جنس رسانه‌ها در ایران جور نیست

محمدصادق جنان‌صفت، روزنامه‌نگار و فعال رسانه در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره ویژگی‌های یک خبرنگار حرفه‌ای، اظهار کرد: یک رسانه‌نگار ورزیده اولاً باید دانش و تخصص لازم را برای کار خبرنگاری یا روزنامه‌نگاری یا رسانه‌نگاری به بهترین وجه کسب کند. از طرف دیگر، علاوه بر دانش و تخصص، برای این کار به میزان زیادی شجاعت و دلاوری نیاز است. سوماً یک رسانه‌نگار باید ارتباط گسترده و روابط عمومی نیرومندی داشته باشد تا بتواند با مراکز تولید خبر ارتباط برقرار کند. همچنین جامعه‌ای را که در آن زندگی می‌کند، باید خوب بشناسد و دیگر اینکه، به‌صورت تخصصی و در یک حوزه فعالیت کند و از کار در همه حوزه‌ها بپرهیزد.

وی افزود: آنچه با عنوان رسانه در ایران با آن روبرو هستیم که سازمانی متشکل از صاحب امتیاز، مدیرمسئول، سردبیر، جامعه ناظر بر رسانه و از طرف دیگر، متقاضیان رسانه است، یعنی شهروندانی که باید رسانه را بخرند، بخوانند، یا نگاه کنند، اکنون در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد، چنانکه سابقه و کارنامه رسانه‌های مکتوب، به‌ویژه روزنامه‌ها نشان‌دهنده این وضعیت است.

این روزنامه‌نگار و فعال رسانه تصریح کرد: دلیل عدم استقبال از روزنامه‌ها این است که اگر این رسانه را مانند یک سوپرمارکت در نظر بگیریم، باید اجناس آن جور باشد تا مشتری پیدا کند. ما اگر دو بار به مغازه‌ای مراجعه کنیم و چیزی را که می‌خواهیم، نداشته باشد، دفعه بعد به مغازه دیگری می‌رویم. در حال حاضر، جنس رسانه‌های ایران جور نیست. یعنی همه آنچه را که متقاضیان علاقه دارند بخوانند، به‌ دلایل مختلف نمی‌توانند فراهم کنند؛ از جمله ضعف دانش، دریافتی نامناسب و انحصار در تولید و توزیع اخبار. همه این عوامل دست به دست هم داده و رسانه‌نگاری در ایران را در شرایط نامناسبی قرار داده است.

جنان‌صفت ادامه داد: با این حال، اصحاب رسانه‌ای که پای کار ایستاده‌اند و به‌صورت حرفه‌ای در رسانه‌های گوناگون با همه تنگناها فعالیت می‌کنند و تلاشی که برای تهیه، تولید و توزیع اخبار و گزارش‌های مناسب از لایه‌های زیرین سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع انجام می‌دهند، سرمایه بزرگی محسوب می‌شود که متأسفانه سهم آن در حال کاسته شدن است.

وی اضافه کرد: این‌طور نیست که اصحاب رسانه نخواهند در راستای نیازهای جامعه فعالیت کنند، بلکه شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که ماحصل آن همین وضعیت است. یعنی اگر اصحاب رسانه بهتر از این می‌توانستند کار را انجام دهند، حتماً این کار را می‌کردند، ولی بنا به همان دلایلی که ذکر شد، دستاورد امروز رسانه‌ها همانی است که امروز شاهد آن هستیم. وضعیتی که اکنون وجود دارد و به چشم می‌بینیم، چیزی نیست که شهروندان به‌خصوص در حوزه سیاست و اقتصاد سیاسی انتظار دارند. شاید به همین دلیل است که به رسانه‌های دیگر بیشتر از روزنامه توجه دارند.

این روزنامه‌نگار و فعال رسانه با بیان اینکه برای تغییر این شرایط، ساختار رسانه‌نگاری باید متناسب با ساختار سیاسی و اقتصادی دگرگون شود، گفت: همه شاخص‌های اقتصادی ایران در دهه ۹۰ روند نزولی داشت. تحت این شرایط، بنگاه‌های خصوصی توانایی دادن رپرتاژ، آگهی و کمک به رسانه‌ها را ندارند و در اکثر نقاط دنیا، تنها منبع درآمد رسانه‌ها همین است. دولت نیز در چند سال گذشته، علاقه‌مند نبوده، یا توانایی‌اش را نداشته که این جنبه از کار رسانه‌ها را تقویت کند. بنابراین، درآمد رسانه‌ها فوق‌العاده پایین است. به همین دلیل، نمی‌توانند نیروهای ورزیده استخدام کنند و در نتیجه، کیفیت اخبار و گزارش‌های تولیدشده پایین می‌آید.

وی افزود: در این شرایط، مردم روزنامه نمی‌خرند، تیراژ پایین می‌آید و روزنامه‌ها نمی‌توانند از بنگاه‌ها درخواست آگهی داشته باشند. در واقع، دوری از تباهی وجود دارد و نتیجه و دستاورد آن همین وضعیتی است که می‌بینیم؛ روزنامه‌هایی با تیراژ بسیار پایین و سایت‌های خبری که همه از روی دست هم کپی می‌کنند و درصد زیادی از اخبار آنها شبیه هم است و تحلیل و تفسیر مناسب و نیروی ورزیده‌ای که بتواند با کمی شجاعت و رعایت تمام چارچوب‌های قانونی، مسائل مورد بحث جامعه را تبیین و عرضه کند، ندارند. بنابراین، اقتصاد باید نیرومند شود و تقاضا برای رسانه افزایش یابد.

وی درباره اعتماد افکار عمومی به اصحاب رسانه، گفت: چون در ایران نهادهای نظرسنجی به‌صورت خصوصی وجود ندارد و نهادهایی که نظرسنجی انجام می‌دهند، وابسته به دولت و ارگان‌ها هستند، من اطلاع خاصی در خصوص این موضوع ندارم، ولی بدون استناد به پژوهش مستندی در این زمینه و بر اساس مشاهدات و شنیده‌های خودم می‌توانم بگویم که در خصوص اعتماد افکار عمومی و شهروندان به اصحاب رسانه، شاهد وضعیت خوبی نیستیم.