آداب فقهی و روایی اربعین حسینی
پیاده‌روی و زیارت اربعین حسینی، یکی از سنت‌هایی است که طی قرن‌ها انجام شده و می‌شود اما مانند هر سنت دینی دیگری آداب فقهی روایی دارد.
پیاده‌روی و سوگواری اربعین حسینی، یکی از سنت‌هایی که طی قرن‌ها انجام شده و می‌شود اما این سنت مانند هر سنت دینی دیگری دارای یکسری آداب فقهی روایی است که بنا داریم در چند بخش آن را ارائه دهیم. بخش اول آن مربوط به روایات زیارت پیاده است.
پیاده‌روی زیارت اربعین در هر سال با حضور میلیونی زائران از اقصی نقاط عالم، یکی از شاخص‌ترین نمادهای عشق و پیوند قلبی مردم با اهل بیت نبوی است. این راهپیمایی باشکوه، نمایش‌دهنده پیروزی حق بر باطل در طول تاریخ و تا قیامت است. این سنت معنوی باشکوه که هر سال تکرار می‌شود، مخالفان را متحیر کرده، در دل طرفداران آن حضرت شعف و افتخار فراوان می‌آفریند.
برخی مخالفان از راه‌های گوناگون می‌کوشند تا مراسم عظیم پیاده‌روی زیارت اربعین را که چون خاری در چشم ظالمان است، با تبلیغات منفی و اوهام و شبهات مغرضانه کم‌رنگ جلوه دهند. هر سال بهانه‌جویان و تردیدافکنان، با نیرنگ‌های نوین و اشکالات بی اساس شبهاتی که جز گمراه کردن عده‌ای اندک نتیجه‌ای ندارد، پخش می‌کنند اما به هر حال، پاسخ‌گویی به شبهه‌افکنان ضرورت دارد. این مقاله برای استحباب و عظمت ثواب حاضران در پیاده‌روی، با دلیل قاطع سنّت نبوی گردآوری شده و به پاسخ‌گویی به شبهات مغرضان و ردّ و نقد آن پرداخته است. در پایان نیز برخی از آداب زیارت امام را که شایسته است زائران خود را بدان بیارایند و برخی ثواب‌های زیارت را برشمرده است.
پیش از ورود به بحث اصلی، شایسته است به چند نکته مهم توجه کنیم:
زیارت با پای پیاده از دیدگاه تاریخی، ریشه در زیارت جابربن عبدالله انصاری صحابی جلیل‌القدر رسول اعظم دارد. او برای اولین بار با پای پیاده از مدینه به کربلا آمد و به زیارت امام حسین(ع) توفیق یافت.پس این سنت مقدّس پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) از روزگار امامان(ع) وجود داشته است و ائمه(ع) می‌فرمودند: هر کس پیاده به زیارت امام حسین(ع) برود، پاداشی چنین، و هر کس سواره برود، پاداشی چنان خواهد داشت.
مردم عراق از گذشته‌های دور، پیاده به زیارت حرم ائمه(ع) می‌رفتند و این سنت تا امروز ادامه داشته و بارزترین پیاده‌روی‌ها، پیاده‌روی اربعین حسینی است. نظام بعثی عراق در دوره حکومتش مانع پیاده‌روی اربعین شد؛ ولی مردم این سنت را مخفیانه ادامه دادند؛ اما در ایران و سوریه این سنت ادامه یافت.
ویژگی‌های سنت پیاده‌روی در اربعین
گرچه زیارت پیاده حضرت سیدالشهدا(ع) اختصاص به اربعین ندارد و همیشه مستحب است، اما سنت پیاده‌روی در زیارت اربعین ویژگی‌هایی دارد که دو مورد مهم آن از این قرار است:
1- اولین زائر زیارت امام، با پای پیاده به زیارت موفق شد. مردم به صحابی جلیل‌القدر جابربن عبدالله انصاری اقتدا می‌کنند و از سوی دیگر در حدیث شریف امام حسن عسکری(ع) زیارت اربعین از نشانه‌های مؤمن شمرده است. امام می‌فرماید: «عَلَامَاتُ الْمُؤْمِنِ خَمْسٌ صَلَاةُ الْخَمْسِینَ وَ زِیارَةُ الْأَرْبَعِینَ وَ التَّخَتُّمُ فِی الْیمِینِ وَ تَعْفِیرُ الْجَبِینِ وَ الْجَهْرُ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم»؛ علامت مؤمن پنج چیز است: 51 رکعت نماز واجب و مستحب؛ زیارت اربعین؛ انگشتر به دست راست کردن؛ پیشانی بر خاک سودن (مهر) و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم.
