلب و ناراستی اتفاق افتاد و دانش‌آموزان به بهانه‌هایی چون نقص گوشی یا کندی اینترنت از حضور در کلاس سرباز می‌زدند. لذا در این ایام به‌جای مهارت‌های مذکور، مهارت‌های غلط حل مسئله را آموختند و پدرها و مادرها نیز مؤید و همراه این اشتباهات بوده و در بروز این بی‌نظمی‌ها و بی‌تکلیفی‌ها چندان بدون نقش نبودند.
عضو انجمن روانشناسی اجتماعی ایران بیان کرد: حال با حضوری شدن آموزش در مدارس، این ناهنجاری‌ها و عدم پایبندی به زمان و مکان و نیز افزایش ناراستی‌ها از آموزش مجازی به آموزش حضوری انتقال یافته و امروز با دانش‌آموزانی مواجهیم که با خصایل و هویتی جدید وارد مدرسه می‌شوند. باید پرسید تابستانی که روزهای پایانی آن‌را در حال سپری کردن هستیم، چه آموزشی به والدین و دانش‌آموزان داده شد تا در کلاس‌های صد در صد حضوری حاضر شوند.
وظایف والدین با حضوری شدن آموزش
ارشادی با تصریح اینکه والدین امروز با دانش‌آموزانی سر و کار دارند که مشکلات عدیده از جمله مقاومت در برابر نظم‌پذیری دارند، گفت: نمی‌توان با اجبار و تحمیل این نقیصه را در آنان از بین برد بلکه از روش‌های تقویت رفتارهای مثبت نظیر بها دادن به رفتار مثبت یا شکل‌دهی رفتار یعنی ایجاد رفتارهای مثبت در فرزندان از طریق مؤلفه‌های تشویقی استفاده کنند. مثلاً پدر و مادر می‌توانند از روش اقتصاد ژتونی برای ارتقای رفتارهای مطلوب در کودکان استفاده و برای هر کار خوبشان یک تیک دارای امتیاز و پاداش بزنند.
این روانشناس ادامه داد: والدین همچنین می‌توانند از روش خاموشی رفتار استفاده کنند، یعنی پدر و مادر وقتی فرزندشان بهانه می‌گیرد و گریه می‌کند یا رفتار بدی دارد یا از تکالیف و امور تحصیلی سرباز می‌زند، به جای واکنش‌های پرخاشگرانه و آمرانه و تأکید بر درستی این کار و نادرستی آن کار، ارتباط خود را با کودک کم می‌کنند. روش دیگر، تقسیم‌بندی تکالیف است بدان معنا که انجام تکالیف با زمان‌بندی باشد چرا که در مدت آموزش مجازی، در بسیاری از دانش‌آموزان تمرکززدایی اتفاق افتاده و در فرآیند بازگرداندن آنان به‌کار و تمرکز بر انجام تکالیف بسیار دچار زحمت و رنج می‌شوند و بدقلقی می‌کنند؛ در این شرایط، والدین باید صبوری کنند.
ارشادی با اشاره به دشوار شدن شرایط اقتصادی و معیشتی در بسیاری از خانواده‌ها و چند برابر شدن هزینه‌ها، تأکید کرد: والدین مراقب باشند که واکنش منفی آنان به هزینه‌های بالای سرویس مدارس یا لباس و نوشت‌افزار و غیره و نیز وقتی که مثلاً برای بردن فرزند به مدرسه باید بگذارند و اقتضائاتی از این دست نباید در فرزندان احساس انزجار از مدرسه و تحصیل را ایجاد کند یا حس شرم را در آنان برانگیزد. افزایش صبر، زمان‌پذیری، نظم‌پذیری، تنظیم وقت جهت انجام تکالیف و نیز استفاده از فرصت‌های آموزشی فضای مجازی، سایت‌ها و بسترهای آموزشی بسیار خوبی که از جمله در تلویزیون در این خصوص وجود دارد از مواردی هستند که والدین در این ایام حضوری شدن مدارس باید مدنظر قرار دهند.
توجه به آرشیو محتوایی آموزش مجازی
عضو انجمن خانواده درمانی ایران به والدین توصیه کرد: پدرها و مادرها در این ایام بیش از پیش به مواردی که کارشناسان و آموزش و پرورش تأکید و توصیه دارند توجه کنند، بسیاری از آموزش‌های مفید برای ارتقای آگاهی در سایت‌های معتبر وجود دارد که به والدین توصیه می‌شود وقت بگذارند و این آموزش‌ها را دریافت کنند. امروز یک آرشیو محتوایی و آموزشی بسیار غنی در اختیار خانواده‌ها و نظام آموزشی قرار دارد و هزاران کلیپ سودمند آموزشی در اینترنت وجود دارد که والدین می‌توانند با کمک و راهنمایی معلمان، در جهت ارتقای سواد فرزندان استفاده کنند.
ارشادی با ابراز تأسف از به چالش کشیده شدن اصول درس خواندن و سر کلاس نشستن در جریان آموزش مجازی، بیان کرد: غالب دانش‌آموزان به جای نشستن پشت میز در رختخواب به امور تحصیلی و حضور در کلاس پرداختند و وابستگی آنان به گوشی همراه نیز عادت ناپسندی است که باید حتی‌الامکان در دانش‌آموزان اصلاح شود. این وضعیت منجر به آسیب دیدن اعتماد به نفس دانش‌آموزان شده و والدین باید بتوانند توانمندی و اعتماد به نفس و نیز توان مواجهه حضوری با کلاس و موقعیت آزمون، معلم و هم‌کلاسی‌ها را در فرزندان دانش‌آموز خود ارتقا دهند.
این مدرس دانشگاه در استان با تأکید بر نقش مهم تعامل والدین با انجمن اولیا و مربیان جهت آموزش نحوه مواجهه با دانش‌آموزان در شرایط آموزش حضوری، تصریح کرد: دانش‌آموزان امروز بسیار وابسته به فضای مجازی شده و از تمرین و یادگیری مهارت‌های اجتماعی محروم مانده‌اند، در چنین فضایی با دانش‌آموزان آشوبگر و اختلال‌گر مواجه خواهیم بود لذا می‌طلبد تعامل والدین با مدارس بیش از پیش تقویت شود.
ارشادی گفت: آموزش مجازی همچنان باید به عنوان یک بستر آموزشی بسیار مفید و سودمند در سیاستگذاری آموزش و پرورش جایگاه خود را حفظ کند و نباید تغییر ناگهانی و کوچ یکباره آموزش از مدارس به فضای مجازی که کرونا تحمیل کرد، بار دیگر در مسیر بالعکس اتفاق بیفتد، چرا که تأکید و سختگیری نظام آموزشی مبنی بر آموزش صرفاً حضوری، ممکن است موجی پر استرس و بحران را در میان خانواده‌ها و دانش‌آموزان ایجاد کند؛ می‌طلبد که علاوه بر امور تحصیلی، در بسیاری از تعاملات میان خانه و مدرسه، ظرفیت فضای مجازی دیده شود.
انتهای پیام