در اربعین، اهل بیت امام(ع) پس از تحمل رنج‌ها و آزار فراوان از شام به کربلا بازگشتند. شیعیان در تأسی به اهل بیت(ع) در این روز پیاده به زیارت مشرف می‌شوند. در شریعت اسلامی، مستحب بودن پیاده‌روی با پای برهنه یا بدون آن در چند مورد وارد شده است.
استحباب پیاده‌روی به سوی مساجد
استحباب پیاده‌روی در تشییع جنازه
استحباب پیاده‌روی امام هنگام رفتن به مصلا در نماز عید
استحباب پیاده‌روی برای حج و عمره
استحباب پیاده رفتن به رمی جمرات
استحباب پیاده رفتن به زیارت مؤمن
بنابراین پیاده‌روی در فرهنگ فقه نیز ناشناخته نیست و نظایری دارد که یکی از آن‌ها پیاده‌روی برای زیارت قبور ائمه(ع) است و ما در ادامه، ادله استحباب آن را در زیارت امام حسین و دیگر ائمه(ع) بیان می‌کنیم و یادآور می‌شویم که ثواب آن، از زیارت در حال سواره بیشتر است؛ بلکه خواهیم دید برخی روایات تصریح می‌کنند که با پای برهنه استحباب دارد و استحباب پیاده‌روی، ویژه روز اربعین نیست و در بقیه مناسبت‌ها و ایام سال نیز جریان دارد.
روایات ثواب زیارت با پای پیاده
ابتدا احادیث استحباب پیاده‌روی برای زیارت امام حسین(ع) را مرور می‌کنیم و سپس به روایات استحباب زیارت پیاده دیگر امامان(ع) می‌پردازیم.
روایات استحباب پیاده‌روی در زیارت امام حسین(ع)
۱. محمد بن الحسن باسناده (وسائل الشیعه، جلد 14، صفحه 439)
۲. و عن ابیه عن سعد (همان، صفحه 440)
۳. و عن علی بن الحسین بن بابویه (همان)
۴. و عن ابیه، عن الحسین بن الحسن بن ابان (همان، صفحه 441)
۵. و فی روایة اخری (کامل الزیارات، صفحه 256)
۶. (وسائل الشیعه، جلد 14، صفحه 441)
۷. و عن محمد بن جعفر الزرار (کامل الزیارات، صفحه 257)
۸. عن جعفر بن محمد، انه سئل عن الزائر لقبر الحسین(ع) (وسائل، جلد 14، صفحه 485)
فراوانی این احادیث و راویان متعدد آن‌ها ما را از بحث در مورد سند آن‌ها بی‌نیاز می‌کند؛ زیرا سبب اطمینان به صدور روایات می‌شود و پاداش‌های زیر را برای زائر پیاده برشمرده است:
۱. در هر گام برای او حسنه‌ای مکتوب می‌شود و سیئه‌ای از او محو و درجه‌ای به او اعطا می‌شود.
۲. در هر گام هزار حسنه دارد. هزار سیئه از او برطرف می‌شود و هزار درجه به او می‌بخشند.
۳. در هر قدمش ثواب حج مقبول با آداب آن دارد.
۴. در هر گام، از ثواب آزاد کردن یک بنده از فرزندان اسماعیل(ع) بهره‌مند می‌شود.
سنت ارزشمندی که این اندازه ثواب دارد، بدون شک از مستحبات مؤکد است.
حجت‌الاسلام علیرضا حدادیان، دبیر مجمع نخبگان حوزوی و دانشگاهی فارس
انتهای پیام
